ترجمه آزاد قرآن

ترجمۀ آزاد قرآن؛ برگردان روان و مطابق با زبان معیار. در ترجمۀ آزاد مترجم می‌کوشد زمینه فهم بهتر را برای خواننده فراهم کند و انتقال معنا و مراد متكلم بی كم و كاست به زبان ديگر انجام شود. از ویژگی‌های شاخص ترجمۀ آزاد، شیوایى آن است. در این نوع ترجمه که مقابل ترجمۀ تحت‌اللفظی است، مفاهيم قرآن كريم، به زبانی طبيعی كه برای اهل زبان مطلوب‌ترين است، به مخاطب منتقل می‌شود به‌گونه‌ای که مخاطب، ترجمه بودن متن را احساس نکرده و بی‌رغبت و دل‌زده نمی‌شود. همچنین این نوع ترجمه، بهترین شیوۀ ترجمه براى نوجوانان و کودکان است چراکه ترجمه قرآن برای اين گروه سنی بايد ساده‌، روان‌ و متناسب با میزان فهم او صورت بگيرد و ترجمۀ آزاد این خصوصیات را داراست.

تعریف ترجمه

در تعریف ترجمه گفته‌اند که ترجمه یکی از ابزار‌های ارتباطی بسیار مهم به شمار می‌رود. مترجم فردی است که می‌کوشد متنی را از زبان اصلی آن به زبان دیگری برگرداند. در ترجمه ادعا می‌شود که آنچه ترجمه شده است،‌‌ همان چیزی را می‌گوید که متن اصلی در حال بیان آن است. «اگر ترجمه به عنوان یک پروسه ارتباطی، یعنی انتقال پیام از زبان مبدا به زبان مقصد توسط مترجم به عنوان واسط میانجی بین این دو زبان، در نظر گرفته شود، نباید این واقعیت را فراموش کرد که در ترجمه توسط یک انسان، انتقال پیام مستقیماً از زبان مبدا به زبان مقصد صورت نمی‌گیرد، بلکه ماهیت غیرکلامی آن واقعیت است که مترجم به درک آن نائل شده است، انتقال معنا با توجه به نوع متن و موضوع به روش‌های مختلفی ممکن است صورت گیرد.» دانش بشر هیچ‌گاه توسط یک قوم یا به یک زبان به دست نیامده است.

در تاریخ علم نهضت‌های عظیم ترجمه علم را از یک تمدن به تمدنی دیگر منتقل کرده‌اند. برخی معتقدند که «ترجمه یعنی حدفاصل و واسطه میان کثرت فرهنگ‌ها و وحدت بشریت.» انسان با ترجمه توانسته است که تکثر را به کمترین حد آن کاهش دهد. بدون مترجم انسان‌ها انگار موجوداتی از کرات آسمانی بودند. زبان مبداء در ترجمه به زبان مقصد تبدیل می‌شود، نگرانی که در ترجمه وجود دارد این است که با عدم درک یکی از دو زبان مبدا و مقصد، متن برگردانده شده اشتباه باشد. به تبع نگرانی در خصوص متونی مانند قرآن بسیار زیاد می‌شود و برخی برای ترجمه، شیوه‌ تحت اللفظی را انتخاب می‌کنند.

از دیرباز دو نوع ترجمه وجود داشته است. در شیوه تحت اللفظی مترجم می‌کوشد به مراد نویسنده و زبان مبداء امانتدار باشد، اما در ترجمۀ آزاد وی می‌کوشد زمینه فهم بهتر برای خواننده را فراهم کند. تعریف ترجمۀ آزاد یکی از انواع ترجمۀ قرآن كريم، ترجمه آزاد است. البته مراد از «آزاد» فارغ بودن از هر قيد و بندی نيست بلكه ترجمۀ آزاد ترجمه‌ای است كه در آن، انتقال معنا و مراد متكلم بی كم و كاست به زبان ديگر انجام می‌شود. ترجمه آزاد قرآن كريم بر مبنای انتقال صحيح معنی به زبان طبيعی به مخاطب است.

اهمیت ترجمه

ترجمه مقدمه‌ای برای ارتباط عمیق‌تر با قرآن است، قطعاً همه مراتب در فرایند ارتباط با قرآن تأثیر می‌گذارد، مانند روخوانی معمولی قرآن، روان‌خوانی قرآن و فهم آن که مرحله نخست فهم قرآن در گرو فهم ظاهر قرآن و ترجمۀ آن است. همچنین ترجمه قرآن به فهم بهتر و یا حفظ قرآن نیز کمک‌ می‌کند. در واقع این موضوع مقدمه‌ای برای عمل به قرآن و یکی از گام‌های ورود به ساحت قرآن و انس با کلام وحی است.

