آینده پژوهی
آینده پژوهی؛ یکی از مطالعاتی است که در مورد چگونگی آینده انسان، برنامه ها و طرح هایی را با توجه به تجربیات و عملکردهای گذشته ارائه می دهد. وجود چنین مطالعاتی برای جوامع قرآنی ضروری است؛ چرا که زندگی انسان در گرو عملکرد مناسب انسان و مواجهه صحیح با آینده است. از این رو، تا شناخت دقیقی از آینده خود نداشته باشد، نمیتواند برنامه صحیحی برای آینده خود در نظر بگیرد. قرآن نیز در مورد چگونگی آینده انسان برنامه هایی در قالب آموزه ها ارائه داده است که برنامه برای زندگی دنیا و آخرت با نام جهان بینی توحیدی و برنامه برای زندگی در آخرالزمان با نام مهدویت بخشی از برنامه های پیش بینی شده قرآن است. البته، نباید از نظر دور داشت که تمامی بشارت ها و هشدارهای خداوند متعال در قرآن و نیز وظیفه پیامبران(ع) در مورد هدایت انسانها نوعی آینده پژوهی محسوب می شود و این نوع برنامه ریزی برای آینده انسان، صرف پیشگویی نیست و به یقین اتفاق می افتد.
آینده پژوهی در اصطلاح
آینده پژوهی یکی از مطالعات و برنامه ریزی های استراتژیک[۱] است که آینده افراد یا جوامع را به شیوه سیستماتیک و هدفمند و با استفاده از فناوری های جدید مهندسی می کند. راهنمایی و مهندسی این مطالعات با تنظیم برنامه های بلندمدت[۲] و پایش این برنامه ها و رفع نقاط ضعف[۳] آن انجام می گیرد. [۴] این برنامه ها باید بدون اقتباس و تقلید کورکورانه در حوزه های دانش، اقتصاد، محیط زیست، خانواده، فرهنگ، سیاست باشد و فرصت ها و فناوری های جدید و بازدهی برنامه ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد و منابع، احتمالات، نظریات و ذهنیتهای موجود را به بهترین وجه ممکن در راستای ارزشها و اهداف آینده به استخدام درآورد.[۵] در این صورت، در پی كشف و شناسايی احتمالهای ممكن میتوان به توليد روشمند دانش راهنما[۶] در مورد احتمالات آینده با استفاده از علم، تجربه و رهنمودها و سنن گذشتگان[۷] اقدام کرد و تصمیم های آینده را با توجه به آن اتخاذ کرد.[۸]
آینده پژوهی در قرآن
آینده پژوهی یا آینده نگاری قرآنی، نوعی پیش بینی حوادث و رویدادها همراه با برنامه ریزی برای زندگی آینده است که با پیشگویی های تاریخی و غیر دینی متمایز است؛ چرا که این پیش بینی ها، پیشگویی صرف نیست که امکان تحقق نداشته یا تحقق آن ضعیف باشد؛ بلکه این پیش بینی ها از منبع وحیانی برگرفته شده و علم آن از سوی خداوند و نیز براساس عملکرد انسان انجام می شود.[۹] از این رو، پیش بینی های قرآن قطعی و عاری از هر گونه کذب و شایعه است و در ورای آن برنامه ای منظم، فراگیر و هدفمندی برای آینده انسان وجود دارد.[۱۰] در آینده پژوهی قرآنی پیشگویی هایی در مورد آینده بد یا خوب انسان وجود دارد. که نوعی پیش بینی قطعی و برگرفته از وضعیت انسان ها است که به دلیل وحیانی بودن آن قابل اطمینان و مسبوق به صحت است. هدف این آینده پژوهی قرآنی، آگاه کردن انسان و ترسیم درست برنامه های زندگی است. در حقیقت، بسیاری از مسائلی که در مورد تأثیر اعمال انسان بر زندگی خوب یا بد اخروی در آیات قرآن وجود دارد، نمونه ای از آینده پژوهی قرآنی به شمار می رود.[۱۱] آینده پژوهی قرآن در مورد انسان تنها از بازه زمانی بلوغ انسان بر انجام تکالیف تا پایان زندگیش در دنیا منتهی نمی شود؛ بلکه آینده انسان در پس از مرگ و زندگی اخروی نیز براساس عملکردهای متفاوت انسان پیش بینی شده است و برنامه ها و اهداف انسان طبق آن تعریف شده است؛ چرا که آموزه های قرآنی مؤید این امر است که تصمیم های امروز انسان، زندگی جهان دیگر وی را تحت الشعاع قرار می دهد. از این رو، ایده ها و طرح های مناسبی را برای زندگی آینده دنیوی و اخروی انسان ارائه میدهد و رویدادهای احتمالی و قطعی را پیش بینی می نماید.[۱۲] این ایده ها و زاییده تفکرات و تصویرهای ذهنی بشری نیستند که قابلیت خطا و اشتباه داشته باشند؛ بلکه نوعی نقشه قطعی و منسجم راه برای آینده است که چگونه به زیستی و همزیستی را در دو جهان به انسان میآموزد. تا آنجا که اگر انسان راهی در گذشته راه بد رفته باشد، میتواند با انجام کارهای خوب و جبران مافات، راه بازگشت به آینده خوب را برای خود بگشاید.
