جوب (ریشه)
ریشه «جوب» (GWB)؛ این ریشه در قرآن در دو معنای بریدن (صخره) (فعل ثلاثی مجرد) و پاسخ دادن به پرسش یا خواسته (سایر کاربردها) به کار رفته است.
معنای لغوی
لغویان عرب تلاش کرده اند بین دو معنای بریدن و جواب دادن ارتباطی بیابند:
جوب: بريدن. اقرب الموارد گويد: «جَابَ الثَّوْبَ جَوْباً: قَطَعَهُ» «وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ» (فجر: 9) و قوم ثمود كه سنگها را در درّه بريدند. و خانهها ساختند.
جواب را از آنجهت جواب گويند كه سخن گوينده با آن قطع و تمام ميشود (اقرب الموارد) بعقيده راغب علّت اين تسميه آنست كه جواب، فضا و فاصله را بريده، از دهان گوينده بسمع شنونده ميرسد. و چون اين سخن شامل سئوال و جواب هر دو است لذا در ذيل آن گفته: لكن مختص بردّ كلام است نه كلام اوّلى (قاموس قرآن، ج2، ص86).
ساخت‌های صرفی در قرآن
معنای بریدن:
جابَ (فعل ثلاثی مجرد): یک بار
معنای پاسخ دادن:
اَجابَ (فعل باب افعال): 8 بار
مُجیب (اسم فاعل باب افعال): 2 بار
اِستَجابَ (فعل باب استفعال): 28 بار
جَواب (اسم، مصدر): 4 بار
ریشه‌شناسی
جابَ (1): بریدن و شکافتن
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | |||
| آفروآسیایی باستان | Gub
wVgab |
جب
وجب |
حفره، چاه
بریدن و شکافتن |
hole, well
cut, pierce |
Orel, 219 (No. 970); 532 (No. 2555) | |
| سامی باستان | Gubb
gub |
جبب
جب |
چاه، خندق
بریدن و شکافتن |
well, moat
cut, pierce | ||
| عبری | גב
גבב גוב |
جب
جبب جوب |
گودال، لانه شیرها
منحنی شدن، محدب شدن، برآمدگی کَندن (گودال) |
pit, den of lions
be curved, convex, elevated dig |
Gesenius, 1085, 146, 155 | |
| اوگاریتی | GB | جب | (محل) نصب یک بُت | a cult installation | DelOlmo, 291 | |
| آرامی | גב
גבב |
جب
جبب |
محدب، قوس دار، هلالی، کمانی
طاق زدن، غار کندن، به شکل منحنی درآوردن |
Convex, arched
To Arch, cave, curve |
Jastrow, 203 | |
| سریانی | ܓܘܒ | جوب | چاه، آب انبار، گودال، لانه
تیر ، تخته. |
a well, cistern, pit, den a beam, joist, plank. | PayneSmith,62 | |
| مندایی | guba | جب | گودال، آب انبار، استخر | ditch, pit, water-runnel, cistern, pool | Macuch, 82 | |
| فنیقی | نیست | |||||
| اکدی/آشوری | gubbu | جبب | آب انبار | Cistern; water cistern | Black, 95
Leslau, 176 | |
| حبشی | Gebb
gayb |
جبب
جیب |
گودال، غار، پرتگاه، سوراخ، لانه
فنجان، جام، پارچ |
pit, ditch, cavern,
abyss, cave, lair, hole, den cup, goblet, pitcher |
Leslau, 176, 208 | |
| سبائی | نیست | |||||
| عربی | جوب | بریدن | مشکور، 157
Zammit, 129 | |||
جاب (2): جواب و پاسخ
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | |||
| آفروآسیایی باستان | gVwVb/gVyVb | جوب/ جیب | صدا زدن، پاسخ دادن | call, answer | Orel, 225 (No.998) | |
| سامی باستان | Gub | جب | پاسخ دادن | answer | ||
| عبری | نیست | Gesenius, - | ||||
| اوگاریتی | نیست | DelOlmo, n | ||||
| آرامی | גוב/ גיב | جوب/ جیب | پاسخ دادن | to reply | Jastrow, 234 | |
| سریانی | ܓܘܒ | جوب | پاسخ دادن | to answer | PayneSmith, 62 | |
| مندایی | نیست | Macuch, - | ||||
| فنیقی | نیست | Krahmalkov, - | ||||
| اکدی/آشوری | نیست | Black, - | ||||
| حبشی | نیست | Leslau, - | ||||
| سبائی | نیست | Beeston, - | ||||
| عربی | جوب | پاسخ دادن | مشکور، 157
Zammit, 129 | |||
منابع
جوب (مشتقات)