محارم
محارم؛ گروهی از خویشاوندان انسان دارای حکم ممنوعیت ازدواج. محرمیت از طریق سه رابطه‌ی نسبی، سببی و رضاعی ایجاد می‌شود و زنان در برابر محارم خود نیازی به رعایت حجاب شرعی ندارند.
تعریف محارم
محارم به کسانی گفته می‌شود که به سبب خویشاوندی، نباید با همدیگر ازدواج کنند[۱] و بر اساس نظر فقها احکام حجاب در برابر آنان جاری نیست.
اسباب محرمیت
اسباب محرمیت، اموری هستند که سبب می‌شوند دو فرد نسبت به یکدیگر مَحرم شوند و احکام محرمیت درباره آنها جاری گردد.[۲] این اسباب در سه دسته کلی دسته‌بندی می‌شود[۳] که عبارت‌اند از: نَسَب: خویشاوندی که حاصل از تولد یک یا چند نفر از دیگری که ناشی از نکاح صحیح یا آمیزش به شبهه باشد را خویشاوندی نَسَبی می‌گویند.[۴] رضاع: مَحرَمیت رِضاعی، نوعی خویشاوندی است که براثر شیر خوردن کودک از زنی غیر از مادرش باوجود شرایطی ایجاد می‌شود.[۵] سَبَب: با خواندن صیغه عقد، علاوه بر زن و شوهر نسبت به یکدیگر، برخی از خویشاوندان مرد و زن بر یکدیگر محرم می‌شوند که به آنها محارم سبَبَی می‌گویند.[۶]
اقسام محارم
محارم با توجه به اسباب محرمیت به سه دسته تقسیم می‌شوند:
محارم نَسَبی
بنا به نظر فقها، با استناد به آیه ۲۳ سوره نساء[۷]،[۸] هفت دسته از زنان بر هفت دسته از مردان، به‌واسطه نسب، محرم‌اند:[۹]
۱.مادر، مادربزرگ پدری و مادری به بالا. پدر، پدربزرگ پدری و مادری به بالا
۲.دختر و نوه‌های دختری و پسری تا آخر پسر و نوادگان پسری و دختری تا آخر
۳.خواهر و برادر
۴.دختر خواهر و نوادگان او تا آخر پسر برادر و نوادگان او تا آخر
۵.دختر برادر و نوادگان او تا آخر پسر خواهر و نوادگان او تا آخر
۶.عمّه و عمّه‌های پدران و مادران به بالا عمو و عموهای پدران و مادران به بالا
۷.خاله و خاله‌های پدران و مادران به بالا دایی‌و دایی‌های پدران و مادران به بالا.[۱۰]
محارم رضاعی
فقها با استناد به روایتی از پیامبر(ص) «هر آنچه به‌واسطه نسب حرام است، به‌واسطه رضاع نیز حرام است»،[۱۱] همه زنانی که به‌واسطه نسب، ازدواج با آنها حرام است، ازدواج با آنها به‌واسطه رضاع را نیز حرام دانسته‌اند.[۱۲] اگر کودکی، شیر غیر مادر خود را با شرایط خاصی بنوشد، به آن زن (دایه) و بستگان او محرم می‌شود که به آن، محرم رَضاعی یا شیری گفته می‌شود.[۱۳] در محرمیت رضاعی اگر شیرخوار پسر باشد با زنی که به او شیر داده (مادر رضاعی)، و نیز مادر، مادربزرگ، خواهر، دختر، نوه، عمه و خاله‌های او محرم می‌شود.[۱۴] اگر شیرخوار دختر باشد با شوهر زنی که او را شیر داده (پدر رضاعی) و نیز پدر، برادر، عمو، دایی، پسر و نوه‌های او محرم می‌شود. همچنین برادر، فرزند، نوه، پدر و پدربزرگ، عمو و دایی زن نیز بر او محرم می‌شوند.[۱۵]
شرایط شیرخوارگی محرمیت
۱- شیر دایه، محصول زایمان و آمیزش شرعی و حلال باشد.
۲- کودک، شیر را به‌طور مستقیم از پستان بمکد.
۳- دایه هنگام شیر دادن، زنده باشد.
۴- سنّ شیرخوار از ۲۴ ماه قمری، تجاوز نکرده باشد.[۱۶]
کمیّت و کیفیت شیر خوردن به سه شکل زیر باشد
الف- آن‌قدر شیر بخورد که گوشتش بروید و استخوانش محکم شود.
ب- یک شبانه‌روز، غذایش منحصر در شیر دایه باشد.
