اید (ریشه)

ریشه «اید» (ˀYD)؛ نیرو و توان. این ریشه با ریشه «ید» به معنای دست در ارتباط بوده و جمعا 11 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

اَيْد: نيرو. قوّه. «وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ» (ص: 17). ياد كن بنده ما داود را كه نيرومند بود، در الميزان فرموده: نيرومند بود در تسبيح خدا و در حكومت و در علم و در جنگ كه جالوت را كشت چنانكه در سوره بقره هست. «وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ» (ذاريات: 47). آسمانرا از نيرو ساختيم (قاموس قرآن، ج‏1، ص: 151).

ساخت‌های صرفی در قرآن

أیَّدَ (فعل باب تفعیل): 9 بار

أید (اسم): 2 بار

ریشه‌شناسی

زبان لفظ لفظ با آوانویسی عربی معنای انگلیسی معنای فارسی توضیح منبع
قرآن أیَّدَ أیَّدَ أیَّدَ أَيْد: نيرو قاموس قرآن، ج‏1، ص: 151
آفروآسیایی *yad- ~ *ʔid- ید hand دست
سامی *yad- ~ *ʔid- ید hand دست
اکدی idu OA on ِدُ [CAD i 10], [AHw 363].
اگاریتی yd ید [Aist 127]
فنیقی yd ید [T 123]
عبری yād یَد [KB 386]
آرامی SML DAL OLD OFF NBT PLM yd ید [HJ 435]
آرامی بایبل *yad

(the attested forms are det. yǝdā, du. yǝdayin, etc.)

یَد

یدَا

یدَیِن )

[KB deutsch 1717]
آرامی یهودی yǝdā یدَ 'hand, forefoot, handle' "دست، جلو پا، دسته" [Ja 564]; also ʔīdā, ʔayd_ā (only TargYer) [ibid. 45]; yad, ʔīd, det. yǝdā
سریانی ʔīdā ءِدَ [Brock 295].
آرامی جدید MAL īd_a ِذَ 'Hand, (seltener) Arm'  'hand' دست، بازو [Berg 19] TUR īd_o
مندایی ʕda عدَ [DM 341]
عربی جنوبی SAB yd ید [SD 164], QAT yd [Ricks 81], MIN yd [LM 108]
گعز ʔǝd ءد [LGz 7].
مهری ḥayd حَید 'hand, arm' "دست، بازو" [JM 460] (with the ḥ- article)
جبالی éd ِد 'arm (from fingertip to shoulder), hand' بازو (از نوک انگشت تا شانه)، دست [JJ 313]
حرصوصی ḥayd حَید 'hand, arm, forepaw' (with the ḥ- article) «دست، بازو، پیش پا» [JH 146]
سقطری ʔed ءِد [LS 52].
عربی yad- یَد- [BK 2 1624]

منابع

اید (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2