عزی

عزى؛ از بتهای نامبرده شده در قرآن.

عزی در قرآن

عُزَى یکی از الهگان سه گانه یا از بتها و ایزد بانوها (الهگان) معروف عرب در دوره جاهلیت است. در قرآن کریم سوره نجم آیه ۱۹ نام این بت همراه با بت دیگر یعنی «لات» آمده و در آیه ۲۰ همین سوره بت دیگر یعنی «منات» یاد شده است و آیه بعدی (۲۱) اشاره می کند که «آیا برای شما پسر و برای او [خداوند] دختر است؟» و آیه ۲۳ همین سوره بالصراحه آنها را (واهی و اسماء بی مسمی که مشرکان از پیش خود درآورده اند می نامد. آنها چیزی جز نامهایی که شما و پدرانتان نامیده اید نیست...». لذا آیات ۱۹ تا ۲۳ سیاق معنایی واحدی دارد؛ و آن نفی آلهه یعنی لات و عزى و مناة است... عبادت این بت در نواحی و قبایل مختلف رواج داشته که به ویژه معبود قبیله غطفان بوده است. قریش و بنو کنانه هم آن را خیلی بزرگ میداشتند. مکیان دوره جاهلی این سه را دختران خدا می نامیدند. عزی با آن که جوانتر از همه بود اهمیتش از دوتای دیگر فراتر بود.

زید بن عمرو در شعر خود از عزی و دو دخترش نام برده است. و عرب جاهلی اولاد خود را به نام او نامگذاری می کردند. عزی در عربستان دارای معابد متعدد است که معبد اصلی آن در وادی نخله برسر راه طائف به مکه قرار داشت. این معبد متشکل از سه درخت سمره از خانواده اقاقیا بود که میگفتند عزی در یکی از آنها تجلی کرده است. و در طائف جای مخصوصی به نام «غبغب» بود که برای آن قربانی میکردند و میگویند منذر سوم چهارصد اسیر را برای عزی قربانی کرده است. پس از فتح مکه حضرت رسول(ص) خالد بن ولید را برای ویرانگری «معبد عزّی» فرستاد. در این هنگام آخرین سدنه یا متولی آن به روایت کلبی، «دبیة بن سلیم» از قبیله بنی شیبان بود و قبیله بنی شیبان سدانت این بتخانه را داشتند. و گفته اند که «دبیه» شمشیر خود را به گردن عزی آویخت و از او خواست که از خود در برابر خالد دفاع کند. خالد بن ولید حسب الامر پیامبر(ص) آخرین متولی عزی را کشت و بت عزی را شکست و آثار آن را اعم از درخت و سنگ قربانی و غیره به کلی محو کرد.

منابع

این مدخل برگرفته از دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.