سانسور
سانسور؛ کنترل، حذف و ممیزی آثار مکتوب و غیرمکتوب. در ایجاد سانسور دلایل مختلفی همچون امنیت ملی، محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر، جلوگیری از تهمت، شایعه و رواج رفتارهای ناهنجار، اثرگذار هستند. انواع اصلی سانسور عبارتند از: سانسور اخلاقی، نظامی، شرکتی، سیاسی و مذهبی. دولت‌ها، سانسور در رسانهها را در زمینه‌های مختلف، از حقوق مسلم خود دانسته و آن را به صورت قانون درآورده‌اند. انديشمندان مسلمان نیز معتقدند برنامه‌هايی كه منجر به رواج تفكرات و رفتارهای ناهنجار می‌شوند، نبايد در اختيار همه افراد جامعه به ويژه كودكان و نوجوانان كه توانايی تحليل اين برنامه‌ها را ندارند قرار بگيرد. سانسور در برخی موارد، پیامدهایی مانند سلب اعتماد مخاطب از رسانه، عدم امکان انتقاد و زمینه‌سازی اشاعه فساد مسئولان را به دنبال دارد.
تعریف سانسور
سانسور[۱] (فرانسوی: censure) سرکوب گفتار، ارتباطات عمومی یا سایر اطلاعات است. این امر ممکن است بر این پایه انجام شود که چنین موادی ناشایسته، پرگزند، حساس یا «ناخوشایند» در نظر گرفته شود.[۲] سانسور می‌تواند توسط دولت‌ها،[۳] موسسات خصوصی و سایر نهادهای کنترل‌کننده انجام شود.
عوامل ایجاد سانسور
سانسور عمومی در انواع رسانه‌های مختلف از جمله گفتار، کتاب، موسیقی، فیلم و هنرهای دیگر، مطبوعات، رادیو، تلویزیون و اینترنت به دلایل ادعایی مختلفی از جمله امنیت ملی، برای کنترل وقاحت، پورنوگرافی و نفرت‌پراکنی، برای محافظت از کودکان یا سایر گروه‌های آسیب‌پذیر، برای ترویج‌دادن یا محدودکردن دیدگاه‌های سیاسی یا مذهبی، و برای جلوگیری از تهمت و افترا انجام شود.[۴]
انواع سانسور
منطق سانسور در انواع مختلف داده‌ها متفاوت است. انواع اصلی آن عبارت‌اند از: سانسور اخلاقی: که در طی آن هر مطلب خلاف اخلاق حذف می‌شود. در این نوع از سانسور، سانسورچی ارزش‌های پس زمینه متن را زیر سؤال برده و دسترسی به آن را محدود می‌کند. از نمونه‌های آن می‌توان به حذف تصاویر مستهجن اشاره کرد.
- سانسور نظامی: فرایند نگهداری از اطلاعات نظامی و تاکتیک‌های نظامی است که می‌بایست به صورت محرمانه و دور از تیررس دشمن صورت پذیرد. از این روش در مبارزه با جاسوسی و در واقع افشای اطلاعات نظامی استفاده می‌شود.
- سانسور شرکتی: نوعی از سانسور است که در طی آن شرکت‌ها از افشای اطلاعات مربوط به وضعیت اقتصادی و بازرگانی شرکت که آن را به صورت منفی جلوه می‌دهد خودداری می‌کنند.[۵] سانسور سیاسی: «سانسور سیاسی» در واقع روشی است که طی آن حکومت، دولت یا هر یک از نهادهای قدرت، اطلاعات را از مردم مخفی می‌کند. هدف جلوگیری از ایجاد فضای آزادی بیانی است که ممکن است منجر به نارضایتی از حاکمیت یا شورش شود.[۶]
ضرورت سانسور
اصل لزوم سانسور در رسانه ها در قانون هیچ کشوری حتی کشورهای مدعی دموکراسی نفی نشده است بلکه تمام کشورها با توجه به فرهنگ خاص خود، بر رسانه‌های جمعی نظارت داشته و آزادی مطلق به آنها اعطا نکرده‌اند. دولت‌ها، سانسور در رسانهها را در زمینه‌های مختلف اخلاقی، سیاسی و امنیتی، از حقوق مسلم خود دانسته و آن را به صورت قانون درآورده‌اند.[۷] در اين ميان انديشمندان و صاحب‌نظران در جوامع اسلامی معتقدند كه برنامه‌هايی كه منجر به رواج تفكرات و رفتارهای ناهنجار و مغاير با تعالیم زندگی‌بخش اسلام می‌شوند نبايد در فهرست برنامه‌های رسانه‌ای كه در اختيار همه افراد جامعه به ويژه كودكان و نوجوانان كه توانايی تحليل اين برنامه‌ها را ندارند قرار بگيرد. لازمه پرورش نسل مسلمان متفكر و عمل‌گرا وجود يك جامعه امن و سالم به لحاظ اجتماعی است كه رسانهها می‌توانند نقش بسيار مهمی را در ايجاد اين امنيت و يا اخلال در آن داشته باشند. رسانهها می‌توانند با نظارت بر فعاليت‌های نهادها و مسئولان جامعه، اطلاع‌رسانی و ايجاد پل ارتباطی ميان مردم و دولت، فراهم آوردن زمينه‌ای برای رشد