ج- یا ۱۵ مرتبه به‌طور مکفی و متوالی شیر دایه را بنوشد.[۱۷]
احکام شیرخوارگی
کودک باید ۱۵ مرتبه از یک زن شیر بنوشد و اگرچند مرتبه از یک زن و چند مرتبه از زن دیگر شیر بنوشد، گرچه شوهر آن دو، یک نفر باشد، سبب محرمیت نمی‌شود. همچنین، دایه باید ۱۵ مرتبه شیر را از یک شوهر به کودک بدهد؛ بنابراین اگر مثلاً ۸ مرتبه را از زایمان برای یک شوهر و ۷ مرتبه را از زایمان برای شوهر دوم به یک کودک شیر دهد، محرم نمی‌شود.[۱۸]
پدر اصلی کودک رضاعی، نمی‌تواند با هیچ‌یک از فرزندان پدر رضاعی او ازدواج کند؛ چنان‌که نمی‌تواند با فرزندان نسبی مادر رضاعی کودک، ازدواج کند.[۱۹] اگر مادربزرگی، نوه دختری خود را با شرایط یادشده شیر بدهد، مادر کودک بر همسرش حرام می‌شود و عقد ازدواج آنها باطل می‌گردد.[۲۰]
محارم سببی
زنانی که به‌واسطه ازدواج بر مردها محرم می‌شوند عبارت‌اند از: همسر، مادرِ همسر و مادربزرگ او، دخترِ همسر، زن‌پدر، زنِ پسر.[۲۱] همچنین شوهر، پدرشوهر، پدربزرگ شوهر، پسر شوهر، شوهر مادر (ناپدری) و داماد به سبب ازدواج بر زن محرم می‌شوند.[۲۲]
احکام محرمیت سببی
مرد نمی‌تواند بدون اجازه همسر خود با دختر برادر یا دخترخواهر او ازدواج کند.[۲۳] ازدواج با دو خواهر در یک‌زمان جایز نیست؛ خواه خواهران نَسَبی باشند یا رضاعی و خواه ازدواج دائم باشد یا موقّت.[۲۴] اگر زن و مردی از یکدیگر جدا شوند و با افراد دیگری ازدواج کنند، دختر و نوه‌های پسری و دختری زن بر شوهر اوّل و پسر و نوادگان پسری و دختری مرد بر همسر اول او محرم هستند.[۲۵] اگر زنی را به عقد خود درآورد ولی با او آمیزش نکند و او را طلاق بدهد، یا این‌که پیش از آمیزش بمیرد، می‌تواند با دختر آن زن ازدواج کند.[۲۶] اگر کسی با زن شوهرداری زنا کند، خواه مسلمان باشد یا نامسلمان، پس از جدا شدن از شوهرش به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند با او ازدواج کند.[۲۷]
محارم در فقه
به‌مجرد تحقق و اثبات محرمیت، نگاه کردن و آشکار کردن زینت برای محارم جایز و ازدواج آنها باهم حرام می‌شود.[۲۸] بنا به نظر فقها به‌غیراز زن و شوهر، برای بقیه محارم نگاه کردن به عورتین (اندام‌های تناسلی) جایز نیست و نگاه کردن به غیرعورتین هم فقط در صورتی جایز است که بدون قصد لذت و شهوت باشد.[۲۹] همچنین برای زنان پوشاندن بدن به‌جز قسمت‌های خاص در برابر محارم واجب نیست.[۳۰] از محارم و احکام آن در ابواب فقهیِ نکاح، طلاق و احکام اموات، سخن به میان آمده است.[۳۱]
ارتباط با محارم
رابطه محرمیت، در تمامی موارد همیشگی است؛ یعنی ازدواج با مادرزن تا همیشه حرام خواهد بود حتی در صورت جدایی از همسر یا مرگ او؛ اما در مورد خواهرزن و شوهر خواهر محرمیت در صورت پایان رابطه زوجیت است.[۳۲]
انحرافات جنسی، مخصوصاً از نوع ارتباط با محارم در زندگي فردی، اجتماعی و خانوادگی انسان موجب اختلالات روحی و روانی خواهد شد. به همین جهت درآیات و روايات معصومين (ع) از آن به‌شدت نهی شده است[۳۳] و برای آن مجازاتی شدیدتر از مجازات ارتباط نامشروع با غیر محارم تعیین‌شده است و این بیان‌گر آن است که مجازات اخروی چنین عملی نیز شدیدتر است.[۳۴] در قانون مجازات اسلامی نیز آمده است: زنای با محارم نسبی به هر شکلی مستوجب اعدام است.»[۳۵] در این حکم بین زن و مرد فرقی نیست.