علاوه بر این، این آینده پژوهی شامل پیشگویی ها و الهاماتی است که یا در گذشته به وقوع پیوسته و یا در آینده اتفاق می افتد. هر دو نمونه از جمله آینده پژوهی های قرآن در مورد آینده انسان است.[۱۳] به عنوان نمونه، الهام به مادر حضرت موسی(ع) در مورد سرگذشت حضرت موسی(ع)[۱۴] نوعی پیش بینی آینده همراه با برنامه است که خداوند متعال با آگاهی و علم گسترده آن را به مادر حضرت موسی(ع) القاء کرد و این پیش بینی با علم و برنامه و همراه با روی دادن حوادث قطعی بوده است که در گذشته اتفاق افتاد. نمونه دیگر از پیش بینی های قرآن که در گذشته اتفاق افتاد، یاد دادن تعبیر خواب به حضرت یوسف(ع) برای آگاهی از حوادث آینده[۱۵] است که در چند مورد همانند تعبیر خواب سجده و احترام خانواده حضرت یوسف (ع) بر حضرت یوسف(ع) [۱۶]، تعبیر خواب خشکسالی مصر[۱۷] از جمله آینده پژوهی قرآن است که به وقوع پیوسته است. علاوه بر این، بشارت خداوند مبنی بر آمدن پیامبران(ع) همانند بشارت حضرت عیسی(ع) به بنی إسرائیل مبنی بر آمدن پیامبری به نام احمد (حضرت محمد(ص))[۱۸] نوعی آینده پژوهی به حساب میآید. این بشارت همان برنامه خداوند در فرستادن پیامبران(ع) برای پیشبرد زندگی دنیوی و اخروی مردم است که از قبل وقوع آن را برنامه ریزی کرده است. ایجاد حکومت آخرالزمانی توسط حضرت مهدی(عج) و یارانش[۱۹] نیز جزء آینده پژوهی هایی است که در آینده اتفاق خواهد افتاد.[۲۰]
ضرورت و نیاز جوامع قرآنی به آینده پژوهی
با بروز تغییرات پیاپی در زندگی مردم نمی توان انتظار داشت که جامعه همواره در مسیر قرآن باشد؛ چنانچه، بسیاری از هجمه ها و موج های ضد قرآنی همراه با لایه روشنفکری و با نام فناوری جدید و سبک زندگی نو وارد جوامع قرآنی می شوند و مردم را از سبک زندگی قرآنی دور می کنند. به همین دلیل، کارشناسان و متخصصان قرآنی ضرورت دارد که سناریوها و طرح هایی را مطابق تغییرات برای آینده تنظیم نمایند و تغییرات را به سمت مصالح و منافع قرآنی به پیش ببرند.[۲۱] بر این اساس، صاحب نظران در جوامع قرآنی باید به این امر معترف باشند که جوامع روز به روز در حال تغییر است و در اغلب موارد، فرصت برای تجربه یا از نو شروع کردن وجود ندارد و تا حد ممکن باید از اشتباهات جلوگیری به عمل آورد. در اینجاست که آینده پژوهی با بهره گیری هوشمندانه از اطلاعات می تواند فرصت را برای جوامع قرآنی پیش بیاورد تا آگاهانه و پیش دستانه موج های تغییر را پیش بینی کرده و به فکر چاره باشند.[۲۲] البته، در صورتی آینده پژوهی به عنوان یک ضرورت جامعه قرآنی مطرح خواهد شد که اراده انسان نقش راهبردی خود را داشته باشد و تأثیر زیادی بر محیط انسانی[۲۳] داشته باشد. در این صورت انسان میتواند پیش بینی های لازم برای امور مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد.[۲۴] به بیان دیگر، عملکرد انسان روی آینده تأثیرگذار است و انسان نباید آینده را به حال خود بگذارد؛ چرا که آینده انسان نتیجه پیش بینی ها و برنامه ریزی های امروزِ انسان است.[۲۵] اگر مجموعه عملکرد انسان بر پایه ایمان به خدا، روز آخرت و عمل صالح باشد[۲۶]، آینده بدون ناراحتی و ترس برای انسان رقم خواهد خورد. برای اینکه آینده انسان به خوبی رقم بخورد، باید برنامه ای برای آینده تنظیم کرد که ورودی و خروجی خوبی[۲۷] همراه با عاقبت بخیری برای انسان تنظیم شود که این کار با تلاش انسان و استعانت خداوند امکان پذیر است.[۲۸]