آگاهی‌های اجتماعی، فرهنگی و سياسی جامعه، ایجاد فضای گفت‌وگو و شكيبايی در شنيدن انتقادات به منظور برطرف كردن نقاط ضعف و ايجاد همبستگی ملی در جهت تعالی جامعه و تأمين امنيت اجتماعی فعاليت كنند. در مقابل رسانه می‌تواند با رواج فرهنگ‌های بيگانه، اشاعه فساد و فاصله گرفتن از تعهدات اخلاقی، شايعه‌پراكنی و تخريب شخصيت‌های ارزشمند جامعه و كنترل افكار عمومی در جهت اهداف خود به سوی تحقق اهداف دشمن گام بردارد. بنابراين يكی از وظايف مسئولان جوامع اسلامی، كنترل رسانه به منظور استفاده صحيح از اين ابزار اطلاع‌رسانی قدرتمند در جهت تعالی جامعه و جلوگيری از سوءاستفاده از آن است.[۸]
در ادامه به برخی دیگر از دلایل ضرورت سانسور اشاره می‌شود: دسترسی افراد بر اساس ظرفیت: انتشار مطالب بایستی بر اساس ظرفیت و دانسته‌های افراد به آنها داده شود؛ مطالعه مطالب شبهه‌ناک و گمراه‌کننده کتاب‌ها، مجلات، فضاهای مجازی و … برای افراد آماده و محقق، خوب است و اسلام به عالمان و محققان توانا نه تنها اجازه مطالعه و نگهداری آنها را داده است، بلکه گاهی مراجعه به آنها، واجب می‌شود تا به شبهات مطرح شده پاسخ دهند، اما اگر همان مطالب (بدون توضیح پیرامون شبهات) در اختیار افرادی که از حیث دانش در سطح پائینی هستند قرار بگیرد می تواند برایشان بیماری‌زا و منحرف‌کننده باشد. از همین رو قرار گرفتن آزاد مطالب بدون سطح افراد در بسیاری از فرهنگ ها ممنوع می باشد؛[۹] این ممنوعیت از نظر عقلا پسندیده است و همانند برداشتن سمّ از دسترس افراد بی‌اطلاع است.[۱۰] تطابق سازی برنامه های خارجی با هنجارهای داخلی: بسیاری از برنامه هایی که در صدا و سیمای ایران پخش می شود محصولاتی است که در کشورهایی غیر از ایران ساخته شده است. طبعا در این نوع از موارد باید حساس بود تا در کنار آموزندگی و سرگرم کننده بودن این برنامه ها، آسیب فرهنگی به اقشار مختلف مردم زده نشود. از همین رو با پالایش و روتوسکوپی این برنامه ها امکان مشاهده آنها در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران فراهم آورده می شود. این امر برای بازپخش برنامه‌های مفید کشورهای دیگر در رسانه ملی و تلاش برای جذب جوانان به شبکه‌های داخلی انجام می‌گیرد.[۱۱]
پیامدهای سانسور
افراطی اطلاعات نمونه‌هایی از پیامدها و آثار سانسور عبارت است از: سلب اعتماد مخاطب از رسانه: در حال حاضر با پیشرفت استفاده از شبکه‌های اجتماعی، موضوعاتی را که در رسانه‌های کشورها حذف می‌شود، در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند و به محض اینکه رسانه‌ای خبری را سانسور می‌کند، مخاطب فورا خبر درست و کامل را از طریق رسانه دیگری به دست می‌آورد و در این‌ها است که این موثق بودن رسانه گاها از بین می‌رود و منجر بی‌اعتمادی مخاطب می‌شود و در نتیجه کم شدن مخاطب را نیز به همراه خواهد داشت.[۱۲]
گریز از قلم و نوشتن: سیطره فضای سانسور بسیاری از افراد را از نوشتن منصرف می‌کند. نویسندگان بسیاری از انتشار و چاپ آثارشان ترس دارند، به همین دلیل صدمات روحی می‌خورند و مشکلات معیشتی برایشان پیش می‌آید. لذا اگر از قلم و رسالت آن غفلت شود و زبان مردان حق‌گو و حق‌شناس در دهان باقی بماند، به جای غلبه شرف و فضیلت، باطل و رذیلت رشد می‌کند؛ در این شرایط حق، خرید و فروش می‌شود و انصاف و مردانگی در کف تملق و بی‌مروتی قرار خواهد گرفت.[۱۳]
از بین رفتن جذابیت اثر: سانسور کردن به تنهایی چاره کار نیست بلکه در مواردی باعث می‌شود که جذابیت کار از بین برود، البته باید توجه داشت ولنگاری به بهانه جذب مخاطب و بی‌توجهی به تولیداتی که مفاهیم دینی و ارزشی را زیر سؤال می‌برد، اصلاً جایز نیست.[۱۴] عدم امکان انتقاد و زمینه‌ساز اشاعه فساد مسئولان: فضای سانسور در جامعه سبب پر هزینه بودن انتقاد کردن و بیان مسائل و مشکلات است درحالیکه نباید اینگونه باشد و مسئولان باید آستانه صبر خود را بالا برند و اگر ایراد و اشکالی در کارشان وجود دارد آن را برطرف کنند و اگر نیست، پاسخ دهند. رسانهها و مطبوعات در بحث‌های فساد اقتصادی نباید کوتاه بیایند و دست به سانسور بزنند و باید انحرافاتی که وجود دارد را افشا کنند زیرا این موارد موجب از بین بردن زمینه جهت انجام فسادهای بزرگتر می‌شود بنابراین این خودسانسوری، ملاحظات و نگاه‌های سیاسی و رعایت‌های بی‌دلیل ممکن است که مشکلاتی را در جامعه به وجود آورد.[۱۵]
