صلح در قرآن
صلح؛ آشتی و سازش. صلح، به معنای آشتی و سازش و پایان‌دادن به اختلاف و جنگ است. اسلام دین صلح و آرامش است و در آموزه‌های اسلامی توصیه‌های متعددی پیرامون صلح و سازش با برادران و خواهران ایمانی، پیروان دیگر ادیان و دشمنانی که به حقوق مسلمانان تعدی نمی‌کنند، بر پایۀ عدالت و حفظ ارزش‌های اخلاقی وجود دارد.
تعریف لغوی
صلح واژه‌ای عربی و به معنای آشتی و سازش است.[۱]
تعریف اصطلاحی
به شرایطی که ناآرامی و اختلاف و جنگ وجود نداشته باشد صلح گفته می‌شود؛ همچنین به فرایند پایان‌دادن اختلاف و درگیری بین افراد و یا جنگ بین گروه‌ها و کشورها نیز صلح گفته می‌شود.[۲] صلح، ازبین‌بردن نفرت بین مردم و ایجاد رضایت بین گروه‌های درگیر است.[۳]
اهمیت صلح در ادیان الهی
یکی از اهداف اصلی تمام ادیان الهی ایجاد آرامش، صلح و دوستی میان انسان‌ها است و پیامبران نیز پس از دعوت به توحید، برای ترویج صلح و دوستی تلاش کرده‌اند.[۴] در دین اسلام، صلح و دوستی جایگاه ویژه‌ای دارد و واژۀ «اسلام» از ریشۀ صلح است.[۵] در اسلام اصالت با صلح و آرامش است؛ اما صلح موردنظر اسلام با عدالت همراه است و بر اساس آموزه‌های اسلامی، صلح واقعی زمانی برقرار می‌شود که عدالت وجود داشته باشد.[۶] قرآن در سه حوزۀ ایمانی و اسلامی، دین‌داران و یکتاپرستان همۀ دنیا و در حوزۀ جوامع بشری، همچنین در برابر مشرکانی که قصد جنگ و آسیب‌رسانی آشکار یا پنهان به مسلمانان را ندارند، همه را به صلح و آرامش فراخوانده است.[۷]
صلح در آیات قرآن
واژۀ صلح 140 مرتبه در آیات قرآن تکرار شده است و مهم‌ترین معانی آن عدالت، امنیت، خیر و مغفرت است. در برخی از موارد منظور از صلح ایجاد آشتی و سازش بین دو فرد یا دو گروه در خانواده و جامعه است.[۸] در بسیاری از موارد، کاربرد صلح در آیات قرآن در مقابل جنگ است و عدالت و خودداری از ظلم و ستم، نقش محوری در صلح و سازش موردنظر قرآن دارد.[۹] ریشۀ «سِلم» نیز در آیات قرآن در معنای صلح به‌کاررفته است که بیانگر صلح ایمانی است.[۱۰]در برخی موارد واژۀ «سلام» در آیات قرآن نمایان‌گر معنای صلح و آرامش و مفهوم رفاه است و این آرامش و سازش، یکی از نتایج یکتاپرستی و عبادت است.[۱۱] صلح در کنار مفاهیمی مانند حق، عزت و ایمان و به هدف اجرای اهداف الهی به‌کار می‌رود.[۱۲]
راه‌های ترویج فرهنگ صلح و سازش در جامعه
رسانه‌ها اعم از رادیو و تلویزیون، مطبوعات و فضای مجازی، نقش مهمی در آموزش و فرهنگ‌سازی مفهوم صلح و آرامش در سطوح گوناگون خانواده و جامعه برعهده دارند. در این راستا، رسانه می‌تواند با آموزش مهارت‌های خویشتن‌داری و برقراری ارتباط صحیح با دیگران و راهکارهای مناسب برای برخورد با خشونت‌های احتمالی، در ترویج فرهنگ دوستی و آرامش، عملکرد مؤثری داشته باشد. تبلیغ و تحسین فرهنگ گذشت و بخشش در مقابل خطاهای دیگران نیز عامل مهمی در ایجاد صلح و امنیت در خانواده و جامعه است.[۱۳]
منابع
ایکنا
دانشنامۀ آزاد فارسی
دائرةالمعارف قرآن کریم
فرهنگ‌نامۀ قرآن
ارجاعات
- ↑ . لغت‌نامه دهخدا، ج9:ص13248؛ ج1:ص104.
- ↑ . فرهنگ معاصر فارسی، ص862.
- ↑ . مفردات راغب، ص489.
- ↑ . نقش صلح حدیبیه و صلح امام حسن (ع) در پیشبرد اهداف اسلام.
- ↑ . پیام اسلام الهام‌بخش بشریت به‌سوی صلح و همزیستی است.
- ↑ . ماه‌های حرام؛ تأییدکننده اصالت صلح در اسلام.
- ↑ . برای نمونه آیات: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ؛ «در حقيقت مؤمنان با هم برادرند، پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد، اميد كه مورد رحمت قرار گيريد.» (حجرات/10)؛ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ؛ «بگو: «اى اهل كتاب، بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه: جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم، و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد.»پس اگر [از اين پيشنهاد] اعراض كردند، بگوييد: «شاهد باشيد كه ما مسلمانيم [نه شما].»» (آل عمران/64)؛ لایَنهکُمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ لَم یُقتِلوکُم فِی الدّینِ و لَم یُخرِجوکُم مِن دیرِکُم اَن تَبَرّوهُم و تُقسِطوا اِلَیهِم اِنَّ اللهَ یُحِبُّ المُقسِطین؛ «[اما] خدا شما را از كسانى كه در [كار] دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‌اند، باز نمى‌دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان عدالت ورزيد، زيرا خدا دادگران را دوست مى‌دارد.» (ممتحنه/8).
- ↑ . واژه «صلح» ۱۴۰ بار در قرآن ذکر شده است.
- ↑ . «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىوَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، براى خدا به داد برخيزيد [و] به عدالت شهادت دهيد، و البته نبايد دشمنى گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد. عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديكتر است، و از خدا پروا داريد، كه خدا به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.» (مائده/۸).
- ↑ . يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ؛«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، همگى به اطاعت [خدا] درآييد، و گامهاى شيطان را دنبال مكنيد كه او براى شما دشمنى آشكار است.»(بقره/208).
- ↑ . سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ «[آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است.»(قدر/5).
- ↑ . ماه‌های حرام؛ تأییدکننده اصالت صلح در اسلام؛ «ایده صلح در قرآن» در پژوهش مورخ آمریکایی بااستناد به آیات قرآن؛ بررسی واژه‌های «صلح» و «سلم» در قرآن کریم.
- ↑ . رسانه‌ها فرهنگ صلح و سازش را ترویج کنند؛ رسانه ملی فرهنگ صلح و سازش را توسعه دهد.