جبل (ریشه)

ریشه «جبل» (GBL)؛ ریشه جبل در دو معنای کوه (جَبَل) و خلقت و مردم (جِبِلّ) در قرآن به کار رفته است. جَبَل 39 بار و جِبِلّ 2 بار در قرآن به کار رفته است.

جبل (1): کوه

جبل (2): خلقت و مردم

جبل (1)

معنای لغوی

ابن فارس آن را ریشه ای واحد دانسته که معنای اصلی آن «جمع شدن» است که گاه در خاک و سنگ است که به شکل کوه درمی آید و گاه در انسان هاست که معنای جمعیت را شکل می دهد: «تجمُّع الشئ فى ارتفاعٍ. فالجبل‏ معروف، و الجَبَل‏: الجماعة العظيمة الكثيرة». از توضیحات راغب نیز چنین ارتباطی قابل برداشت است. (ابن فارس: 502 و راغب: 185)

ریشه‌شناسی جبل (کوه)

زبان واژه آوانگاری معنا ارجاع
فارسی بین‌المللی فارسی انگلیسی
آفروآسیایی باستان gVbVI جبل کنار، حاشیه "edge" Orel, 225 (No. 996)
سامی باستان gVbul جبل کنار، حاشیه "edge"
عبری גבל GBL مرز، سرحدّ، قلمرو border, boundary, territory Gesenius, 147
اوگاریتی GBL حد، مرز، انتهاء

قله، کوه

limit, frontier, end

summit, mount

DelOlmo, 293
فنیقی GBL مرز، سرحدّ، قلمرو دارای مرز border, boundary, territory within boundary Hoftijzer; 209

Krahmalkov, 134

آرامی גבל GBL حد، مرز، محدودیت

کشور

limit, boundary, qualification

country

Jastrow, 204,205
حبشی GBL آب رو، جوی آب، آبشخور، ظرف آب gutter, trough, pitcher Leslau, 177
سبائی GBL زمین زراعی گرداگرد روستا cultivated land surrounding village or dwelling Beeston, 48
عربی جبل کوه مشکور، 127

Zammit, 116

جبل (2)

ریشه‌شناسی جبلّ (مردم و جمعیت)

زبان واژه آوانگاری معنا توضیحات ارجاع
فارسی بین‌المللی فارسی انگلیسی
آفروآسیایی باستان
سامی باستان
عبری גבל GBL پیچاندن و تابیدن (رشته طناب) twisting Gesenius, 147
پالمیری GBL جامعه، مردم collectivity, people احتمالا وام گرفته از عربی Hoftijzer; 210
آرامی גבל GBL (با ماليدن و سرشتن) شكل دادن به، (با مهر) نقش انداختن To knead, stamp. Jastrow, 207
سریانی ܓܒܠ GBL ساختن، شکل دادن، در قالب ریختن

افسانه، داستان تخیلی و ساختگی

ظرف آب

Make, fashion, frame, mould

Fiction, fable

Vessel, water pot

PayneSmith,58, 59
مندایی gabil مجسمه ساز، سازنده، شکل دهنده Sculptor, maker, framer Macuch, 73
حبشی GBL آب رو، جوی آب، آبشخور، ظرف آب gutter, trough, pitcher Leslau, 177
عربی جبل آفریدن و سرشتن مشکور، 127

Zammit, 116

منابع

منابع ریشه شناسی