ممنوعیت ازدواج با محارم در بسیارى از ملل وجود دارد و علل گوناگونى براى آن ذکر می‌شود. پاره‌ای عقیده دارند که خویشاوندان نزدیک به سبب آنکه باهم بزرگ می‌شوند به یکدیگر کشش نداشته و ازدواجشان خالى از گرمى و لطف لازم خواهد بود.[۳۶] به عقیده‌ی علامه طباطبایی، طبع اوّلى انسان از محارم روی‌گردان نیست؛ زیرا غریزه شهوت حدومرز نمى‌شناسد. حکمت ممنوعیت ازدواج با زن شوهردار، حفظ نسب و حکمت تحریم ازدواج با چهارده صنفى که در آیه تحریم آمده جلوگیرى از رواج زنا است؛ زیرا انسان از میان زن‌ها، بیشترین ارتباطش با این چهارده صنف است و این مصاحبت همیشگى باعث می‌شود نفس انسان تمام توجّه خود را اغلب به آنان منعطف کند و فکرش در آمیزش با آنان تمرکز یابد؛ بدین سبب شارع براى جلوگیرى از زنا این چهارده صنف را حرام ابدى قرار داده است تا افراد جامعه بر اساس این تربیت دینى بار بیایند و نفرت از چنین ازدواجى در دل‌ها مستقر شود و عُلقه شهوت انسان از این چهارده صنف نابود و ریشه‌کن گردد.[۳۷]
محارم در قرآن
محارم و احکام آن در دو آیه از قرآن آمده است؛ آیه ۲۳ سوره نساء به ذکر محارم و حرام‌بودن ازدواج با آنان اختصاص دارد. آیه ۳۱ سوره نور نیز برخی از محارم زنان را برشمرده است و آشکار کردن زینت زنان در برابر آنها مباح دانسته شده است.
ترتیب محارم در قرآن
قرآن کريم در بيان زنان محرم به مرد و مردان محرم به زن، ترتيب خاصي را مطرح کرده است.
قرآن کريم در طرح محارمي که ازدواج مرد با آنان ممنوع است، با اصالت بخشيدن به رحامت و حرمت رحِمي، به بيان زنان محرم پرداخته است.[۳۸] زنان نام‌برده در آیه‌ی 23 سوره‌ی نساء در سه دسته محارم و به ترتيب نسبي، رضاعي و مصاهره مطرح‌شده‌اند؛ که با توجه به جايگاه رحامت در حرمت ازدواج، وابستگان نسَبي در ابتدا آمده‌اند؛ سپس بر اساس پيوند خوني در شيرخوارگي، محرمات رضاعي در رتبه دوم ذکرشده که در روايات در حکم رابطه نسَبي قرار داده‌شده‌اند.[۳۹] و درنهایت به محرمات ناشي از مصاهره پرداخته‌شده است که در رتبه سوم و بر پایه قرارداد هستند. در ترتب ميان مردان محرم نسبت به زنان در موضوع نگاه، برخلاف ترتب پيشين که به لحاظ بيان وضعيت زن نسبت به مرد (در حرمت ازدواج) بر محور رحامت بود، در اين نوع از ترتب، محارم سببي در ميان محارم نسَبي و حتي گاه مقدم بر آنها ذکرشده‌اند و روشن است که در محرميت سببي، مردان محوريت دارند. در آیه‌ی 31 سوره نور،[۴۰] شوهر بر پدر و فرزند و برادرزن پيشگام است و پدرشوهر بر فرزند و پسر شوهر بر برادر مقدم شده و فارغ از اهميتي که به حرمت سببي داده‌شده است، شايد بتوان دربار‌ه‌ی زنانِ ازدواج‌کرده که داراي محرم سببي شده‌اند، کثرت مراوده و اختلاط را موجب تقدم پسر شوهر بر برادر دانست. البته در آیه ديگر که مربوط به حجاب و پرده‌پوشي زنان پيامبر است، تنها به بيان محارم نسَبي اکتفا شده و هيچ محرم سببي‌اي نيامده است.[۴۱] آیه 55 سوره احزاب به دنبال نزول حکم حجاب در خصوص همسران پيامبر نازل‌شده و مواردي از مردان را از شمول حکم وجوب حجاب استثنا كرده است و چون در زمان نزول آيه، همسران پيامبر به‌جز خود ايشان، هيچ محرم سببي (يعني پدرشوهر و پسر شوهر) نداشتند، ازاین‌روی، با آیه پيشين در تعبير تفاوت دارد و مواردي از محارم را بيان نکرده است.