یکی از پیش بینی های مؤثر در این رابطه، پیش بینی تغییرات فرهنگی است که در گسست ها و معضلات فرهنگی کارساز است. درواقع، جوامع قرآنی تنها در صورتی به صورت پایدار می توانند بر اصول و معیارهای قرآنی باشند که خود را از روزمرگی[۲۹] برهانند و برای آینده فرهنگی خود برنامه داشته باشند.[۳۰] یکی دیگر از پیش بینی ها در مورد اقتصاد قرآنی این است که صاحب نظران دیدگاه علمی و عملی منسجم و همگام با پیشرفت‌ها و موانع پیش رو را رصد کنند و ایده های جدید در مورد اقتصاد پایدار و سالم را اظهار نمایند و فقه اقتصادی را مطابق با پیشرفت‌ها توسعه دهند.[۳۱] یکی از پیش بینی های اقتصاد قرآنی، آثار بد فردی و اقتصادی برای اقتصاد ربوی[۳۲] است که حتی تجسم اعمال آن نیز در آینده و در روز قیامت همان تزلزل حرکات افراد است؛ چرا که افراد با معاملات ربوی تعادل اقتصادی جامعه را برهم زده اند.[۳۳]
نظریه های آینده پژوهی در قرآن
یکی از نظریه های آینده پژوهی در قرآن، همان جهان بینی توحیدی[۳۴] است که روابط گوناگون میان اجزای مختلف جهان را با انسان از گذشته تا آینده ترسیم میکند و در مقابل جهان بینیهای غیرتوحیدی قد علم میکند. چگونگی فرارسیدن پایان این جهان، حیات پس از مرگ برای نیکوکاران[۳۵]، زندگی بدکاران در آخرت،[۳۶] جایگزین کردن اقوام خوب به جای بد[۳۷] از چشم اندازهایی است که میتوان در آینده پژوهی براساس جهان بینی توحیدی ترسیم کرد. البته، باید به این نکته خاطر نشان کرد که مطالبی که قرآن در مورد آینده بیان میکند، یک پیش بینی و یا پیشگویی احتمالی نیست؛ بلکه در مورد حقیقت زندگی انسان و پیامدهای عملکرد خوب و بد انسان در آینده دستوراتی را برای راهنمایی با استفاده از قرآن و پیامبران(ع) بیان می کند.[۳۸] درواقع، پیامبران(ع) با حالت بشارت و انذار مجموعه پیش بینیهای قرآن در مورد جهان هستی و انسان را به صورت برنامه بیان می کنند؛ چرا که در نگاه قرآن، گذشته با حال و آینده ارتباط دارد و جهان آینده از درون جهان حال ایجاد میشود و اعمال گذشته انسان بر شکل گیری آینده او سهم دارد.[۳۹] یکی دیگر از نظریات، نظریه مهدویت[۴۰] در قرآن است که نوعی نظریه آينده پژوهی محسوب می شود؛ چرا که باور های مربوط به آخرالزمان و مهدویت در قرآن،[۴۱] بخشی از مجموعه عقیده‌هایی است که به پایان سرنوشت انسان در دنیا اشاره دارد و تصویری که این پیشگویی‌ها از آینده انسان نشان میدهد را میتوان نوعی آینده‌پژوهی دانست.[۴۲] آرمان شهری که قرآن در زمان حضرت مهدی (عج) ترسیم می کند، [۴۳]همان ترسیم شهر یا منطقه ای است که آیات قرآنی مد نظر دارد. چشم‌اندازهای خاصی باید در برنامه آینده جوامع قرآنی بیان شود تا این جامعه آرمانی شکل گیرد. ترسیم رونق اقتصادی و نبود فقر، خانوادهای با سبک قرآنی، تعدیل در امور سیاسی و اجتماعی، فرجام شناسی تاریخ و منجی گرایی از جمله چشم اندازهای این برنامه میتواند باشد.