آیه تحریم
آیه تحریم؛ یا آیات تحریم، عنوانی که در تفاسیر شیعه و اهل سنت درباره چند آیه از جمله آیه یکم سوره تحریم و نیز در سور دیگر با موضوعات گوناگون به کار رفته است.در این آیات از حرمت شرب خمر، قمار، زنا، رباخواری، فرار از جنگ، ازدواج با محارم، ازدواج با بیش از چهار زن، ازدواج مجدد پیامبر اسلام(ص) یا تبدیل زنان نه‌گانه و همچنین حرام کردن حلال خدا بر خود توسط پیامبر(ص) سخن گفته شده است.
تحریم زنان
سوره تحریم با داستانی که بین رسول خدا و بعضی از همسرانش اتفاق افتاد، آغاز می‌شود؛ آن این است که بخاطر حادثه‌ای، پیامبر پاره ای از حلال‌ها را بر خود حرام کرد و بدین سبب در این آیات آن جناب را مورد عتاب قرار می‌دهد که چرا بخاطر رضایت بعضی از همسرانت، حلال خدا را بر خود حرام کردی؟ و در حقیقت و بطوریکه از سیاق بر می‌آید عتاب متوجه همان همسر است و می‌خواهد رسول گرامی را علیه آن همسر یاری کند. این سوره شامل ۴ بخش است؛ ۱- اشاره به توطئه برخی از همسران پیامبر(ص) علیه او ۲- خطابی به همه مومنان در مورد مراقبت در امر تعلیم و تربیت خانواده و لزوم توبه از گناهان ۳- اشاره به جهاد با کفار و منافقان ۴- شرح حال دو نفر از زنان صالح و دونفر از زنان ناصالح بعنوان مثال برای مومنان.[۱]
تحریم مواد غذایی
إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (۱۷۳)
بدون شک غذاهايى كه در آيه فوق تحريم شده همچون سایر محرمات الهى فلسفه خاصى دارد و با توجه كامل به وضع جسم و جان انسان با تمام ويژگي‌هايش تشريع شده است، در روايات اسلامى نيز زيان‌هاى هر يک مشروحا آمده و پيشرفت‌هاى علمى بشر پرده از روى آن برداشته است.مثلا در كتاب كافى پيرامون گوشت مردار از امام صادق(ع) چنين مىخوانيم:
«أَمَّا الْمَیْتَةُ فَإِنَّهُ لَمْ یَنَلْ مِنْهَا أَحَدٌ إِلاّ ضَعُفَ بَدَنُهُ، وَ ذَهَبَتْ قُوَّتُهُ، وَ انْقَطَعَ نَسْلُهُ وَ لایَمُوتُ آکِلُ الْمَیْتَةِ إِلاّ فَجْأَةً»: امام بعد از ذكر مقدمهاى در مورد اينكه تمام اين احكام به خاطر مصالح بشر است مىفرمايد: اما مردار، هيچ‌كس از آن نمىخورد مگر اينكه بدنش ضعيف و رنجور مىشود، نيروى او را مىكاهد، و نسل را قطع مىكند، و آن كس كه به اين كار ادامه دهد با سكته و مرگ ناگهانى از دنيا مىرود.دومين چيزى كه در آيه تحريم شده «خون» است (وَ الدَّمَ) خون‌خوارى هم زيان جسمى دارد و هم اثر سوء اخلاقى، چرا كه خون از يك سو ماده كاملا آمادهاى است براى پرورش انواع ميكرب‌ها. تمام ميكرب‌هايى كه وارد بدن انسان مىشوند به خون حمله مىكنند، و آن را مركز فعاليت خويش قرار مىدهند، به همين دليل گلبول‌هاى سفيد كه پاسداران و سربازان كشور تن انسانند همواره در منطقه خون پاسدارى مىكنند تا ميكروب‌ها به اين سنگر حساس كه با تمام مناطق بدن ارتباط نزديک دارد راه پيدا نكنند.