درنتیجه این نوع از ترتب بدین‌صورت قابل تبيين است كه در محرميت زن نسبت به مرد، چنان‌كه زن محور رحامت است، حرمت رحِمي محوريت دارد و شايد از همين روي، زنان محرم، به ترتيب محارم نسَبي، رضاعي و سببي آمده است؛ اما در محرميت مرد نسبت به زن، با توجه به محوريت مرد در ايجاد رابطه سببي و علقة ازدواج و حتي در قطع آن، ترتيب محارم تغيير كرده است و برخي محارم سببي بر نسَبي در بيان پيشي گرفته‌اند.[۴۲]
در آیه‌ی 31 نور ضمن بیان محارم به‌هیچ‌وجه سخنى از عمو و دائى در مـیـان نـیـسـت، بااینکه به‌طور مسلم محرم‌اند و حجاب در برابر آنها لازم نیست. مـمـکـن است نکته آن این باشد که قرآن می‌خواهد نهایت فصاحت و بلاغت را در بیان مطالب بـه کـار گـیـرد و حـتـى یک کلمه اضافى نیز نگوید، ازآنجاکه استثناى پسر برادر و پسر خواهر نشان می‌دهد که عمه و خاله انسان نسبت به او محرم‌اند روشن می‌شود که عمو و دائى یک زن نیز بر او محرم می‌باشند و به تعبیر روشن‌تر محرمیت دوجانبه است، هنگامی‌که از یـکـسـو فرزندان خواهر و برادر انسان بر او محرم شدند، طبیعى است که از سوى دیگر و در طرف مقابل عمو و دائى نیز محرم باشند.[۴۳]
منابع
ویکی‌پدیا
ویکی شیعه
ویکی فقه
اسلام پدیا
دائره‌المعارف قرآن
دانشنامه پژوهه
پاورقی‌ها
- ↑ فراهیدی، ذیل واژه «حرم».
- ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ج ۱، ص ۳۹۱.
- ↑ مجتهدی تهرانی، ص۱۰.
- ↑ محقق حلی، ج۲، ص۲۲۵.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۶۴.
- ↑ شهیدثانی، ج۷، ص۲۸۱.
- ↑ (حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَتُكُمْ وَ بَنَاتُكُمْ وَ أَخَوَاتُكُمْ وَ عَمَّاتُكُمْ وَ خَالَاتُكُمْ وَ بَنَاتُ الْأَخِ وَ بَنَاتُ الْأُخْتِ وَ أُمَّهَاتُكُمُ الَّتىِ أَرْضَعْنَكُمْ وَ أَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّضَعَةِ وَ أُمَّهَاتُ نِسَائكُمْ وَ رَبَئبُكُمُ الَّتىِ فىِ حُجُورِكُم مِّن نِّسَائكُمُ الَّتىِ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَ حَلَئلُ أَبْنَائكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَ أَن تَجْمَعُواْ بَينَْ الْأُخْتَينِْ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كاَنَ غَفُورًا رَّحِيمًا؛ «[نكاح اينان] بر شما حرام شده است: مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمّههايتان، و خاله هايتان، و دختران برادر، و دختران خواهر، و مادرهايتان كه به شما شير دادهاند، و خواهران رضاعى شما، و مادران زنانتان، و دختران همسرانتان كه [آنها دختران] در دامان شما پرورش يافتهاند و با آن همسران همبستر شدهايد- پس اگر با آنها همبستر نشدهايد بر شما گناهى نيست [كه با دخترانشان ازدواج كنيد]- و زنان پسرانتان كه از پشت خودتان هستند، و جمع دو خواهر با همديگر- مگر آنچه كه در گذشته رخ داده باشد- كه خداوند آمرزنده مهربان است.»؛ (نساء/23)).
- ↑ شهید ثانی، ج۷، ص۱۹۸
- ↑ نجفی، ج۲۹، ص۲۳۸.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۶۳- ۲۶۴.
- ↑ مغربی، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ فاضل مقداد، ج۲، ص۱۸۲؛ مقدس اردبیلی، ص۵۲۴.
- ↑ ویکی فقه
- ↑ محقق حلی، ج۲، ص۲۲۹؛ امام خمینی، ج۲، ص۲۸۸.
- ↑ محقق حلی، ص۲۲۸-۲۲۹؛ امام خمینی، ج۲، ص۲۸۸
- ↑ ویکی فقه
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۷.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۶۷.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۱.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۲.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۸۸-۲۸۹.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۸۸-۲۸۹.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۸.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۸.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۷.
- ↑ امام خمینی، ج۲، ص۲۷۸.
- ↑ مشکینی، ص۲۷۲.
- ↑ رساله توضیح المسائل مراجع، بخش نکاح، مسئله ۲۴۳۷.
