تبعیض

تبعیض؛ رجحان بلامرجح، فرق‌گذاشتن (از لحاظ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و یا قانونی) بین افراد یا گروه‌ها. تبعیض به معنای عدم رعایت عدالت و اِعمال نابرابری بدون وجود امتیاز خاص، مصداق ستم بوده و از نظر عرف و شرع، نکوهیده و ناپسند است. زمینه‌های تبعیض در سطح خانواده و جامعه، مواردی همچون حاکمیت انسان‌های ناشایست، باورهای نادرست، نادانی، دوستی‌ها و دشمنی‌های جاهلانه و تعصب جاهلانه است. رانت، فساد، ایجاد فاصله طبقاتی میان افراد، از بین رفتن اعتماد عمومی، تبدیل روحیه همکاری و اتحاد به روحیه تقابل و دعوا، انزوا و کناره‌گیری افراد، سست شدن عقاید مردم و ناامنی اقتصادی و امنیتی از جمله پیامدهای تبعیض به شمار می‌روند. از جمله راهکارهای مهم برای مقابله با تبعیض می‌توان به مواردی همچون مبارزه با فساد، برخورد قاطع با مدیران فاسد و جایگزینی مدیران عادل و به‌کارگیری نیروهای متعهد مبتنی بر شایسته‌سالاری، اشاره نمود.

تعریف تبعیض

تبعیض در عرف و اصطلاح، به معنای اِعمال نابرابری، عدم رعایت عدالت و ترجیح دادن چیزی بر چیز دیگر یا فردی بر فرد دیگر بدون وجود امتیازی ویژه است. این معنای تبعیض، مصداق ستم بوده و از نظر عرف و شرع، ناپسند است. انواع رایج تبعیض، تبعیض نژادی، جنسیتی، مذهبی و سِنی هستند.

فرق تبعیض و تفاوت

در «تبعیض» با وجود شرایط مساوی و استحقاق‌های همسان، بین افراد فرق گذاشته می شود ولی در «تفاوت» در شرایط نامساوی، میان اشخاص فرق گذاشته می شود. به عبارت دیگر «تبعیض» از ناحیه دهنده است و «تفاوت»، مربوط به گیرنده.

خاستگاه انواع تبعیض

ریشه‌ها و زمینه‌های نابرابری‌ و تبعیض در انواع تبعیض‌هایی که در سطح خانواده، جامعه و روابط سیاسی و حتی بین‌المللی وجود دارد، شامل موارد زیر است: حاکمیت نظام سرمایه‌داری، حاکمیت انسان‌های ناشایست و ریاست‌طلبی، باورهای نادرست، نادانی، تربیت ناصحیح؛ دنیاخواهی و هواپرستی؛ دوستی‌ها و دشمنی‌های جاهلانه؛ ضعف اعتقادی؛ بی‌اعتقادی به مبدأ و معاد، خودبینی، توزیع ناعادلانه ثروت، راحت‌طلبی و تعصب جاهلانه.

پیامدهای تبعیض و نابرابری

تبعیض و نابرابری می‌تواند در سطوح مختلف، آثار منفی و جبران ناپذیری در پی داشته باشد. آثار تبعیض و نابرابری را به این صورت می‌توان دسته‌بندی کرد:

• آثار فردی: کسانی که در معرض تبعیض و نابرابری قرار می‌گیرند، با انواع فشارهای روحی روبه‌رو می‌شوند. این آثار منفی به تناسب روحیه افراد، متفاوت است. برخی افراد دچار احساس حقارت شده و نمی‌توانند جایگاه شایسته خود را در جامعه به دست آورند. از طرفی دیگر تبعیض والدین نسبت به فرزندان، موجب می‌شود هم روح آن بچه محروم فشرده و آزرده و ناراحت شود و هم آن بچه ضعیف‌النفس، زودرنج بار بیاید.