دیدگاه‌ها دربارۀ ترجمۀ آزاد

درباره ترجمه آزاد اختلاف نظر بسیار است. برخی از اندیشمندان و متخصصان ترجمه، معتقدند که ترجمۀ تحت‌اللفظى براى متون کتب مقدس بهتر از ترجمۀ آزاد است و نسبت به ترجمۀ آزاد نقدهایی دارند. این گروه بر این باورند که کارکرد ترجمۀ آزاد در متون عادی، خوب و مناسب است اما در ترجمۀ متون فرازمینی همچون کتب مقدس رضایت‌آمیز نیست. دسته‌ای از مترجمان هم‌نظر با این گروه نیز، از آن جهت که ترجمۀ تحت‌اللفظى به ظاهر متن مبدا وفادار است، آن را ترجمۀ وفادار نامیدند و آن را بهترین شیوۀ بیان هدف صاحب متن می‌دانند. در مقابل، گروهی نیز مدافع ترجمۀ آزاد بوده و بر این باورند که ترجمۀ تحت‌اللفظى قادر نیست فصاحت و زیبایی متن مبدأ را حفظ کند و دربرگردان زبان مبدأ به مقصد، به شیوایی کلام، آسیب وارد می‌کند.

خصوصیات ترجمۀ آزاد

در ميان ترجمه‌های موجود قرآن، ترجمه‌های آزاد بيش از بقيه انواع ترجمه‌ها در انتقال معانی آيات و سوره‌های قرآن كريم موفق هستند. مترجم در ترجمه آزاد بايد تعداد واژگان و ساختار متن قرآن را در نظر گيرد و بعد آن را آزادانه به زبان مقصد بيان ‌كند. اين نوع ترجمه شيواترين نوع ترجمه است. برای اهل زبان مفهوم طبيعی بودن زبان در ترجمه حس می‌شود و برای خواننده كه ترجمه‌های قرآن را به زبان انگليسی مطالعه می‌كند، متن قابل فهم است. بدين ترتيب، ابلاغ پيام قرآن به همه انسان‌ها با توجه به آيه ۲۸ سوره سبأ «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا»، از طريق اين نوع ترجمه به نحو بهتری محقق خواهد شد.

در حال حاضر در دنيا قريب به ۶۰۰ ميليون نفر زبان مادريشان انگليسی است و قريب به نيمی از جمعيت جهان هم از انگليسی به عنوان زبان ارتباط استفاده می‌كنند، اين جمعيت قابل توجه اگر بخواهند از اين كتاب الهی بهره ببرند نياز دارند كه قادر به قرائت قرآن باشند يعنی قرآن را به زبان انگليسی در اختيار داشته باشند، هرچند افضل است كه به زبان اصلی خوانده شود، اما اگر امكانش برای آن‌ها وجود ندارد ترجمه آن هم می‌تواند هدايت‌گر باشد، بنابراين مترجمان با ترجمه آزاد، می‌توانند مفاهيم قرآن كريم را به زبانی طبيعی كه برای اهل زبان مطلوب‌ترين است، به مخاطب منتقل كنند.

از ویژگی‌های شاخص ترجمۀ آزاد، شیوایى و موافقت آن با زبان معیار است. به عبارت دیگر در ترجمه آزاد، مخاطب، ترجمه بودن متن را احساس نکرده و بی‌رغبت و دل‌زده نمی‌شود. بهترین نوع ترجمه براى نوجوانان و کودکان ترجمۀ آزاد است و اگر فاصلۀ آن با متن مبدأ زیاد نشود، براى عموم نیز ترجمۀ مناسبی است. از آن‌جا که تمامی آيات قرآن برای كودكان و نوجوانان ترجمه‌پذير نيست و برخی آيات قرآن، متشابه و در زمينه جنگ و جهاد و مواردی از اين قبيل است که برای اين گروه سنی ضرورت ندارد، از این‌رو بهترین نوع ترجمه برای مخاطب کودک و نوجوان، ترجمه آزاد است. در این نوع ترجمه مترجم نباید خود را مقید به ترجمه همه آیات قرآن کند، بلکه باید انتقال مفهوم و مقصود برخی از آیات به کودک و نوجوان را مورد توجه قرار دهد.

از آنجا كه ميزان فهم و درك كودكان نسبت به بزرگسالان متفاوت است، ترجمه قرآن برای اين گروه سنی نيز بايد به نسبت ساده‌تر، روان‌تر و متناسب با ذوق كودكانه و درجه فهم او صورت بگيرد. با توجه به آنكه ترجمه آزاد قرآن، نسبت به انواع دیگر ترجمه، روان‌تر و حفظ آن برای كودكان آسان‌تر است، برای این گروه می‌تواند مؤثرتر واقع شود.

منابع

ویکی زندگی

پرتال جامع علوم و معارف قرآن