تفسیر معاصرانه قرآن کریم (کتاب)

تفسیر معاصرانه قرآن کریم؛ اثری تفسیری به سرویراستاری سید حسین نصر. این مجموعه در سالِ ۲۰۱۵ میلادی با عنوان اصلی The Study Quran: A New Translation and Commentaryزیرِ نظرِ سید حسین نصر در آمریکا منتشر شد. این اثر که یک ترجمهٔ انگلیسی قرآن و شرح آیات با استفاده از برگزیده‌ای از چهل تفسیرِ سنّتی است در تلاشی ده ساله تدوین یافته است. تاکنون شش جلد از این کتاب به ترجمه انشاء الله رحمتی و ویراست مصطفی ملکیان توسط نشر سوفیا ترجمه شده است.

تصویر جلد انگلیسی کتاب تفسیر معاصرانه

کتابشناسی

نام اصلی کتاب به زبان انگلیسی The Study Quran: A New Translation and Commentary است. سرویراستار اثر سید حسین نصر چنانکه از عنوان پیداست به دنبال ترجمهٔ انگلیسی قرآن با برگزیده‌ای از چهل تفسیرِ سنّتی برای مخاطبان انگلیسی زبان بوده است. همکاران نصر در تدوین این کتاب جانر دگلی، ماریا دکاکه، و جوزف لومبارد به عنوان ویراستاران اصلی و محمد رُستُم به عنوان کمک ویراستار بوده است. کتاب توسط انتشارات HarperOne در سال 2015 به زبان انگلیسی در 2048 صفحه انتشار یافت و مدتی بعد توسط انشاء الله رحمتی به فارسی ترجمه گشت.

انشاءالله رحمتی در ترجمه فارسی اثر عنوان تفسیر معاصرانه قرآن کریم را برای آن انتخاب نمود که منشأ نقدهایی گسترده شد. تا سال 1402 شش جلد از ترجمه تفسیر معاصرانه قرآن کریم توسط نشر سوفیا چاپ شده است. ویرایش این اثر بر عهده مصطفی ملکیان بوده است.

نحوه شکل گیری ایده تدوین کتاب

نصر در جلسه ای که برای بررسی این اثر تحت عنوان «شب تفسیر معاصرانه قرآن کریم» برگزار شده بود، نحوه شکل گیری اثر را به شرح ذیل توضیح داد:

«پس از انتشار دو کتاب موفق در مورد ادیان ابراهیمی توسط انتشارات HarperOne، این ناشر تصمیم گرفت کتابی هم در مورد اسلام منتشر کند. از این رو با بنده تماس گرفتند که چنین کاری انجام شود و بنده نیز پس از تأمل زیاد این پیشنهاد را قبول کردم. شرط من این بود که هرکسی که می‌خواهد روی این کتاب کار کند باید مسلمان باشد. سپس چند نفر را انتخاب کردم که ویراستاران همکار بنده شدند که همگی مسلمان‌اند. همچنین قرار شد در کنار کار اصلی قسمت مشخصی از کتاب نیز مجموعه مقالاتی باشد که به جوانب قرآن اختصاص داده شود.

بنده از افراد مختلفی خواهش کردم تا این کار را انجام دهند و از عالمان شیعه و سنی درخواست کردم تا این مقالات نوشته شود. برای نمونه از آیت‌الله محقق‌داماد دعوت کردم و بعد به دانشمندان جوان‌تر رسیدیم که هریک در رشته خود برجسته بودند. بنده اصرار داشتم اینها تمام طیف‌های دنیای اسلامی را دربر بگیرد. با عنایات حق‌تعالی، پس از ۱۰ سال این کتاب منتشر شد و جای کتابی را گرفت که سعودی‌ها رایگان توزیع می‌کردند و همه‌جا هست. مخصوصاً در حوزه‌های علمی و دانشگاهی این اتفاق رخ داد و اکنون در تمام دانشگاه‌های آمریکا این کتاب، کتاب اصلی ترجمه و تفسیر قرآن است و در انگلستان نیز به همین صورت بوده است و به زودی به زبان ترکی هم ترجمه می‌شود. بنابراین ترکی و فارسی اولین زبان‌های اسلامی هستند که کتاب به این زبان‌ها منتشر می‌شود.»

ترکیب منابع استفاده شده در کتاب

در این اثر از 42 تفسیر برجسته شیعه و سنی که طیف موضوعی گسترده ای -از لغوی تا فلسفی و ... - را شامل می‌شود استفاده شده است که 17 مورد از آنها تفاسیر شیعی است.

روش تفسیری

تصویر جلد انگلیسی کتاب تفسیر معاصرانه

در این اثر تک‌تک آیات تفسیر شده اند. روش تفسیر نیز به همان شکل معهود تفاسیر کلاسیک است. همچنین جستارهایی با عنوان پیوست به اثر افزوده شده، اما آن قسمت تفسیر آیه‌به‌آیه نیست، بلکه تفسیری موضوعی است؛ یعنی مباحث مختلفی در آن بخش ها از منظر اسلام بررسی شده اند؛ مانند مقاله قرآن و فلسفه کلام اسلامی که به قلم آیت‌الله محقق‌داماد نوشته شده و دکتر نصر آن را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌اند. همچنین جستاری در قرآن و عرفان اسلامی از سوی ویلیام چیتیک نوشته شده که تفسیر موضوعی قرآن است.

نقد به ترجمه عنوان کتاب

تا کنون نقدهای متعددی در مورد ترجمه عنوان این کتاب مطرح شده است. عده ای معتقدند که عنوان اصلی کتاب به درستی انتخاب نشده است و می بایست برای آن عنوان «قرآن شناخت» انتخاب می شد. مترجم کتاب در جلسات نقد کتاب به تفصیل در مورد اشکال مذکور صحبت کرده است. متن زیر، بخشی از اظهار نظر وی در این زمینه است:

«قرآن شناخت» برای بیان محتوای این کتاب تعبیر رسایی نیست. {عنوان انتخابی، عنوانی مناسب تر از قرآن شناخت است زیرا در آن} رعایت امانت شده چراکه در عنوان فرعی کتاب عنوان «ترجمه و تفسیر» آمده است. پس انتخاب کردن عنوان تفسیر برای این کتاب خلاف شرط رعایت امانت نیست. در عین حال عنوان «تفسیر معاصرانه» هم در مقدمه دکتر نصر به کار رفته است. ایشان می‌گوید این کتاب به زبانی معاصرانه و بر مبنای عالی‌ترین سطح پژوهشی به تحریر درآمده است. منظور ایشان این نیست که زبانش معاصر است بلکه منظورش این است که قالب و نگرش آن معاصرانه است. پس در اینجا هم به این نکته توجه شده است و خود نویسندگان اثر هم می‌خواستند کارشان معاصرانه باشد.

بدون اینکه بخواهم مسئولیت کارم در انتخاب این عنوان را به گردن کسی بیندازم ولی من در این مدت با اساتید بزرگی که جزء بهترین‌های این رشته هستند مشورت کردم و آنها هم این عنوان را پسندیدند. ضمن اینکه خود استاد نصر هم وقتی کار را خدمتشان فرستادم روی بعضی موارد ملاحظاتی داشتند که تذکر دادند و بنده نظر ایشان را تأمین کردم ولی در همه این رفت و برگشت‌ها ایشان مخالفتی با عنوان کتاب نداشتند. بنابراین رعایت امانت شده است.

منابع

ایکنا