شکر (ریشه)
ریشه «شکر» (ŠKR)؛ تشکر کردن، سپاس‌گزاری. این ریشه 75 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
ثنا گوئى در مقابل نعمت. در مجمع فرموده: شكر اعتراف بنعمت است توأم با نوعى تعظيم. راغب گويد: شكر ياد آوردى نعمت و اظهار آنست ... ضد آن كفر بمعنى نسيان و پوشاندن نعمت است ... شكر بر سه نوع است: شكر قلب و آن ياد آورى نعمت است. شكر زبان و آن ثنا گوئى در مقابل نعمت است. شكر ساير جوارح و آن مكافات نعمت بقدر قدرت است (قاموس قرآن، ج4، ص62).
ساخت‌های صرفی در قرآن
شَکَرَ (فعل مجرد): 46 بار
شاکِر (اسم فاعل): 14 بار
شَکور (صفت فعول): 10 بار
مَشکور (اسم مفعول): 2 بار
شُکور (مصدر): 2 بار
شُکر (اسم): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | ||||
| آفروآسیایی باستان | |||||||
| سامی باستان | |||||||
| عبری | שָׂכַר | ساکَر | s̕ākar | فعل. کرایه کردن، اجاره کردن | vb. hire | Gesenius, 968-969 | |
| שֶׂכֶר | سِکِر | s̕eker | کرایه، دستمزد | n. hire, wages | |||
| שָׂכָר | ساکار | s̕ākār | کرایه، دستمزد | n. hire, wages | |||
| שָׂכִיר | ساکیر | s̕ākīr | مزدور، مستخدم | adj. hired | |||
| מַשְׂכֹּרֶת | مَسکُرِت | mas̕kōret | دستمزد | n.f. wages | |||
| اوگاریتی | škr | شکر | استخدام کردن | to hire out | ساخت موازی: sgr? | DelOlmo, 816 | |
| آرامی | שָׂכַר | ساکَر | s̕ākar | استخدام کردن، درگیر شدن؛ اجاره کردن | to hire, engage; to rent | قس: כָרָה (کری) | Jastrow, 1575 |
| שָׂכָר | ساکار | s̕ākār | دستمزد، سود، پاداش | wages, profit, reward | |||
| آرامی رسمی، پالمیری | škr | شکر | احتمالا: پاداش، جایزه
صفت. جایزه دهنده، به‌عنوان صفت خدا |
prob. salary, reward
adj. rewarding; used as divine epithet |
Hoftijzer, 1135 | ||
| سریانی | ܐܫܟܪܐ | اشکرا | eškrā | یوغ زمین = حدود دو سوم جریب. یک مزرعه، یک قطعه زمین، یک مزرعه | a yoke of land = about two-thirds of an acre; a field, a piece of land, a farm | عربی. شَکارۀ: قطعه زمین کوچکی که بندگان و زارعان از مالک برای زراعت اجاره می‌کردند. | PayneSmith, 31;
577 مشکور، 454 |
| ܫܟܪܬܐ | شکرتا | یک قطعه زمین یا باغ، یک قطعه
زمین آماده برای کاشت |
a field or garden plot, a piece
of ground ready for sowing. |
از عربی | |||
| مندایی | - | Macuch, - | |||||
| فنیقی | ŠKR | شکر | کرایه کردن
پاداش دادن |
1. hire
2. to reward |
Krahmalkov, 460-461
Hoftijzer, 1135 | ||
| اکدی/آشوری | - | Black, - | |||||
| حبشی | s̕akara | سَکَرَ / شَکَرَ | استخدام کردن، کرایه کردن | hire | عربی. شَکِریّ: اجیر، خدمتکار، یک وام‌واژه از فارسی است؟!
رابطه با عربی. شَکَرَ همچنان محل سؤال است. |
Leslau, 529 | |
| s̕əkur | سکور/ شکور | مزدور، اجیر | hired, hireling | ||||
| سبائی | S2KR | شکر | شکست دادن، غلبه کردن | defeat, vanquish | رابطه نامعلوم. گزنیوس معنای «خود استخدامی، جبران» را طرح کرده و علامت سؤال گذاشته. | Beeston, 132 | |
| عربی | شَکَرَ | پاداش دادن، سپاس نهادن | مشکور، 454-455
Zammit, 242 | ||||