شکاف طبقاتی

شکاف طبقاتی؛ توزیع نابرابر ثروت در میان افراد یک جامعه. شکاف طبقاتی معمولاً از عواملی چون نابرابری‌های ساختاری، ساختارهای نادرست اقتصادی و مالیاتی، عدم شکل‌گیری الگوی عادلانه در توزیع ثروت، شیوه‌های نادرست تولید در کشور و عدم پایبندی به تعالیم دینی (همچون رباخواری و...) سرچشمه می‌گیرد. اصلاح الگوی مصرف، اقتصاد مقاومتی، ایجاد فرصت های شغلی، مهارت آموزی و توانمندسازی اقشار ضعیف از راهکارهای جلوگیری و کاهش شکاف طبقاتی محسوب می‌شوند؛ اسلام نیز با در نظر گرفتن احکامی چون خمس، زکات، انفاق، وقف و... به رویارویی با ایجاد شکاف طبقاتی برخاسته است.

فهرست تعاریف 1 تعریف شکاف طبقاتی 1 تعریف طبقات اقتصادی 1 عوامل ایجاد شکاف طبقاتی 2 راهکارهای کاهش شکاف طبقاتی 2 شکاف طبقاتی از منظر قرآن 3 مبارزۀ اهل بیت با فاصله طبقاتی 3 شیوه‌های اهل بیت برای کاهش شکاف طبقاتی 4 منابع: 4

تعاریف

تعریف شکاف طبقاتی

نابرابری ثروت، که به عنوان شکاف ثروت نیز شناخته می‌شود به معنای توزیع نابرابر دارایی در بین ساکنان یک کشور است. ثروت شامل ارزش خانه‌ها، اتومبیل‌ها‌، اشیاء با ارزش شخصی، مشاغل، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری می‌شود. شکاف طبقاتی قبل از هر چیز بیان طبقاتی بودن جامعه است، اصولاً ویژگی هر نظام اجتماعی این است که لایه بندی دارد؛ به عبارتی دیگر گفته می¬شود جامعه قشربندی دارد یا به تعبیری دارای لایه‌ها و طبقات است.

تعریف طبقات اقتصادی

طبقات به تفاوت‌های اقتصادی میان گروه‌بندی‌های افراد و نابرابری در تملک و کنترل منابع مادی بستگی دارند. طبقات اقتصادی معمولاً از طریق میزان برخورداری از ثروت یا متوسط درآمد تفکیک می‌شوند. نظام‌های طبقاتی اساساً از طریق ارتباطات گسترده غیرشخصی عمل می‌کنند. پایه‌های اصلی اختلافات طبقاتی؛ تفاوت در ثروت و شغل است.

عوامل ایجاد شکاف طبقاتی

برخی از عواملی که منجر به ایجاد شکاف طبقاتی در جامعه می شوند عبارتند از: عدم پایبندی به آموزه‌های دینی و تعالیم قرآنی، الگوهای غلط مصرف، شیوه نادرست تولید در کشور و نابرابری‌های ساختاری، آمیزش ثروت و قدرت، عدم شکل‌گیری عدالت و الگوی عادلانه در توزیع ثروت و قدرت، تمرکز ثروت نزد گروهی خاص، حاکم شدن ساختار ناسالم اقتصادی بر جامعه همچون رانت‌خواری، ویژه‌خواری و اختلاس در میان مقامات و کارگزاران حکومتی و دولتی، ربا خواری و رواج معاملات ربوی، ساختار مالیاتی نامناسب، تسامح در پرداخت زکات واجب، فقر، بی عدالتی ناشی از ظالمانه بودن مناسبات و روابط فیمابین عوامل اقتصادی به ویژه کار و سرمایه.

راهکارهای کاهش شکاف طبقاتی

برخی از راهکارهایی که می تواند منجر به کاهش شکفا طبقاتی شود عبارت است از : وقف، پرداخت زكات، انفاق، اصلاح الگوی مصرف و اقتصاد مقاومتی.

شکاف طبقاتی از منظر قرآن

عدالت می‌تواند تعاریف مختلفی داشته باشد؛ عدالت اجتماعی معنای اعم عدالت مورد نظر ماست و عدالت اقتصادی، بخش برجسته و مهم عدالت و شامل توزیع منابع درآمد و ثروت است. از بررسی قرآن کریم به دست می‌آید که منابع اقتصادی باید به گونه‌ای توزیع شود که فقط به اغنیا نرسد بلکه بین عموم مردم تقسیم شود. قرآن کریم، این مورد را به عنوان هدف ذکر می‌کند و معتقد است شرایط جامعه از نظر اقتصادی و توزیع منابع ثروت باید به گونه‌ای باشد که شکاف فاحش طبقاتی پدید نیاید و مسلم است که شکاف فاحش طبقاتی از نظر قرآن امری مذموم است.