مخصوصا هنگامى كه خون از جريان مىافتد و به اصطلاح مىميرد، گلبول‌هاى سفيد از بين مىروند و به همين دليل ميكر وب‌ها كه ميدان را خالى از حريف مىبينند به سرعت زاد و ولد كرده گسترش مىيابند، بنا بر اين اگر گفته شود خون به هنگامى كه از جريان مىافتد آلودهترين اجزاى بدن انسان و حيوان است گزاف گفته نشده است.از سوى ديگر امروز در علم غذاشناسى ثابت شده كه غذاها از طريق تأثير در غدهها و ايجاد هورمون‌ها در روحيات و اخلاق انسان اثر مىگذارند، از قديم نيز تأثير خون‌خوارى در قساوت و سنگدلى به تجربه رسيده، و حتى ضرب‌المثل شده است و لذا در حديثى مىخوانيم: آنها كه خون مىخورند آن چنان سنگدل مىشوند كه حتى ممكن است دست به قتل پدر و مادر و فرزند خود بزنند.
سومين چيزى كه در آيه تحريم شده خوردن گوشت «خوک» است: (وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ). خوک حتى نزد اروپائيان كه بيشتر گوشت آن را مىخورند سمبل بىغيرتى است، و حيوانى است كثيف، خوک در امور جنسى فوق العاده بىتفاوت و لا ابالى است و علاوه بر تأثير غذا در روحيات كه از نظر علم ثابت است، تأثير اين غذا در خصوص لاابالی‌گرى در مسائل جنسى مشهود است.
در شريعت حضرت موسى(ع) حرمت گوشت خوک نيز اعلام شده است و در اناجيل گناهكاران به خوک تشبيه شدهاند، و در ضمن داستان‌ها مظهر شيطان، خوک معرفى شده است.جاى تعجب است كه بعضى با چشم خود مىبينند از يک سو خوراک خوک نوعاً از كثافات و گاهى از فضولات خودش است و از سوى ديگر براى همه روشن شده كه گوشت اين حيوان پليد داراى دو نوع انگل خطرناك بنام كرم تريشين و يك نو کرم كدو است، باز هم در استفاده از گوشت آن اصرار مىورزند.
تنها كرم تريشين كافى است كه در يک ماه ۱۵ هزار تخمريزى كند و در انسان سبب پيدايش امراض گوناگونى مانند كم خونى، سرگيجه، تب‌هاى مخصوص اسهال، دردهاى رماتيسمى، كشش اعصاب، خارش داخل بدن، كوفتگى و خستگى، سختى عمل جويدن و بلعيدن غذا و تنفس و غيره شود.در يك كيلو گوشت خوک ممكن است ۴۰۰ ميليون نوزاد كرم تريشين باشد و شايد همين امور سبب شد كه چند سال قبل در قسمتى از كشور روسيه خوردن گوشت خوک ممنوع اعلام شد.آرى آیينى كه دستوراتش به مرور زمان جلوه تازهاى پيدا می‌کند آیين خدا، آیين اسلام است.[۲]
تحریم ربا
یکی از آیات قرآن کریم که با موضوعات اقتصادی مرتبط است، آیه ۳۹ سوره مبارکه «الروم» است که خداوند متعال در این آیه فرموده است: «وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ؛ و آنچه به قصد ربا مىدهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد نزد خدا فزونى نمىگيرد ولى آنچه را از زكات در حالى كه خشنودى خدا را خواستاريد داديد پس آنان همان فزونى يافتگانند و مضاعف مىشود».
