استشراق: تفاوت میان نسخه‌ها

از خاورشناسی یا شرق شناسی در عربی با " استشراق " و در انگلیسی با "Orientalism" یاد می‌شود. این اصطلاح که به معنای مکتب خاورشناسی است، از سه واژه تشکیل یافته؛ "Orient" به معنای خاور ، مشرق یا آسیا، پسوند "al" برای ربط -به معنای مسائل مربوط به مشرق زمین و خاورشناسی- و پسوند "ism" به معنای مکتب.<ref>. شرق شناسی و اسلام شناسی غربیان، ص853.</ref> استشراق، امروزه به مجموعه مطالعاتی اطلاق می شود که درباره شرق انجام می‌شود. استفاده از واژه شرق برای منطقه آسیا به قرون وسطی و زمانی بر می گردد که غربیها دریای مدیترانه را مرکز عالم فرض می‌کردند. بر این اساس آنها هرچه در شرق این دریا بود به عنوان مشرق زمین و هرچه در غرب آن بود به عنوان مغرب زمین دانستند. خود این مفاهیم بعدها دچار تحولات فراوانی شد. به عنوان مثال شرق جغرفیایی به شرق ایدئولوژی و عقیدتی تغییر پیدا کرد. به طور مثال یونان که در شرق مدیترانه است جزو غرب و کشور مراکش که در غرب مدیترانه است و بوسنی که در مرکز اروپا واقع شده را از لحاظ ایدئولوژی جزو شرق به شمار آمد. بعدها مفهوم سومی به نام شرق سیاسی مطرح شد که مجددا این تقسیم بندی ها را دچار تغییر و تحول قرار داد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1375518/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%82%D8%A8%D9%88%D9%84-%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%A7%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B0-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C . دیدگاه خوشبینانه و بدبینانه نسبت به مستشرقان قابل قبول نیست/ لزوم اتخاذ رویکرد اعتدالی.]</ref>

با مشاهده گرایش ها و انگیزه های مستشرقان از مطالعه قرآن می توان دریافت که این گروه سه مرحله را تا کنون پشت سر گذاشته است. مرحله نخست دوره ای است که از قرن هشتم و دهم میلادی آغاز و تا قرن هجدهم میلادی ادامه می یابد. در این دوره شاهد تعامل اولیه اسلام و مسیحیت هستیم. مطالعه اسلام در این مرحله، به سبب وقایعی چون بروز جنگ‌های صلیبی (حدود قرن ۱۲ میلادی) بسیار مغرضانه و متأثر از تعصب دینی است. مستشرقان این دوره که بیشتر از صنف متکلمان و الهی دانان مسیحی هستند به ردیه‌نویسی نسبت به قرآن و پیامبر اسلام(ص) پرداختند. قدیمی ترین رديه‌ای که در این دوره نوشته شده است به قلم يوحنا دمشقی متوفای سال ۷۵۲ ميلادی است. کینه توزی برخی از متکلمان این دوره تا بدان جا رسید که پس از مطالعه و تحقیق نسخه‌های خطی، یا این کتاب مقدس را کتابی آمیخته با تحریف معرفی معرفی می کردند و یا اقدام به سوزاندن آن‌ می‌نمودند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1249808/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B4-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%AB%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D9%8A%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%86- . افزايش مخاطبان آثار اسلامی متاثر از مطالعات مستشرقان/ رديه‌نويسی؛ نخستين اقدام آنان.]</ref> مرحله دوم از قرن هجدهم تا نیمه قرن بیستم را شامل می‌شود. در این مرحله دو جنبش روشنفکری و رومانتیسم بر مطالعه اسلام تأثیر گذاشتند و بیشتر رویکرد مستشرقان معطوف به فعالیت های تبشیری بود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3958000/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B7-%D8%B6%D8%B9%D9%81-%D9%88-%D9%82%D9%88%D8%AA-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B9%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87 . نقاط ضعف و قوت تفسیر معاصرانه؛ از ورود ایرانیان به قرآن‌پژوهی مستشرقان تا کم‌رنگی عقاید شیعه.]</ref> مرحله سوم از اواسط قرن بیستم آغاز می‌شود و تا امروز ادامه دارد. از سال ۱۹۵۰ موضوعات و تحقیقات شرق شناسان، به سمتی رفته که نگاه‌های قبل کمرنگ شده<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4013472/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%B5-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%AA%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . نگاه مستشرقان به قرآن و پیامبر(ص) در دهه‌های اخیر محتاطانه شده است.]</ref> و پژوهش ها تقریباً به سمت بی طرفی و انصاف‌گرایید. به نظر می رسد جنگ جهانی اول و دوم در تحول فکری مستشرقان در دوره سوم تأثیر بسزایی نهاد. این دو جنگ باورهای مطلق‌نگرانه غربی‌ها به قرآن و اسلام را فروریخت؛ تا جایی‌که نوعی نسبی‌گرایی علمی را رواج داد. ورود مباحثی با رگه‌های پدیدارشناسی و پوزیتیویسم متأثر از این فضا بود. بنابراین در حوزه مطالعات قرآنی غربیان به تدریج از آن نگاه مطلق‌نگر خارج شدند و رویکرد و روش‌هایشان انعطاف‌پذیر شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1457561/%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%88-%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA . جنگ جهانی باورهای مطلق‌نگر مستشرقان به قرآن را فرو ریخت.]</ref>