انس (ریشه)
ریشه «انس» (ˀNS)؛ انسان، مردم. از این ریشه، واژه‌های متعددی چون انسان، ناس، إنس، أناس، إنسیّ و أناسیّ ساخته شده است. همچنین فعل «آنَسَ» و «استأنسَ» فعل ساخته شده از اسم (denominative verb) بوده و به‌معنای الفت گرفتن و اجتماعی شدن (با مردم بودن) است. این ریشه جمعا 338 بار در قرآن به کار رفته است.
ساخت‌های صرفی در قرآن
إنسان (اسم): 65 بار
ناس (اسم): 241 بار
إنس (اسم): 18 بار
اُناس (اسم): 5 بار
إنسِیّ (اسم): 1 بار
اُناسیّ (اسم جمع): 1 بار
آنَسَ (باب افعال): 5 بار
استأنَسَ (باب استفعال): 1
مُستأنِس (اسم فاعل): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | ||||
| آفروآسیایی باستان | *ˀi-nas-
nüs |
ای-ناس
نوس |
انسان | man | Orel, 28, 407 (No.
(108, 1888) | ||
| سامی باستان | *ˀin(a)š
niš |
ایناش
نیش |
انسان | man | |||
| عبری | אנשׁ | انش | ˀnš | ؟ | ارتباط با «أنِسَ» (انس گرفتن) | Gesenius, 60 | |
| אֱנוֹשׁ | اِنوش | ˀenuš | مرد، انسان | man, mankind | |||
| اوگاریتی | inš | اینش | مردم | people | DelOlmo, 84 | ||
| آرامی | אֶנָשׁ | اِناش | ˀenāš | مرد، انسان | man, mankind | مشکور، ج1، ص42 | |
| سریانی | ܐܢܫ، ܐܢܫܐ | انش، انشا | ˀanaš, ˀanšā | مرد، بشر | a man, human being | PayneSmith, 22 | |
| مندایی | anaša, naša | انَشَ، نَشَ | بشر، بشریت | human being | Macuch, 24 | ||
| فنیقی | ˀŠ | اش | انسان، مرد، شهروند، عضو | man, male, citizen, member | Krahmalkov, 75-76 | ||
| اکدی/آشوری | nišu | نیشو | مردم | people | Black, 255 | ||
| حبشی | ˀans | اَنس | انسان | man | Zammit, 81 | ||
| سبائی | ˀNS1 | انس | انسان، مرد، مذکر | man, male | Beeston, 6 | ||
| عربی | إنس، ناس، أناس، إنسان | آدمی، انسان، نوع انسان، مردم | مشکور، ج1، ص42
Zammit, 81 | ||||