جبل (ریشه)
ریشه «جبل» (GBL)؛ ریشه جبل در دو معنای کوه (جَبَل) و خلقت و مردم (جِبِلّ) در قرآن به کار رفته است. جَبَل 39 بار و جِبِلّ 2 بار در قرآن به کار رفته است.
جبل (1): کوه
جبل (2): خلقت و مردم
جبل (1)
معنای لغوی
ابن فارس آن را ریشه ای واحد دانسته که معنای اصلی آن «جمع شدن» است که گاه در خاک و سنگ است که به شکل کوه درمی آید و گاه در انسان هاست که معنای جمعیت را شکل می دهد: «تجمُّع الشئ فى ارتفاعٍ. فالجبل معروف، و الجَبَل: الجماعة العظيمة الكثيرة». از توضیحات راغب نیز چنین ارتباطی قابل برداشت است. (ابن فارس: 502 و راغب: 185)
ریشه‌شناسی جبل (کوه)
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | |||
| آفروآسیایی باستان | gVbVI | جبل | کنار، حاشیه | "edge" | Orel, 225 (No. 996) | |
| سامی باستان | gVbul | جبل | کنار، حاشیه | "edge" | ||
| عبری | גבל | GBL | مرز، سرحدّ، قلمرو | border, boundary, territory | Gesenius, 147 | |
| اوگاریتی | GBL | حد، مرز، انتهاء
قله، کوه |
limit, frontier, end
summit, mount |
DelOlmo, 293 | ||
| فنیقی | GBL | مرز، سرحدّ، قلمرو دارای مرز | border, boundary, territory within boundary | Hoftijzer; 209
Krahmalkov, 134 | ||
| آرامی | גבל | GBL | حد، مرز، محدودیت
کشور |
limit, boundary, qualification
country |
Jastrow, 204,205 | |
| حبشی | GBL | آب رو، جوی آب، آبشخور، ظرف آب | gutter, trough, pitcher | Leslau, 177 | ||
| سبائی | GBL | زمین زراعی گرداگرد روستا | cultivated land surrounding village or dwelling | Beeston, 48 | ||
| عربی | جبل | کوه | مشکور، 127
Zammit, 116 | |||
جبل (2)
ریشه‌شناسی جبلّ (مردم و جمعیت)
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | ||||
| آفروآسیایی باستان | |||||||
| سامی باستان | |||||||
| عبری | גבל | GBL | پیچاندن و تابیدن (رشته طناب) | twisting | Gesenius, 147 | ||
| پالمیری | GBL | جامعه، مردم | collectivity, people | احتمالا وام گرفته از عربی | Hoftijzer; 210 | ||
| آرامی | גבל | GBL | (با ماليدن و سرشتن) شكل دادن به، (با مهر) نقش انداختن | To knead, stamp. | Jastrow, 207 | ||
| سریانی | ܓܒܠ | GBL | ساختن، شکل دادن، در قالب ریختن
افسانه، داستان تخیلی و ساختگی ظرف آب |
Make, fashion, frame, mould
Fiction, fable Vessel, water pot |
PayneSmith,58, 59 | ||
| مندایی | gabil | مجسمه ساز، سازنده، شکل دهنده | Sculptor, maker, framer | Macuch, 73 | |||
| حبشی | GBL | آب رو، جوی آب، آبشخور، ظرف آب | gutter, trough, pitcher | Leslau, 177 | |||
| عربی | جبل | آفریدن و سرشتن | مشکور، 127
Zammit, 116 | ||||