حقوق کودک
حقوق کودک؛ حقوقی در جهت حفظ منافع کودک. در جهان امروزی مفهوم حقوق کودک با کنوانسیون بین المللی حقوق کودک که در سال 1989 تصویب شد گره خورده است. اما حقوق کودک قرن‌ها پیش در اسلام بیان شده بود که گستره‌ای از حقوق همچون حق تغذیه، حق نام‌گذاری نیکو و حق تربیت را شامل می‌شود. در ایران با توجه به خلأهای ملی و مذهبی کنوانسیون بین المللی حقوق کودک، سندی ملی در این راستا تصویب شده است.
تعریف
حقوق کودک، حقوقی است که در جهت حفظ منافع افراد خردسال شکل گرفته است. در جهان امروزی مفهوم حقوق کودک با کنوانسیون بین المللی حقوق کودک که در سال 1989 تصویب شد پیوند خورده است.
پیشینه مسئله حقوق کودک در جهان امروز
در سال ۱۹۴۶ و بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا، مجمع عمومی سازمان ملل به منظور حمایت از کودکان، سازمانی به نام یونیسف را تأسیس کرد که در وهله نخست «انجمن بین‌المللی ویژه کودکان سازمان ملل» نام گرفت؛ اما در سال ۱۹۵۳ یونیسف یکی از بخش‌های دائمی در سازمان ملل متحد شد و روز ۸ اکتبر روز جهانی کودک نام‌گذاری شد. پس از آن پیمان‌نامه‌ای با عنوان کنوانسیون حقوق کودک که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند شکل گرفت. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند موظف به اجرای آن هستند. این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰(۳۰ روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) لازم‌الاجرا شد. تاکنون ۱۹۳ کشور(تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا و سومالی) این سند را امضا کرده‌اند و در ۱۴۰ کشور اجرا می‌شود و به این ترتیب مقبول‌ترین سند حقوق بشر در تاریخ است. این کنوانسیون دارای یک مقدمه و ۵۴ ماده است.[۱] جمهوری اسلامی نیز در سال ۱۳۷۲ به این پیمان‌نامه پیوست. البته با این شرط که هرگاه مفاد پیمان‌نامه در هر مورد و در هر زمان با قوانین داخلی ایران و موازین اسلامی تعارض پیدا کند، دولت ایران ملزم به رعایت آن نباشد.[۲]
حقوق کودک در اسلام
در اسلام خداوند حقوقی را برای کودک مطرح کرده که مسئولیت اصلی اجرای آن برعهده پدر و مادر است. اولین بخش از حقوق کودکان مرتبط با پیش از ولادت است. در مرحله اول، سلامت جسمی و روحی کودک باید با رعایت نکات بهداشت جنسی از سوی والدین تضمین شود و مادر با رعایت اصول تغذیه‌ای شرایط را برای رشد طفل در بطن خود مهیا کند. تغذیه حلال والدین و در نتیجه بهره‌مندی فرزند از غذای طیب و طاهر حق دیگر کودکان در این مرحله است. بخش دیگر حقوق کودک مربوط به پس از ولادت است. در این مرحله انتخاب نام نیکو برای فرزند اولین گام برای ادای حق است. چه بسا نام انتخاب شده جهت‌دهنده آینده افراد است و باید بدین جهت توجه جدی مبذول داشت. به نحوی که در روایات آمده است امام رضا(ع) فرمودند: هیچ گاه فقر و بیچارگی به خانه‌ای که در آن نام محمد، احمد، علی، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله و فاطمه باشد وارد نمی‌شود. توجه به تغذیه کودک پس از تولد و بهره‌مند شدن از شیر مادر نیز مورد از دیگر حقوق فرزند است که خداوند آن را یک تکلیف وجوبی دانسته و تأکید کرده است که تنها در صورت اضطرار می‌توان دایه گرفت. قرآن درباره این حق فرزند در آیه ۲۳۳ سوره بقره گفته است: «وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ؛ و مادران [بايد] فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند». حق دیگر کودک در اسلام مسئله آموزش و تربیت اوست. در احادیث آمده است آنچه کودک در کودکی می‌آموزد مانند چیزی است که بر سنگ نوشته می‌شود و هرگز پاک نمی‌شود.[۳]
سند ملی کودک و نوجوان
با وجود امضای کنوانسیون بین المللی حقوق کودک توسط ایران، اگر با نگاه ملی و اسلامی به این پیمان نامه نگریسته شود خلأهایی زیادی در آن یافت می-شود.[۴] با توجه به پذیرفته شدن مشروط این کنوانسیون توسط ایران و عدم تعیین شروط و همچنین ضرورت سندی واحد و یکپارچگی و انسجام اصول و سیاست‌ها و مبانی حقوقی کودک در ابعاد تربیتی، بهداشتی، قضایی و حقوقی که موجب وفاق و وحدت نظر مسئولان و نظام اسلامی می‌شود، سند ملی کودک و نوجوان مبتنی بر آموزه‌ها و معارف اسلامی در چهارچوب اقدام ملی ۳۴ از راهبرد‌های کلان ۳ نقشه مهندسی فرهنگی کشور و برای ارائه الگوی اسلامی-ایرانی در حوزه حقوق کودک و نوجوان به تصویب رسید. سند یاد شده ۱۲ بند و ماده دارد. در این سند تعاریف و حد کودک و نوجوان، حق حیات و بقای کودک، حق هویت و حقوق خانوادگی، تفریح و بازی و ورزش کودک، حقوق فرهنگی و آموزشی و تربیتی کودک، حقوق اقتصادی و قضایی و حق امنیت و حقوق کودکان اقلیت‌های دینی ذکر شده است.[۵]
منابع
ایکنا