[۴۴] با گنجاندن آموزه‌های مهدوی قرآن در این چشم اندازها میتوان به بسیاری از دغدغه‌ها و سؤال‌های انسان در طول تاریخ پاسخ داد.[۴۵] کشف اراده الهی و سنت‌های الهی[۴۶] یکی از این آموزه های مهدوی است. در این آموزه بر قدرت و اراده خداوند در تسلط بندگان شایسته در آخر الزمان[۴۷] تأکید شده است. [۴۸]
روش آینده پژوهی قرآنی
روش دیده بانی[۴۹] یکی از روش های آینده پژوهان قرآنی است که با رصد اطلاعاتی[۵۰] در جوامع قرآنی یا اسلامی سعی در فهم روابط انسانی و تغییرات آن دارند و با پایش اطلاعات، میزان قرآنی بودن جامعه را میسنجند. در این روش، همه احتمالات براساس الگویی بسته ترسیم می شود که طبق آن میتوان متغیرهای خوب یا ضعیف را به کار بست و تأثیرات و حالت های ممکن را در نظر گرفت.[۵۱]
روش دیگر، روش تحلیل روند است. در این روش، آینده پژوهان قرآنی در مورد علل قرآنی بودن یا نبودن جامعه می توانند جستجو و تحقیق کنند و در تلاش باشند تا با استفاده از اصول و مبانی قرآنی، پیامدهای احتمالی وجود قرآن در بطن یا ظاهر زندگی مردم را جویا شوند. آنها حتی می توانند آمار دقیق کمی از وضعیت قرآنی جامعه بدست دهند و روند رشد معیارها و اصول قرآنی در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را مورد ارزیابی و سنجش قرار دهند.
به عنوان نمونه، حجاب یکی از اصول قرآنی است که می توان آن را در روند جامعه قرآنی رصد کرد و علل بی حجابی، کم حجابی را مورد بررسی قرار داد و آمار کمی و کیفی از وضعیت حجاب ارائه کرد که به طور مسلم، در برنامه ریزی تحولات فرهنگی و اجتماعی و حتی تأثیر حجاب در اقتصاد بی تأثیر نخواهد بود. بر این اساس، با پایش اطلاعاتی و بررسی روند حجاب در جامعه میتوان به میزان پایداری و ثبات مردم به حجاب و اهمیت به فرهنگ قرآنی پی برد و برای آینده مدلی را تبیین کرد. از این رو، با ارزیابی مواجهه مردم در برابر حجاب و تحلیل آمار در رخدادهای گذشته و حال میتوان رویدادهای احتمالی در مورد حجاب را در آینده پیش بینی و بازنمایی کرد و مدلی را براساس این رویدادهای احتمالی بازسازی کرد. در طراحی مدل باید همه نوع اطلاعات تاریخی، قرآنی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در پرتو هم پایش شوند و چشم اندازها به خوبی ترسیم شوند. [۵۲]
منابع
آينده پژوهي قرآني و جايگاه مهدويت در آن
آینده پژوهی و روش های آن Futures Study
حسينى همدانى، محمد، (1404)، انوار درخشان در تفسير قرآن، تهران: لطفى.
طباطبايى، محمدحسين، (1374)، ترجمه تفسير الميزان، قم: جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
ارجاعات
- ↑ . آینده‌پژوهی به رشد بانک‌های اسلامی کمک میکند؛ مطالعات آینده پژوهی در حوزه فرهنگ عمومی؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر.
- ↑ . آینده پژوهی اساس فعالیت‌های جهاد دانشگاهی است.
