فعل (ریشه)
ریشه «فعل» (FˁL)؛ کار کردن، انجام دادن، فعل و کار. این ریشه جمعا 108 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
فعل: (بفتح اول) كار كردن و بكسر اول كار. در قاموس گفته: «الْفِعْلُ بالكسر حركة الانسان ... و بالفتح مصدر ...»
ولى قرآن اين مطلب را تصديق نميكند و فعل بكسر اول را مصدر بكار برده مثل وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ انبياء: 73. عطف «إِقامَ- و إِيتاءَ» بر آن، كه هر دو مصدراند بهترين دليل مصدر بودن «فعل» است نه اسم مصدر.
فَعْلَة: بفتح اول بمعنى دفعه است «كانت منك فَعْلَةً حسنة» از تو يك كار خوبى بود. وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ شعراء: 19.
فَعَّال: مبالغه و از اسماء حسنى است و دو بار در قرآن آمده است إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ هود: 107 (قاموس قرآن، ج5، ص196).
ساخت‌های صرفی در قرآن
فَعلَة (اسم): 1 بار
فِعل (مصدر): 1 بار
فَعّال (صفت مبالغه): 2 بار
مَفعول (اسم مفعول): 7 بار
فاعِل (اسم فاعل): 9 بار
فَعَلَ (فعل مجرد): 88 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | فَعلَة | فَعلَة | فَعلَة | فعل: كار كردن و بكسر اول كار | قاموس قرآن، ج5، ص: 196 | |
| آفروآسیایی | *pV(ʕ)al- | فل | work, make | کار کردن، ساختن | ||
| سامی | *pVʕVl- | فعل | 'work' 1, 'do, make' 2 | "کار" 1، "انجام دادن، ساختن" 2 | ||
| فنیقی | pʕl 1 | فعل | ||||
| عبری | pʕl 1 | فعل | ||||
| سریانی | pʕl 1 | فعل | ||||
| عربی جنوبی | fʕl 1 | فعل | ||||
| عربی | fʕl | فعل | ||||