• آثار اجتماعی: تبعیض در روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نیز به فاصله طبقاتی میان افراد جامعه دامن می‌زند. تبعیض و بی‌عدالتی موجب ایجاد حسد، کینه، انتقام، نفرت و دشمنی در میان یک طبقه، و کم‌حوصلگی نسبت به کار، عدم استقامت، اسراف و تبذیر در طبقه دیگر، می‌شود. هر جامعه‌ای بر اساس همکاری و مهر و محبت گروه‌های مختلف جامعه پیشرفت می‌کند. اگر تبعیض و نابرابری بر این جامعه حاکم شود، روحیه همکاری و اتحاد به روحیه تقابل و جنگ و دعوا تبدیل می‌شود. اعتماد از جامعه رخت برمی‌بندد، عقاید مردم سست می‌شود و ناامنی اقتصادی و امنیتی رواج می‌یابد. تبعیض می‌تواند در قالب هر گونه بی‌عدالتی اعم از سرکوب، نابرابری، رانت و فساد خودش را نشان دهد. تبعیض و بی عدالتی بدترین آفت برای دین مردم است و دین آنها را خراب می‌کند. زمانی‌که نابرابری زیاد شود، نظام ارزشی جامعه متحول خواهد شد. وقتی شکاف طبقاتی زیاد شود هر کس که مقام و ثروت بیشتری دارد اعتبار بیشتری خواهد داشت. همچنین رفتار تبعیض‌آمیز می‌تواند منجر به انزوا و کناره‌گیری افراد شود. عدم تبعیض در بین اقشار مختلف جامعه بهترین سلاح برای حفظ امنیت و آرامش کشور است. اگر از تبعیض و ناعدالتی جلوگیری شود امنیت و آسایش کشور روز به روز بیشتر خواهد شد، در صورتی که تبعیض و تضاد طبقاتی از بین برود، اتحاد و همبستگی بین مردم بیشتر می‌شود و کشور از فتنه و آشوب دشمنان در امان خواهد بود. والدین نیز باید توجه داشته باشند که از تبعیض قائل شدن میان فرزندان خود که انگیزه حسادت را در آن‌ها قوی می‌کند اجتناب کنند حتی رؤسای ادارات نیز نباید میان کارمندان تبعیض قائل شوند؛ کمااینکه علت بسیاری از جرم و جنایت‌ها در اثر همین حسادت بوده است.

راهکارهای مقابله با تبعیض

برخورد قاطع با مدیران فاسد، جایگزینی مدیران عادلی که به فکر مردم هستند و استفاده از نیروهای متعهد مبتنی بر شاخصه‌های شایسته‌سالاری و فارغ از مسائل جناحی از راهکارهای مهم در مقابله با تبعیض، به شمار می‌روند. مبارزه با فساد نیز از جمله اقداماتی است که باید در رأس برنامه‌های قوه قضائیه باشد، چراکه وقتی فساد در یک جامعه ریشه می‌دواند موجب دلسردی مردم شده و زمینه را برای ایجاد فاصله طبقاتی و تبعیض فراهم می‌کند.

مبارزه پیامبر اکرم با تبعیض

از مصادیق رسالت پیامبر(ص) این بود که تبعیض قومی و نژادی را از جامعه بشریت کمرنگ و سپس حذف کرد. پیامبر اکرم (ص) با محبت خود جهان را مملو از اخلاق خویش کرد و در روزگاری که خشونت، تبعیض و نابرابری تئوریزه می‌شد محمد(ص) صلح، برادری و محبت را نهادینه کرد. در زمان پیامبر اسلام، بت‌پرستی و تبعیض‌ها کنار گذاشته شد و ایشان مساوات را اجرا کرد. چراکه به اعتقاد ایشان همه مردم کنار یکدیگر قرار دارند و هیچ کس بر اساس نژاد، رنگ، قبیله و زبان بر دیگری برتری ندارد؛ بلکه برتری افراد بر اساس تقوا و پرهیزگاری آن‌ها است. پیامبر گرامی اسلام تربیت مردم و تزکیه نفس را انجام داد و نگاه‌های جنسیتی را نیز اصلاح کردند.

منابع

ایکنا

امامت پدیا

ویکی پدیا