آیه ود

آیه وُدّ؛ به آیه نود و ششم سور مبارکه مریم اطلاق شده است. علت اطلاق این عنوان به آیه به سبب لفظ ود و نیز بر قراردادن محبت مؤمنان در دل دیگران توسط خداوند بوده است.

شان نزول آیه

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا، كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏‌اند به زودى [خداى] رحمان براى آنان محبتى [در دلها] قرار مى‏‌دهد» (مريم/۹۶)، بر اساس برخی روايات، اين آيه در شأن حضرت علی‌(ع) نازل شده است و اهل‌ سنت نيز در كتب‌ خود بويژه در شأن‌نزول‌ها و احاديث تفسيری به اين موضوع اشاره كرده‌اند كه براساس آن، ايمان و عمل صالح سبب شده است در دل‌های مؤمنان محبت ويژه‌ای نسبت به ايشان به وجود آيد.برخی نيز قائلند اين آيه شامل همه مؤمنان است؛ به اين معنا كه هر شخصی ايمان و عمل صالح داشته باشد، خداوند محبت او را در دل‌ها قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد هر دو معنا صحيح است. به اين دليل كه برخی شأن نزول‌ها مصداقی هستند كه مصاديق آيات را نشان می‌دهد بنابراين مصداق كامل اين آيه اميرالمؤمنين(ع) و از مصاديق ديگر آن اهل ‌بيت(ع) و ديگر مؤمنان هستند. به اعتقاد علامه طباطبايی در تفسير الميزان نمی‌توان آيه را به مصداق خاصی محدود كرد. آيات الهی معجزه بوده و دارای عموميت هستند بنابراين، آيه بيان می‌كند هر كس ايمان و عمل صالح داشته باشد خداوند محبت او را در دل‌ها قرار می‌دهد.

مفهوم شناسی ود

واژه «ود» در لغت به معنی دوستی است، اين ماده ۲۸ مورد در قرآن مطرح شده است، «ود» يا دوستی دارای ۳ مرحله است كه شامل احساس نياز، شناخت و معرفت و عشق و محبت است.نظر مفسران در این آیه محبوب شدن در میان آدمیان است، قلب صاف و ایمان خود عشق است، اشتباه‌ترین مبحث در قرون معاصر مساوی دانستن علم و ایمان است که در کتب کلامی، فقهی و تفسیر موردنظر قرار گرفته درحالی که ایمان مساوی علم نیست، بلکه ایمان لحظه‌ای است که قلب به واسطه اتصال به منبع ایمان، امنیت پیدا می‌کند. مفهوم عشق این است که معشوق مبدا و محور است و عاشق حیات و طراوت خود را از معشوق می‌گیرد و ایمان یعنی انسان در برابر خدا آنچنان خود را متصل و نیازمند می‌بیند که تنها از او شفا و هستی دریافت می‌کند، انسان همه چیز را در ید معشوق خود می‎‌‌بیند و این سبب رشد او می‌شود.

ملازمه ایمان و عمل صالح

اين محبت در دل چه كسانی افكنده می‌شود؟ برخی گفته‌اند منظور دشمنان هستند به اين معنا كه محبت مؤمن در دل دشمن قرار می‌گيرد و در نتيجه به ايمان نزديك می‌شوند. برخی ديگر نيز گفته‌اند كسی كه ايمان و عمل صالح انجام دهد، محبت او در دل مؤمنان افكنده می‌شود، در نتيجه ايمان آنها افزايش می‌يابد و قوت و استحكام دينی آن‌ها بيشتر می‌شود. بهترين نظر در اين باره آن است كه بر اساس عبارت «سيجعل لهم ودا»، ضمير به صورت مطلق آمده و مصداقی معين نشده است بنابراين معنا، هر كس ايمان آورد و عمل صالح انجام دهد، محبت او در دل هر انسانی افكنده می‌شود. باتوجه به ملازمت ايمان و عمل صالح در آيه ياد شده، در آيات متعددی از قرآن كريم، ايمان و عمل صالح در كنار هم مطرح شده‌اند، اين امر به ما می‌فهماند كه ايمان بدون عمل و عمل بدون ايمان فايده‌ای نخواهد داشت و اين دو بايد كنار هم باشند تا نتيجه سومی به دست آيد و آن «ود» يا محبت در قلب‌ها است. نكته ديگر آن است كه نفس برخی اعمال از سوی مؤمنان، خودبه‌خود جاذبه و محبت ايجاد می‌كند و با توجه به اينكه نفس تقوا جاذبه دارد، كسی كه ايمان و عمل صالح را توأمان داشته باشد انسانی پاک و به دنبال عدالت‌خواهی است و به كسی ظلم نمی‌كند. اين عوامل دست به دست هم می‌دهند و باعث می‌شوند چنين افرادی مانند آهن‌ربا، كشش و جاذبه داشته و نتيجه آن ايجاد محبت در دل‌های ديگران است.

منابع

خبرگزاری ایکنا