عبد (ریشه)
ریشه «عبد» (ˁBD)؛ خدمتکار، خدمت کردن. از این ریشه، فعل عَبَدَ، اسم عَبد و مشتقات دیگری ساخته شده و جمعا 275 بار در قرآن آمده است.
معنای لغوی
عبادت: تذلّل با تقديس. اطاعت. در مفردات گويد: عبوديّت اظهار تذلّل و عبادت غايت تذلّل است (قاموس قرآن، ج4، ص279).
ساخت‌های صرفی در قرآن
عَبَدَ (فعل مجرد): 122 بار
عَبد (اسم): 131 بار
عابِد (اسم فاعل): 12 بار
عِبادَة (مصدر): 9 بار
عَبَّدَ (فعل باب تفعیل): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | ||||
| آفروآسیایی باستان | ˁabod /
baˁod |
عَبُد | برده، بنده | slave | Orel, 232 (no. 1029) | ||
| سامی باستان | ˁabd | عَبد | برده، بنده | slave | عبد: کار کردن،
به‌نظر می‌رسد فعل ساخته‌شده از اسم (denominative) است. | ||
| عبری | עָבַד | عابَد | ˁābad | کار کردن، خدمت کردن | work, serve | Gesenius, 712-715 | |
| עֶבֶד | عِبِد | ˁebed | برده، خدمتکار | slave, servant | همچنین اسم خاص، در ترکیب با نام خدایان. | ||
| עֲבֹדָה | عَبودا | ˁabudā | کار، خدمت | labour, service | |||
| اوگاریتی | ˁBD | عبد | کار کردن (در زمین)، کشت و کار کردن، تولید کردن | to work (a field), to cultivate, to produce | DelOlmo, 139-144 | ||
| ˁbd | عبد | بنده، غلام؛ خدمتکار (اطلاق به یک طبقه خاص از مزدوران یا کارمندان زیردست)؛ فرد در رتبه پایین‌تر؛ انسان مومن دین‌دار | servant, slave; servant (said of a special class of
mercenaries or subordinate employees); person of a lower rank; faithful, devout person |
همچنین در اسامی خاص، در ترکیب با نام خدایان | |||
| آرامی | עָבַד | عابَد | ˁābad | [کار کردن]
1) خدمت کردن، کار کردن برای. 2) آماده سازی؛ زراعت کردن زمین؛ لباس پوشیدن (پنهان کردن) 3) استفاده کردن به‌ویژه برای اهداف بت پرستی؛ پرستیدن |
[to work] 1) to serve, work for.
2) to prepare; to till the ground; to dress (hides) 3) to use esp. for idolatrous purposes; to worship |
Jastrow, 1034-1035 | |
| עֲבַד I, עֲבֵיד | عَبَد، عَبید | ˁabad | 1) انجام دادن، کار کردن. ساختن؛ عمل کردن
2) انجام دادن، گذراندن، کامیابی 3) وقت گذاشتن |
1) to do, labor; to make; to act.
2) to do, fare, prosper 3) to spend time |
|||
| עֶבֶד | عِبِد | ˁebed | برده، خدمتکار | slave, servant | |||
| עַבְדּוּת | عَبِدّوت | ˁabeddut | بردگی، بندگی؛ وضعیت یک برده | slavery, servitude; status of a slave | |||
| سریانی | ܥܒܕ | عبَد | ˁebad | الف) انجام دادن، علت بودن، تأثیر گذاشتن، انجام دادن، به وقوع پیوستن
ب) انجام دادن، ساختن، کار کردن ج) ساختن، بنا کردن، تعمیر ه) بودن، منصوب کردن پادشاه، اسقف، کشیش ح) میوه دادن، شیر دادن ط) خوب بودن یا مناسب بودن با ی) گذراندن زمان، ماندن |
a) to do, cause, effect, perform, bring to pass
b) to do, make, work c) to build, construct, repair e) to make to be, appoint king, bishop, priest h) to bear fruit, yield milk i) to be good or fit for with j) to pass time, stay |
PayneSmith, 395-397 | |
| ܥܒܶܕܐ | عبدا | ˁabdā | بنده، خدمتکار مرد، خدمتکار | a bondsman, serving-lad, servant | |||
| ܥܒܳܕ | عبُد | ˁebod | یک عمل، کار، امر؛ کار، شغل، تجارت،
استخدام؛ ساخت، ساخت و ساز |
a deed, action, affair; work, occupation, business,
employment; making, construction |
|||
| مندایی | ˁabad
ˁabdala |
عَبَد
عبدالله |
نام خاص مرد | man’s name | Macuch, 339 | ||
| فنیقی | ˁBD | عبد | خدمت کردن به یک ارباب، زیردست یا تابع بودن | SERVE an overlord, BE A VASSAL or SUBJECT | Krahmalkov, 351-354 | ||
| ˁBD II | بنده یک خدا، پرستنده | SERVANT of a god, WORSHIPPER | |||||
| ˁBD III | خدمتکار، کارگر | SERVITOR, WORKER | |||||
| ˁBD IV | اسم خاص: عبد | p.n. ˁABD, vars. | نام خاص: عبد + نام خدایان | ||||
| فنیقی، پونیک، آرامی کهن، آرامی امپراطوری، پالمیری، نبطی | ˁbd | عبد | ساختن، کردن. انجام دادن. خدمت کردن. استفاده کردن | 1. to make, to do
2. to act 3. to serve 4. to use |
Hoftijzer, 806-819 | ||
| اکدی/آشوری | abdu | ابدو | خدمتکار، برده | servant , slave | Black, 2 | ||
| حبشی | ˁabd | عَبد | برده، بنده | slave | از عربی. عبد | Leslau, 54 | |
| سبائی | ˁBD | عبد | خدمتکار، رعیت، بنده، مشتری، رعیت | servant, serf, bondman, client, vassal | Beeston, 11 | ||
| عربی | عَبَدَ
عَبد |
پرستیدن، بندگی کردن
بنده، غلام |
مشکور، 541-542
Zammit, 279 Jeffery, 210 | ||||