مرحوم علامه طباطبایی در کتاب المیزان در تفسیر این آیه بیان کرده است: ربا یعنی نمو مال و زیاد شدن آن. خداوند متعال در این آیه می‌فرماید: مالی که شما به مردم داده‌اید تا اموالشان زیاد شود ـ نه به قصد رضای خداـ آن مال نزد خدا زیاد نمی‌شود و ثوابی از آن عاید شما نمی‌گردد چون قصد قربت نداشته‌اید، اما آن مالی که برای رضای خدا دادید، چند برابرش عاید شما می‌شود و چنین کسانی مال خود یا ثوابشان را مضاعف می‌کنند. پس ظاهرا مراد از «ربا» ربای حلال است، یعنی اینکه مالی را بدون قصد قربت به کسی بدهند و مراد از «زکات» صدقه یا مالی است که برای رضای خدا اعطاء شود، البته این در صورتی است که آیه مزبور مکی باشد اما اگر در مدینه نازل شده باشد، مراد از «ربا» ربای حرام و مراد از «زکات» همان زکات واجب است و این دسته آیات به آیات مدنی شبیه‌تر هستند.[۳]
اهداف آیات تحریم
مهمترین هدف این آیات تنظیم روابط درون خانواده پیامبر به عنوان رهبر جامعه اسلامی و مبلغ دینی است و قرآن کریم در منظومه آیات مرتبط با زنان و همسران پیامبر در سوره‌های مبارکه احزاب و تحریم و ... به دنبال ارایه الگو برای روابط خانوادگی است که نویسندگان نواندیش از جمله سها این مطلب را درک نکرده‌اند.[۴]
عامل تشخیص حلال و حرام الهی
قرآن همواره دغدغه تحریم «حلال‌ها» یا به تعبیر بلیغ و رسای این کتاب آسمانی، «طیبات» از سوی عالمان دینی را دارد. بدیهی است که افزایش دامنه تحریم‌ها گاهی به سبب پرسش‌های مکرر پیروان ادیان و در پی وسواس فکری آنها روی می‌دهد و گاهی این توسعه، از سوی متخصصان دین صورت می‌گیرد.
قرآن با به‌کار بردن لفظ طیبات، معیار و شاخصی برای تشخیص حلال‌ها به انسان گوشزد می‌کند و خرد و طبع آدمی را معیاری مهم برای تشخیص حلال و حرام الهی می‌داند. طبیعتا پدیده‌ای که طبیعت و عقل انسان از آن گریزان و متنفر باشد، قطعا در محدوده حرام‌ها گنجانیده می‌شود. نحوه تحریم خمر و میسر (شراب و قمار) نیز که به مرور و طی ۱۵ سال صورت گرفت، با همین شیوه اقناع عقلانیت انجام شد و انسان هدفمند و مسئولیت‌پذیر به حکم خرد، از این دو پدیده پرهیز کرد. خداوند در آیه ۷۷ سوره مائده چنین می‌فرماید که بگو ای اهل کتاب، در دین خدا غلو و زیاده‌روی نکنید، غیر از حق نگویید و از هوس‌های جمعیتی که پیش‌تر گمراه شدند، دیگران را گمراه کردند و از راه راست منحرف شدند، پیروی نکنید. به این ترتیب، قرآن اعمال هر گونه تحریم فراتر از تحریم‌های الهی را افراط و زیاده‌روی در دین برمی‌شمرد.
در آیه ۹۳ سوره مائده نیز خداوند معیار دیگری در حرام و حلال شمردن خوردنی‌ها ارائه می‌دهد و با تکرار واژه تقوا در سه موضع این آیه، خویشتن‌داری را شرط گزینش خوراک‌های مجاز معرفی می‌کند.طبقه عالمان نیز نباید مرتب بر شمارگان حرام‌ها بیفزایند، بلکه بنا به آیات قرآن، عالمان دینی باید فریاد هشدار خود را به سوی حرام‌های مسلم که از طریق انسان‌های به ظاهر دین‌دار و با ظاهری مطلوب و پسندیده انجام می‌شود، روانه کنند. خداوند در آیه ۶۳ سوره مائده می‌فرماید: «چرا دانشمندان نصارا و عالمان یهود آنها را از سخنان گناه‌آمیز و خوردن مال حرام نهی نمی‌کنند؟ چه زشت است عملی که انجام می‌دادند.»[۵]
منابع
خبرگزاری ایکنا