- ↑ . اهمیت آینده‌پژوهی در حوزه علوم اسلامی.
- ↑ . آینده پژوهی چیست؟.
- ↑ . سمینار آموزشی «آینده‌پژوهی از دیدگاه اسلام» برگزار شد؛ضرورت قوی‌کردن پایه‌های اعتقادی مردم برای واکسینه‌شدن در برابر شبهات؛ بررسی آینده پژوهی به روش دلفی.
- ↑ . آینده‌پژوهی از منظر مهدویت.
- ↑ . دانشنامه حوزه
- ↑ . مهدويت با عبور از مرز باورهای فردی در بطن برنامه‌ريزی‌های اجتماعی قرار گيرد؛ دوراندیشی و آینده‌نگری، جرء دینداری است
- ↑ . پيش‌بينی آينده مبتنی بر قرآن و وحی دارای اعتبار است؛ اولویت‌های آینده‌پژوهی مطالعات قرآنی از نگاه قرآن‌پژوه سودانی
- ↑ . آخرالزمان و پویش آینده/ منجی‌گرایی آینه‌ای تمام‌نما از حیات معقول بشری.
- ↑ . آینده علوم انسانی اسلامی خاکستری است
- ↑ . وَ إِذْ قالَ إِبْراهِيمُ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ إِنَّنِي بَراءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ إِلَّا الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُون؛ و چون ابراهيم به [نا] پدرى خود و قومش گفت: «من واقعاً از آنچه مىپرستيد بيزارم، مگر [از] آن كس كه مرا پديد آورد؛ و البته او مرا راهنمايى خواهد كرد.» و او آن را در پى خود سخنى جاويدان كرد، باشد كه آنان [به توحيد] بازگردند. (زخرف/28-26)
- ↑ . آینده‌پژوهی اسلامی نسخه جدیدی از آینده‌پژوهی رایج است
- ↑ . إِذْ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّكَ ما يُوحىأَنِ اقْذِفِيهِ فِي التَّابُوتِ فَاقْذِفِيهِ فِي الْيَمِّ فَلْيُلْقِهِ الْيَمُّ بِالسَّاحِلِ يَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِي وَ عَدُوٌّ لَهُ وَ أَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَ لِتُصْنَعَ عَلى عَيْنِي؛ «هنگامى كه به مادرت آنچه را كه [بايد] وحى مىشد وحى كرديم. كه او را در صندوقچهاى بگذار، سپس در دريايش افكن تا دريا [رود نيل] او را به كرانه اندازد [و] دشمن من و دشمن وى، او را برگيرد. و مهرى از خودم بر تو افكندم تا زير نظر من پرورش يابى.» (طه/38-38)
- ↑ . وَ كَذلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَ يُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ وَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ عَلى آلِ يَعْقُوبَ كَما أَتَمَّها عَلى أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ؛ و اين چنين، پروردگارت تو را برمىگزيند، و از تعبير خوابها به تو مىآموزد، و نعمتش را بر تو و بر خاندان يعقوب تمام مىكند، همان گونه كه قبلًا بر پدران تو، ابراهيم و اسحاق، تمام كرد. در حقيقت، پروردگار تو داناى حكيم است.» (یوسف/6)
- ↑ . وَ رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً وَ قالَ يا أَبَتِ هذا تَأْوِيلُ رُءْيايَ مِنْ قَبْلُ قَدْ جَعَلَها رَبِّي حَقًّا وَ قَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَ جاءَ بِكُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطانُ بَيْنِي وَ بَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِما يَشاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ؛ و پدر و مادرش را به تخت برنشانيد، و [همه آنان] پيش او به سجده درافتادند، و [يوسف] گفت: «اى پدر، اين است تعبير خواب پيشين من، به يقين، پروردگارم آن را راست گردانيد و به من احسان كرد آن گاه كه مرا از زندان خارج ساخت و شما را از بيابان [كنعان به مصر] باز آورد- پس از آنكه شيطان ميان من و برادرانم را به هم زد- بىگمان، پروردگار من نسبت به آنچه بخواهد صاحب لطف است، زيرا كه او داناى حكيم است.» (یوسف/100)