بهره‌گیری دشمنان از سانسور
یکی از راهبردهای دشمن برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه از طریق رسانهها و فضای مجازی، سانسور و عدم رسانه‌ای کردن موفقیت‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه های علمی، تکنولوژیک، اقتصادی و سیاسی است که تلاش می‌کند با این راهبرد کارآمدی نظام را در حل مشکلات کشور زیر سؤال برده و اینگونه القا کند که هیچ راهی جز تسلیم شدن در برابر آمریکا و پذیرفتن خواسته‌های آمریکا برای حل مشکلات کشور وجود ندارد.[۱۶] نمونه‌ای از تکنیک‌های عملیات روانی سانسور خبری است که وقتی اتفاق مهمی در گوشه‌ای از جهان می‌افتد و مردم باید اطلاع پیدا کنند دشمن با سانسور آن خبر در رسانه‌های خود و جلب توجه مخاطب به اخباری دیگر آن واقعه و حادثه را ناچیز نمایش می‌دهد. به‌عنوان مثال می‌توان به حذف اخبار و فجایعی که توسط رژیم صهینوسیتی علیه مردم غزه صورت می‌گرفت از طرف شرکت یاهو اشاره نمود.[۱۷] زر و زور و تزویر در اختیار استکبار جهانی است و تزویر همان بوق‌های تبلیغاتی آن‌هاست، گاهی وقت‌ها با یک سانسور تبلیغاتی، فاجعه بسیار بزرگ در خیلی از کشورهای اسلامی آفریقایی و آسیایی و غیره اتفاق می‌افتد، مثل کشتار در میانمار و جاهای دیگر که هیچ انعکاسی در جهان شاید نداشته باشد، اما کشته شدن یک فرد خاص در یک کشور اروپایی در جهان برجسته می‌شود.[۱۸] دشمن برای انحراف افکار عمومی دنیا، با استفاده از امپراتوری رسانه‌ای که در اختیاردارد، جنایات خود را در قالب‌های جذاب هنری، تحلیل‌ها و روایت‌های خاص، با سانسور و یا خبرسازی ارائه می‌کند. که خود این عمل برجستهترین مصداق نقض حقوق بشر در جهان و منطقه، حمایت از رژیم جنایتکار و تروریست صهیونیستی است.[۱۹]
منابع
ارجاعات
- ↑ «سانسور، بررسی» [عمومی] هم‌ارزِ «censorship, censure (fr.)»؛ گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. (ذیل سرواژۀ سانسور)
- ↑ "censorship noun". merriam-webster.com. Retrieved 30 January 2019
- ↑ "censorship, n.", OED Online, Oxford University Press, June 2018, retrieved 8 August 2018
- ↑ ویکی پدیا
- ↑ صنعت نشر، بولتن داخلی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، شماره ۳.
- ↑ ↑ «The history of censorship and State Control During the First World War | WW100 New Zealand». ww100.govt.nz. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۵
- ↑ Censorshiplaws.
- ↑ سانسور برنامه‌های مغاير با ارزش‌های اسلامی از وظايف رسانه‌هاست
- ↑ قرآن و علم، ج۴؛ ص۱۱۰.
- ↑ المکاسب مرتضی انصاری، ج۱؛ ص۲۳۳. جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج۳؛ ص۲۱.
- ↑ جشنواره تولیدات رادیویی و تلویزیونی استان‌ها؛ مانور بزرگ افسران جنگ نرم در جنگ رسانه‌ای
- ↑ هدایت افکار عمومی به دست رسانه است
- ↑ قلم در سیطره سانسور و معادلات فرهنگی
- ↑ انیمیشن در عرصه دین و فرهنگ؛ فرصت یا تهدید؟
- ↑ رسانهها در مقابل فسادهای اقتصادی کوتاه نیایند/ لزوم توجه به امر به معروف
- ↑ بزرگنمایی ضعف‌ها و سانسور موفقیت‌ها؛ راهبرد جنگ رسانه‌ای دشمن برای القای ناکارآمدی نظام
- ↑ تکنیک‌های عملیات روانی از ابزار اساسی دشمن در جنگ نرم است
- ↑ رسانهها در حوزه دین و ارزش‌های انقلابی هوشیار باشند
- ↑ حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی؛ مصداق نقض حقوق بشر