خودکشی

خودکشی؛ کشتن عمدی خود. از جمله گناهانی که به شدت در قرآن مذمت شده است. آیات بیست و نهم و سی¬ام سوره نساء ضمن یادآوری رحمت الهی نسبت به بندگان آنها را از این کار نهی کرده است. خودکشی از آنجا که یکی از مصادیق قتل نفس است از مصادیق آیات 93 نساء و 32مائده نیز قرار می¬گیرد. علت گناه بودن خودکشی از آیاتی که بر مالکیت خداوند بر تمام اشیاء و هدف مند بودن خلقت انسان دلالت دارند برداشت می¬شود؛ زیرا که خودکشی در تعارض با هدفی است که خداوند انسان را برای آن آفریده است و انجام آن بر خلاف رضایت پروردگار است.

تعریف در کتاب لغت آمده است: «انْتَحَرَ الرجُلُ: أي نَحَر نفسه؛ آن مرد خودكشى كرد». به طور کلی به انجام فعلی اختیاری و آگاهانه و عامدانه که به مرگ انسان منتهی شود، خودکشی می-گویند. البته لازم به ذکر است که خودکشی با شهادت در راه خدا و عملیات استشهادی متفاوت است. خودکشی در قرآن مذمت خودکشی در قرآن روشن¬ترین آیاتی که این عمل را مذموم شمرده-اند آیات 29 و 30 سوره نساء است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَيْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْکُمْ وَ لاَ تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِيماً؛ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذٰلِکَ عُدْوَاناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَاراً وَ کَانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً؛ و هر كس از روى تجاوز و ستم چنين كند، به زودى وى را در آتشى درآوريم، و اين كار بر خدا آسان است. اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، اموال همديگر را به ناروا مخوريد مگر آنكه داد و ستدى با تراضى يكديگر، از شما [انجام گرفته] باشد و خودتان را مكشيد، زيرا خدا همواره با شما مهربان است؛ و هر كس از روى تجاوز و ستم چنين كند، به زودى وى را در آتشى درآوريم، و اين كار بر خدا آسان است (نساء/ 30-29). علامه طباطبایی‌، در رابطه با این آیه شریفه فرموده است: عبارت «إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ بِکُم‌ْ رَحِیمًا» که به‌دنبال «وَلاَ تَقْتُلُوَّاْ أَنفُسَکُم‌» بیان شده‌، بیان‌گر این مطلب است که خود را در مخاطره قتل نفس نیفکنده‌، سبب و زمینه آن‌را فراهم نکنید. برخی دیگر فرموده‌اند: این قسمت از آیه شریف‌؛ یعنی «إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ بِکُم‌ْ رَحِیمًا» بدان معناست که خداوند مهربان‌، نه تنها راضی نمی‌شود دیگری شما را به قتل برساند، بلکه به خود شما هم اجازه نمی‌دهد که با رضایت خود، خویشتن را به دست نابودی بسپارید. باید توجه داشت که خودکشی گاهی یک باره است و گاهی همچون آلوده کردن هوا تدریجی است و این آیات هر دو نوع را در برمی-گیرد. خودکشی همچنین مصداق کشتن انسانی است که جانش محترم است و کسی حق کشتن او را ندارد حتی اگر این شخص خودش باشد. از اینرو آیات زیر بر حرمت خودکشی نیز دلالت دارند: «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِيهَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَاباً عَظِيماً؛ و هر كس عمداً مؤمنى را بكشد، كيفرش دوزخ است كه در آن ماندگار خواهد بود; و خدا بر او خشم مى‏گيرد و لعنتش مى‏كند و عذابى بزرگ برايش آماده ساخته است» (نساء/ 93) و همچنین «مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعاً؛ از اين روى بر فرزندان اسرائيل مقرر داشتيم كه هر كس كسى را جز به قصاص قتل، يا [ به كيفر ] فسادى در زمين بكشد، چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد» (مائدة/ 32). آیه 22 سوره مائده نشان می¬دهد از دیدگاه اسلام نوع انسان، یک خانواده است و ظلم و تجاوز به هر یک از افراد آن خانواده هر چند خود شخص باشد، در حقیقت تعدی و تجاوز به نوع انسانیت است. علت گناه بودن خودکشی یکی از شاخه¬های توحید خداوند، توحید در مالکیت است. خداوند مالک حقیقی همه موجودات است زیرا وقتی که او خالق همه اشیاء است طبعاً مالک همه اشیاء نیز خواهد بود. خدا در آیات متعددی به این حقیقت اشاره کرده است و می¬فرماید: «لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ؛ هر چه در آسمانها و زمین است از اوست» (بقره/ ۱۱۶-۲۵۵-۲۸۴؛ آل عمران/ ۱۰۹- ۱۲۹؛ نساء/ ۱۲۶)؛ «وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَيْنَهُمَا؛ مالکیت آسمان ها و زمین و آنچه میان آن دو است از آن خداست» (مائده/ ۱۷؛ انعام/ ۱۲؛ توبه/ ۱۱۶). حال همان خداوند که مالک جان آدمی نیز است، به انسان تحت هیچ شرائطی اجازه خود کشی را نداده است، زیرا او را برای عبادت و بندگی و به کمال رسیدن خلق کرده است و خودکشی در تعارض با این هدف است و سبب عبث بودن خلقت انسان می گردد. منابع ایکنا اسلام پدیا‌