- ↑ . قالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَباً فَما حَصَدْتُمْ فَذَرُوهُ فِي سُنْبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تَأْكُلُونَ ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذلِكَ سَبْعٌ شِدادٌ يَأْكُلْنَ ما قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تُحْصِنُونَ؛ گفت: «هفت سال پى در پى مىكاريد، و آنچه را درويديد- جز اندكى را كه مىخوريد- در خوشهاش واگذاريد. آن گاه پس از آن، هفت سال سخت مىآيد كه آنچه را براى آن [سالها] از پيش نهادهايد- جز اندكى را كه ذخيره مىكنيد- همه را خواهند خورد. (یوسف/47-48)
- ↑ . وَ إِذْ قالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يا بَنِي إِسْرائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْراةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جاءَهُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا هذا سِحْرٌ مُبِينٌ؛ «و هنگامى را كه عيسى پسر مريم گفت: «اى فرزندان اسرائيل، من فرستاده خدا به سوى شما هستم. تورات را كه پيش از من بوده تصديق مىكنم و به فرستادهاى كه پس از من مىآيد و نام او «احمد» است بشارتگرم.» پس وقتى براى آنان دلايل روشن آورد، گفتند: «اين سحرى آشكار است.» (صف/6)
- ↑ . وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد؛ همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد، و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند، و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند، [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند، و هر كس پس از آن به كفر گرايد؛ آنانند كه نافرمانند». (نور/55)
- ↑ . حسینی همدانی، 1404، ج11، ص407.
- ↑ . دانشنامه حوزه؛ فقر آینده‌پژوهی و تبعات آن در سیاستگذاری کشور
- ↑ . آینده پژوهی چیست؟
- ↑ . لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ؛ «براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسدارى مىكنند. در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمىدهد تا آنان حال خود را تغيير دهند. و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد، هيچ برگشتى براى آن نيست، و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود». (رعد/11)
- ↑ . دیپلماسی علمی ما تقریبا تعطیل است؛ آینده‌پژوهی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
- ↑ . دوراندیشی و آینده‌نگری، جرء دینداری است؛نگاه به آينده، مبتنی بر مستندات علمی و پژوهشی باشد.
- ↑ . إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئُونَ وَ النَّصارى مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً؛ «كسانى كه ايمان آورده و كسانى كه يهودى و صابئى و مسيحىاند، هر كس به خدا و روز بازپسين ايمان آوَرَد و كار نيكو كند، پس نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين خواهند شد». (مائده/69) إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ «در حقيقت، كسانى كه [به اسلام] ايمان آورده، و كسانى كه يهودى شدهاند، و ترسايان و صابئان، هر كس به خدا و روز بازپسين ايمان داشت و كار شايسته كرد، پس اجرشان را پيش پروردگارشان خواهند داشت، و نه بيمى بر آنان است، و نه اندوهناك خواهند شد». (بقره/62)
- ↑ . آیه ۸۰ سوره اسراء بیان‌کننده نوع مدیریت اعمال بندگان است
- ↑ . وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً؛و بگو: «پروردگارا، مرا [در هر كارى] به طرز درست داخل كن و به طرز درست خارج ساز، و از جانب خود براى من تسلطى يارىبخش قرار ده.» (أسراء/80)
- ↑ . ضرورت آینده‌پژوهی در برنامه کاری دانشجویان.