- ↑ مشکینی، ص۴۷۹.
- ↑ نجفی، ج۲۹، ص۲۳۷.
- ↑ ویکی پدیا
- ↑ كجباف، رفتارشناسي جنسي در انديشه ديني، خبرگزاري فارس.
- ↑ موسوى خمينى، ج 2، ص 815، م1.
- ↑ قانون مجازات اسلامی، ماده82.
- ↑ حقوق زن در دوران ازدواج چيست؟ ص12.
- ↑ طباطبایی، ج 4، ص 313 ـ 316.
- ↑ (حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَتُكُمْ وَ بَنَاتُكُمْ وَ أَخَوَاتُكُمْ وَ عَمَّاتُكُمْ وَ خَالَاتُكُمْ وَ بَنَاتُ الْأَخِ وَ بَنَاتُ الْأُخْتِ وَ أُمَّهَاتُكُمُ الَّتىِ أَرْضَعْنَكُمْ وَ أَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّضَعَةِ وَ أُمَّهَاتُ نِسَائكُمْ وَ رَبَئبُكُمُ الَّتىِ فىِ حُجُورِكُم مِّن نِّسَائكُمُ الَّتىِ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمْ تَكُونُواْ دَخَلْتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَ حَلَئلُ أَبْنَائكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَ أَن تَجْمَعُواْ بَينَْ الْأُخْتَينِْ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ إِنَّ اللَّهَ كاَنَ غَفُورًا رَّحِيمًا؛ « [نكاح اينان] بر شما حرام شده است: مادرانتان، و دخترانتان، و خواهرانتان، و عمّههايتان، و خاله هايتان، و دختران برادر، و دختران خواهر، و مادرهايتان كه به شما شير دادهاند، و خواهران رضاعى شما، و مادران زنانتان، و دختران همسرانتان كه [آنها دختران] در دامان شما پرورش يافتهاند و با آن همسران همبستر شدهايد- پس اگر با آنها همبستر نشدهايد بر شما گناهى نيست [كه با دخترانشان ازدواج كنيد]- و زنان پسرانتان كه از پشت خودتان هستند، و جمع دو خواهر با همديگر- مگر آنچه كه در گذشته رخ داده باشد- كه خداوند آمرزنده مهربان است؛ (نساء/23)).
- ↑ ر.ک: شيخ حر عاملي، ج 20، باب 1، ص 373؛ محقق اردبيلي، ص 662).
- ↑ وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ يحَْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْيَضْرِبْنَ بخُِمُرِهِنَّ عَلىَ جُيُوبهِِنَّ وَ لَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيرِْ أُوْلىِ الْارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُواْ عَلىَ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَ لَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يخُْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكمُْ تُفْلِحُونَ؛ « و به زنان با ايمان بگو: «ديدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه [طبعاً] از آن پيداست. و بايد روسرى خود را بر گردنِ خويش [فرو] اندازند، و زيورهايشان را جز براى شوهرانشان يا پدرانشان يا پدران شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران شوهرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنان [همكيش] خود يا كنيزانشان يا خدمتكاران مرد كه [از زن] بىنيازند يا كودكانى كه بر عورتهاى زنان وقوف حاصل نكردهاند، آشكار نكنند؛ و پاهاى خود را [به گونهاى به زمين] نكوبند تا آنچه از زينتشان نهفته مىدارند معلوم گردد. اى مؤمنان، همگى [از مرد و زن] به درگاه خدا توبه كنيد، اميد كه رستگار شويد» (نور/31)).
- ↑ (لَّا جُنَاحَ عَلَيهِْنَّ فىِ ءَابَائهِِنَّ وَ لَا أَبْنَائهِنَّ وَ لَا إِخْوَانهِِنَّ وَ لَا أَبْنَاءِ إِخْوَانهِِنَّ وَ لَا أَبْنَاءِ أَخَوَاتِهِنَّ وَ لَا نِسَائهِنَّ وَ لَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَنهُُنَّ وَ اتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كاَنَ عَلىَ كلُِّ شىَْءٍ شَهِيدًا؛ (بر زنان در مورد پدران و پسران و برادران و پسرانِ برادران و پسرانِ خواهران و زنان [همكيش] و بردگانشان گناهى نيست [كه ديده شوند]؛ و بايد از خدا پروا بداريد كه خدا همواره بر هر چيزى گواه است.» (احزاب/55)).
- ↑ دانشنامه پژوهه، سلسله مراتب خويشاوندی در قرآن کريم (5)،10 آذر 1394,
- ↑ توضیح قرآن درباره چگونگی پوشش چشم وبدن/تفسیر نمونه والمیزان