مبارزۀ اهل بیت با فاصله طبقاتی

اولین گام حضرت علی در مبارزه با فاصله طبقاتی، فرهنگ سازی بود. ایشان در خطبه‌ها و بیانات به تغییر بینش مردم اقدام کردند، به همین دلیل بیشتر خطبه‌ها در رابطه با بی‌اعتباری دنیا، زُهد، حدود الهی در اموال و.... است. از نظر اهل بیت(ع): «اگر فقرا نابود شوند به دلیل نپرداختن حقوق آنها توسط اغنیاست». دومین فعالیت اهل بیت در مبارزه با این پدیده این بوده که ایشان یک الگوی عملی به مردم ارائه دادند. مثلا در نامه به عثمان بن نعمه حضرت علی(ع) می‌نویسند: «ای مردم آگاه باشید که امام شما از غذای دنیا به دو قرص نان و یک ردای ساده اکتفا کرده است». ایشان به عنوان الگو در ساده‌ترین شرایط زندگی می‌کردند و باز می‌فرمایند: «به خدا سوگند از مال دنیا چیزی نیندوختم و مالی ذخیره نکردم». ایشان حتی بعدها که بصره را گرفتند، هنگامی‌که اموال بیت‌المال را دیدند از این اموال استفاده نکردند. ابن ابی‌الحدید می‌گوید «لباس حضرت علی(ع) گاهی با پوست و گاهی با لیف خرما وصله می‌شد و کفش‌های او از لیف خرما بود که همواره آن را می‌پوشید تا زمانی‌که نابود می‌شد و غذایش بسیار ساده بود و می‌فرمود شکم‌های خود را قبر حیوانات نکنید». بنابراین ایشان با رعایت زُهد و قناعت برای مردم ایجاد الگو کردند. اقدام بعدی ایشان این بود که با کسانی‌که اموال بیت‌المال را اندوخته بودند مقابله کردند؛ مثلا فردای خلافت فرمودند: «اگر کسی با اموال بیت‌المال ازداوج کرده باشد یا کنیزی خریده باشد من به بیت‌المال بر می‌گردانم» و بعد فرمودند: «اگر عدالت در جامعه ایجاد شود برای همه وسعت روزی ایجاد می‌شود» بنابراین با عوامل فاصله طبقاتی به مبارزه شدیدی پرداختند که همین هم برای ایشان دردسر درست کرد. کار چهارم ایشان نظارت بر بازار مسلمانان و بر اقتصاد بود. ایشان به شدت بر اقتصاد نظارت کرده و این کار را شخصا انجام می‌دادند.

شیوه‌های اهل بیت برای کاهش شکاف طبقاتی

امیرالمؤمنین(ع) تأکید داشتند که برای احدی از عرب و عجم و آنکه سابقه کمتر یا بیشتری در اسلام دارد در توزیع بیت‌المال تفاوتی نباید قائل شد. این عدالت حتی برای نزدیک‌ترین خویشاوندان آن حضرت هم رعایت می‌شد و برای احدی از بستگان هم ملاحظه خاصی نداشتند. در سیره امام علی(ع) اقتصاد مقاومتی در دو حیطه فردی و اجتماعی قابلیت اجرائی داشته که با فرهنگ سازی صحیح، از یک سو آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از فقر و کمبود مالی کاهش یافت و از سوی دیگر تعالی اقتصادی و معنوی خانواده در سطح خُرد، توسعه تولید داخلی و اشتغال‌زائی و استقلال و اقتدار اقتصادی کشور، در سطح كلان فراهم شد. در فرهنگ علوی برخی از راهکارهای اقتصاد مقاومتی در راستای رفع فقر و فاصله طبقاتی از جامعه و آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی آن، بیان شده‌اند ازجمله قرض‌الحسنه، عدالت اقتصادی و حمایت اقتصادی از اقشار آسیب‌پذیر در قالب انفاق واجب و مستحب.

منابع

ویکی پدیا

پژوهشکده باقر العلوم

پرتال جامع علوم انسانی