- ↑ . جای خالی فعالیت‌های آینده‌پژوهانه در حوزه قرآن؛ آینده‌پژوهی قرآنی سابقه تمدنی دارد
- ↑ . آینده‌پژوهی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
- ↑ . الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُالشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا فَمَنْ جاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهى فَلَهُ ما سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ عادَ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ؛كسانى كه ربا مىخورند، [از گور] برنمىخيزند مگر مانند برخاستنِ كسى كه شيطان بر اثر تماس، آشفتهسَرَش كرده است. اين بدان سبب است كه آنان گفتند: «داد و ستد صرفاً مانند رباست.» و حال آنكه خدا داد و ستد را حلال، و ربا را حرام گردانيده است. پس، هر كس، اندرزى از جانب پروردگارش بدو رسيد، و [از رباخوارى] باز ايستاد، آنچه گذشته، از آنِ اوست، و كارش به خدا واگذار مىشود، و كسانى كه [به رباخوارى] باز گردند، آنان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود». (بقره/275)
- ↑ . آینده علوم انسانی اسلامی خاکستری است؛ آینده‌پژوهی به رشد بانک‌های اسلامی کمک میکند
- ↑ . پیشگویی وحیانی، مهم‌ترین رویکرد قرآن در شناخت آینده است
- ↑ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيها خالِدُونَ؛ «و كسانى را كه ايمان آوردهاند و كارهاى شايسته انجام دادهاند، مژده ده كه ايشان را باغهايى خواهد بود كه از زير [درختان] آنها جويها روان است. هر گاه ميوهاى از آن روزىِ ايشان شود، مىگويند: «اين همان است كه پيش از اين [نيز] روزىِ ما بوده.» و مانند آن [نعمتها] براى آنها آورده شود؛ و در آنجا همسرانى پاكيزه خواهند داشت؛ و در آنجا جاودانه بمانند». (بقره/25)
- ↑ . وَ إِنَّ لَنا لَلْآخِرَةَ وَ الْأُولى فَأَنْذَرْتُكُمْ ناراً تَلَظَّى لا يَصْلاها إِلَّا الْأَشْقَى؛ «و در حقيقت، دنيا و آخرت از آنِ ماست. پس شما را به آتشى كه زبانه مىكشد هشدار دادم. جز نگونبختتر [ازين مردم] در آن درنيايد» (لیل/15-13)
- ↑ . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرِينَ يُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ؛ «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، هر كس از شما از دين خود برگردد، به زودى خدا گروهى [ديگر] را مىآورد كه آنان را دوست مىدارد و آنان [نيز] او را دوست دارند. [اينان] با مؤمنان، فروتن، [و] بر كافران سرفرازند. در راه خدا جهاد مىكنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمىترسند. اين فضل خداست. آن را به هر كه بخواهد مىدهد، و خدا گشايشگر داناست». (مائده/54)
- ↑ . مهدويت با عبور از مرز باورهای فردی در بطن برنامه‌ريزی‌های اجتماعی قرار گيرد
- ↑ . وَ ما نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛«و ما پيامبران [خود] را جز بشارتگر و هشداردهنده نمىفرستيم، پس كسانى كه ايمان آورند و نيكوكارى كنند بيمى بر آنان نيست و اندوهگين نخواهند شد». (أنعام/48)
- ↑ . آينده پژوهي قرآني و جايگاه مهدويت در آن؛ آینده‌پژوهی قرآنی سابقه تمدنی دارد؛ تصویر آینده روشن بشر در اندیشه آیت‌الله صافی گلپایگانی
- ↑ . ویکی فقه؛ امامت پدیا
- ↑ . آخرالزمان و پویش آینده/ منجی‌گرایی آینه‌ای تمام‌نما از حیات معقول بشری.
- ↑ . آينده پژوهي قرآني و جايگاه مهدويت در آن
- ↑ . مهدويت با عبور از مرز باورهای فردی در بطن برنامه‌ريزی‌های اجتماعی قرار گيرد.
- ↑ . آخرالزمان و پویش آینده/ منجی‌گرایی آینه‌ای تمام‌نما از حیات معقول بشری؛ دوراندیشی و آینده‌نگری، جرء دینداری است
- ↑ . مهدویت مصداق کامل پیشگویی دینی و آینده‌پژوهی است
- ↑ . وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ «و ما اراده داشتیم که بر آن طایفه ضعیف و ذلیل کرده شده در آن سرزمین منّت گذارده و آنها را پیشوایان (خلق) قرار دهیم و وارث (ملک و جاه فرعونیان) گردانیم» (قصص/ ۵). «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ؛ و ما بعد از تورات در زبور (داود) نوشتیم که البته بندگان نیکوکار من ملک زمین را وارث و متصرف خواهند شد» (انبیاء/ ۱۰۵).
- ↑ . دیپلماسی علمی ما تقریبا تعطیل است
- ↑ . . آینده پژوهی چیست؟
- ↑ . آینده پژوهی و روش های آن Futures Study ؛بررسی آینده پژوهی به روش دلفی
- ↑ . سناریوهای پنج‌گانه در همکاری‌های حوزه و دانشگاه
- ↑ [https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3854834/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%B6%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%A8-%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1 . مطالعات آینده پژوهی در حوزه فرهنگ عمومی؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر ]