آداب تلاوت قرآن

آداب تلاوت قرآن؛ دستورالعمل هایی که در هنگام تلاوت قرآن لازم است رعایت شود. این آداب که برخی واجب -همچون وضو داشتن هنگام مس خط قرآن- و برخی دیگر مستحب هستند از قرآن و روایات قابل استخراج می باشند. از نظر عالمان اسلامی آداب تلاوت قرآن به دو دسته، آداب ظاهری و اداب باطنی، قابل تقسیم است.

آداب ظاهری

آداب پیش از تلاوت

نخستین آداب در این زمینه رعایت طهارت است. بنا بر آیه «لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ» (واقعه/۷۹) داشتن وضو در صورتی که فرد قصد مس قرآن را داشته باشد واجب است و لمس کردن آیات قرآن بدون وضو حرام است. علاوه بر آن آراستگی ظاهر، طهارت دهان و مسواک زدن از دیگر مواردی است که در بعد تلاوت لازم است رعایتشود .

تلاوت قرآن، بايد با پناه بردن از شر شيطان آغاز شود. قرآن كريم می‌فرمايد:

آداب حین تلاوت

روبه قبله بودن خواندن دعای مخصوص تلاوت قرآن در آغازین و خواندن دعای مخصوص پس از اتمام تلاوت، استعاذه در آغاز قرائت چنانکه در آیه «فاذا قرات القرءان ان فاستعد بالله من الشيطن الرجيم» (نحل/۹۸) بدان اشاره شده است، خواندن قرآن از روی مصحف، انجام تلاوت با صوت زیبا، تدبیر و تفکر در معنای آیات. خواندن قرآن با صدای محزون چنانکه رسول خدا(ص) فرمودند: «به راستی قرآن همراه با حزن نازل شده است؛ بنابراين هنگامی كه قرآن می‌خوانيد گريه كنيد و اگر گريه نكرديد، حالت گريه به خود بگيريد.»،توجه به اعراب کلمات و داشتن لحن عربی از موارد مهم است که در حین تلاوت قرآن نباید از آنها غافل بود.

علاوه بر این قرآن را بايد شمرده، همراه و توأم با تأمل تلاوت كرد: «و رتل القرءان ترتيلاً» (مزمل/۴) کرد. تلاوت كننده قرآن نبايد در انديشه ختم سريع آيات و سوره‌ها باشد. رسول اكرم(ص) می‌فرمايد: «همتتان اين نباشد كه زودتر به آخر سوره برسيد.» امام صادق(ع) می‌فرمايد: «ترتيل آن است كه در قرائت تأمل و دقت كنی و آن را با صوت نيكو بخوانی».

آداب باطنی

آداب باطنی تلاوت قرآن، نسبت به آداب ظاهری از اهمیت بیش‌تری برخوردار است و در آن لازم است تا مجموعه ای از آداب رعایت شود. داشتن نیت خالص هنگام تلاوت، خوف از عذاب، دعا کردن در زمینه پیوستن به صادقان و موقنین هنگام مواجهه با این آیات، خشوع قلبی، تاثیرپذیری دل هنگام قرائت قرآن، پذیرش اوامر و نواهی آیات، ارجحیت کیفیت و تانی در آیات بر کمیت قرائت از جمله آداب مهمی است که در تلاوت قرآن می بایست مد نظر قرار بگیرد.

بهتر است قبل از خواندن هر آیه، فرد ترجمه آن را بخواند و در آن اندیشه کند. حضرت محمد(ص) فرموده اند: «وای بر کسی که قرآن را در بين لب‌های خود لقلقه کند و در آن تدبر و تفکر نکند». فهم درست قرآن باعث می شود تا خواننده به عظمت متكلم واقف شود. البته همان‌طور كه ظاهر قرآن را جز با طهارت نمى‌توان لمس كرد، معنى و حقيقت آن نيز جز با طهارت قلب از صفات زشت قابل درك نيست؛ در هنگام تلاوت بايد به خود گوشزد كرد كه گوينده اين سخنان آفريدگار همه چيز و روزى دهنده همه جنبدگان است و همه تحت سيطره او قرار دارند و در فضل و رحمت او غوطه ورند. البته رسیدن به چنین درکی جز با حضور قلب و ترك حديث نفس هنگام خواندن قرآن حاصل نمی شود.

بدون تدبر در آيات قرآن، درك حقيقت كلام خدا دست يافتنی نيست. كتاب خدا بايد با تدبير و انديشه قرائت شود: «كتب انزلنه اليك مبرك ليدبروا ءايته» (ص/۲۹)؛ «افلا يتدبرون القرءان» (محمد/۲۴) در روايت آمده است اصحاب پيامبر اكرم(ص) ده آيه از قرآن را از پيامبر(ص) می آموختند و پس از فهميدن آيات و عمل كردن به آن‌ها ده آيه ديگر را فرا می‌گرفتند.

تلاوت كننده هر آيه‌ای بايد حق تلاوت آن را به جا آورد: «الذين ءاتينهم الكتب يتلونه حق تلاوته اولئك يؤمنون» (بقره/۱۲۱). امام صادق(ع) درباره حق تلاوت آيات می فرمايد: آيات آن را با دقت بخوانند، حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل كنند، به وعده‌های آن اميدوار و از وعيدهای آن ترسان باشند، از داستان‌های آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذيرند، به خدا قسم منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها، يادگرفتن اعشار و اخماس آن نيست.»

منابع

ایکنا