آیات شیطانی

آیات شیطانی؛ رمانی تحقیرآمیز به مقدسات دینی مسلمانان، نگاشته‌ی سلمان رشدی، نویسنده هندی الاصل بریتانیایی. این کتاب برپایه افسانه غرانیق نگاشته شده که از نظر منابع تاریخی و روایی و عقلی مسلمانان فاقد اعتبار است.

جلد کتاب آیات شیطانی

معرفی کتاب آیات شیطانی

کتاب آیات شیطانی، رمانی توهین‌آمیز نسبت به پیامبر اسلام(ص) و قرآن است که توسط سلمان رشدی (زاده ۱۹۴۷م)، نویسنده هندی‌الاصل بریتانیایی نوشته شده است. این رمان برپایه افسانه غرانیق نوشته شده است با این مضمون که پیامبر(ص) در هنگام قرائت آیات ۱۹ و ۲۰ سوره نجم، مضامینی را بر زبان جاری کرد که وسوسه‌های شیطانی بوده است. سلمان رشدی برخلاف تمام شواهد عقلی و نقلی به این موضوع پرداخته و اتهامات ناروا بر قرآن و پیامبر(ص) بسته است. كتاب «آيات شيطانى» در ۹ فصل تنظيم شده و نويسنده كتاب، افسانه غرانيق را مكرر و به شكل‌‏هاى گوناگون در كتاب خود آورده و آن را به عنوان يكى از مضامين اصلى كتاب خود مشخص و برجسته کرده است. مواردی از اهانت این نویسنده در کتابش تشكيک در امر وحى و طرح اين موضوع بوده است كه جبرئيل در واقع موجودى در درون پيامبر بوده و پيامبر(ص) متناسب با منافع خود و حتى مسايل شخصى‌اش آيات را تنظيم مى‏‌كرد. معرفى پيامبر اسلام به عنوان فردى خودخواه و تأثيرپذير، معرفى ياران پيامبر(ص) به عنوان افرادى كه دچار انحراف‏‌هاى اخلاقى گوناگون بوده‏‌اند، نسبت انحراف اخلاقى به همسران پيامبر، تحقير و اهانت نسبت به فرشته وحى و تحقير و اهانت نسبت به احكام اسلام از جمله موضوعات مطرح شده در این کتاب است.

هدف نگارش آیات شیطانی

اين كتاب با حمله به پايه‌های اعتقادی و ايمانی مسلمين و با تمسخر و استهزا و توهين به مقدسات اسلامی و توهين به قرآن كريم و حضرت رسول اكرم (ص) قصد داشت با وهن پايه‌های دين و مذهب، زمينه‌های نفوذ انقلاب اسلامی و بازيافت هويت اسلامی را در ميان جوامع اسلامی، سد كند.

نویسنده آیات شیطانی

آیات شیطانی توسط سلمان رشدی (زاده ۱۹۴۷م) نوشته شده است. او در شهر بمبئی در هند و در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. پدر او بازرگانی هندی و وی نیز تحصیلکرده دانشگاه کمبریج و تبعه بریتانیاست. سلمان رشدی در مصاحبه‌ای گفته‌ است: «خانواده من به اسلام گرایش داشتند، ولی در خانه ما خبری از دین نبود. فقط سالی یک بار مرا برای عبادت به مسجد می‌بردند. مثل مراسم سال نو مسیحیان. یک دایه مسیحی داشتم...، اکثر دوستان من غیرمسلمان بودند. پدرم از قانون قرآن در منع نوشیدن مشروبات الکلی تبعیت نمی‌کرد. خوشبختانه می‌توانم بگویم که پدر و مادر من مسلمان بدی بودند» سلمان رشدی نویسنده چندین کتاب و مقاله‌های متعدد است. آیات شیطانی پنجمین کتاب وی است که در قالب یک رمان و براساس افسانه غرانیق، مقدسات اسلام را مورد اهانت قرار داده است.

تاریخچه افسانه غرانیق

افسانه غرانیق ریشه در روایتی جعلی دارد. این روایت بعدها در منابع تفسیری و توسط مفسرانی چون طبری مورد استناد قرار گرفته است .این روایت جعلی که امروزه به عنوان دستاویزی برای زیر سوال بردن قرآن توسط بسیاری از مستشرقین و مخالفان اسلام است، بنابر نقل طبری به شرح ذیل است: در سال‌های چهارم و یا پنجم بعثت و در حالی که پیامبر(ص) دچار زحمات فراوانی در تبلیغ اسلام شده بود و به علت آزارهای فراوانی که دیده بود از تبلیغ دین خسته شد و روزی در کنار کعبه و در حالی که آیات ابتدایی سوره مبارکه «نجم» بر ایشان نازل می‌شد برای کم کردن آزار مشرکان به تمجید از بت‌های آنان پرداخت و آنان را «غرانیق العلی» نام نهاد و وقتی نوبت به آیات « أَفَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى و وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الاُْخْرَى(آیا دیدید لات و عزی و منات را که سومین آن دو بود) رسید ناگهان شیطان به زبان او دو جمله دیگر جاری کرد: «تلک الغرانیق العلی و ان شفاعتهن لترتجی» (این‌ها مرغان آبی بلند پروازند که شفاعت آنان امید می‌رود). بر اساس روایات بعد از تلاوت این آیات فریاد شادی مشرکان بلند شد و گفتند: محمد خدایان ما را به نیکی یاد کرد و همه سجده کردند. این خبر به خارج از مکه و حتی حبشه رسید و مسلمان‌هایی که به آنجا هجرت کرده بودند با خوشحالی به مکه برگشتند. اما پس از مدتی جبرئیل نازل شد و به پیامبر(ص) گفت: آن دو جمله را شیطان بر زبان تو رانده و من هرگز چنین آیه‌ای نیاوردم! پیامبر(ص) غمگین شد و گفت من چیزی را که خداوند نفرموده است به او بستم!» این داستان از آنجایی که در کتبی مانند تاریخ طبری، تفسیرطبری، طبقات ابن سعد و اسباب التنزیل واقدی نقل شده، مورد استناد برخی نویسندگان و مورخین و مفسرین بعدی و بالاخص مستشرقین قرار گرفته است.

بررسی افسانه غرانیق

اجماع علمای شیعه و سنی بر آن است که قرآن برخلاف کتب دیگر آسمانی تحریف نشده و قطعی الصدور است از این رو بیان چنین افسانه‌ای در برخی کتب تاریخی و تفسیری عاملی برای تحریف قرآن نخواهد بود. از طرفی این داستان با ادله عقلی و قرآنی و روایی و حتی منابع تاریخی تناسب نداشته است که در ادامه به تبیین برخی ادله خواهیم پرداخت.

ادله تاریخی در رد افسانه غرانیق

این افسانه را برخی تاریخ نویسان اهل سنت نقل کرده‌اند ولی هیچکدام از مورخان و مفسران شیعه و اکثر اهل سنت نه تنها به آن اشاره‌ای نکرده بلکه آن را تکذیب و دلایل زیادی بر ساختگی بودن آن بیان کرده‌اند. واقدی و طبری راویان اصلی این روایت هستند و حال آنکه یکی از آنها متوفی 207 و دیگری متوفی 310 هجری است و این یعنی هیچ یک از این دو، در زمان پیامبر اکرم(ص) حضور نداشته اند تا روایت را از ایشان نقل کرده باشند. طبری داستان غرانیق را از محمد بن کعب قرظی نقل می‌کند که اصالتا از طایفه بنی قریظه بود و بنی قریظه از پرکینه‌ترین یهودیان و دشمنان پیامبر(ص) در مدینه بود. صرف نظر از طبری، ابن سعد هم در کتاب طبقات، داستان غرانیق را از واقدی نقل می‌کند. واقدی هم از پدرش عبدالله بن حنطب روایت کرده و حال آنکه عبدالله بن حنطب اصلاً رسول خدا(ص) را درک نکرده است. براین اساس در دو قرن اول هجری مورخان و مفسران اثری از افسانه غرانیق وجود ندارد. بدون تردید بی پروایی و حرص داشتن واقدی و طبری در نقل و جمع آوری روایات بدون سند مهم‌ترین علت راه یافتن یک چنین قصه جعلی در کتب آنان است.

ادله قرآنی در رد افسانه غرانیق

از آیات زیادی می‌توان جعلی بودن این روایت را استنباط نمود؛ برخی از این آیات عبارتند از: «وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى»(نجم/3) «إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى» (نجم/4) پیامبر(ص) از روی هوی و هوس سخن نمی‌گوید و هر چه بگوید وحی است.

واکنش‌ها به کتاب آیات شیطانی

انتشار رمان آیات شیطانی، واکنش‌های بسیاری برانگیخت. مسلمانان بسیاری در نقاط مختلفی از جهان، از جمله هند، پاکستان، کشمیر، تایلند، آلمان غربی، ایتالیا، کانادا، سودان و مصر، اعتراضاتی علیه سلمان رشدی برگزار کردند و برخی از کتابفروشی‌های توزیع‌کننده آیات شیطانی را به آتش کشیدند. شماری از معترضان در اعتراضات عمومی، کشته یا زخمی شدند. وزارت خارجه عربستان در واکنش به این اقدام، سفیر جمهوری چک در «ریاض» را فراخواند و نسبت به ترجمه این کتاب توهین‌آمیز اعتراض کرد. عربستان مراتب «محکومیت» و «انتقاد» خود از ترجمه کتاب توهین‌آمیز «آیات شیطانی» به زبان چکی را به سفیر جمهوری چک ابلاغ کرد. عربستان سعودی سفیر چک را به خاطر ترجمه این کتاب که توهینی صریح به مسلمانان و دین اسلام به حساب می‌آید، فراخواند و محکومیت این اقدام را به وی ابلاغ کرد. امام خمینی (ره) در تاریخ ۲۵ بهمن سال ۱۳۶۷ش با صدور فتوایی این نویسنده هندی‌الأصل بریطانیایی را مرتد و مهدورالدم خواند. عده ای از محققان، شروع به نگارش کتب و دست نوشته‌هایی به منظور اعتراض و رد ادعای سلمان رشدی کردند. در این زمینه کتابی باعنوان «دانستنی‌های انقلاب اسلامی برای جوانان» توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد. این کتاب به معرفی، تشریح و بررسی فصول نه‌گانه رمان آیات شیطانی می‌پردازد و سعی دارد، با بیان مستندات تاریخی و سیاسی، به چگونگی برخورد مسلمانان جهان با این توطئه علیه اسلام، بپردازد.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی شیعه