سوره جن
سوره جن؛ هفتاد و دومین سوره قرآن کریم، سوره‌ای مکی در جزء 29 ام و دارای 28 آیه. نام‌گذاری این سوره به نام «جن» به دلیل وجود واژه جن در نخستین آیه و وجود مطالبی درباره جن در این سوره است.
معرفی سوره
سوره مبارکه جن ۲۸ آیه، ۲۸۶ کلمه و ۱۱۰۹ حرف دارد و چهلمین سوره‌ای است که در شهر مکه نازل شده و در چینش سوره‌ها در مصحف شریف، سوره هفتاد و دوم است و دقیقاً در آغاز نیمه دوم از جزء ۲۹ واقع شده است[۱]. سوره جن بعضی از عقاید خرافی مردم درباره جن را مطرح کرده و به آنها پاسخ می‌دهد[۲].
شأن نزول سوره
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان عربی جلد ۱۸ صفحه ۲۱۹ نقل کرده‌اند که نبی مکرم اسلام (ص) به سمت بازار از مکه خارج شد، در حالیکه زید بن حارثه هم همراه ایشان بوده. حضرت مردم را به اسلام دعوت می‌کرد، اما کسی به او پاسخ نمی‌داد و حتی یک نفر با حضرت همراه نشد. سپس ایشان به مکه بازگشتند که در مسیر، در وادی اجنه، نیمه شب بود که حضرت شروع به قرائت قرآن کردند و گروهی از جنیان در آن مسیر قرائت پیامبر را شنیده و در جای خود ایستادند. آنان به هم می‌گفتند ساکت باشید و خوب گوش کنید. وقتی قرائت حضرت تمام شد، جنیان که آیات الهی را شنیده بودند، به سمت قوم خود رفتند.
ابن‌عباس بیان می‌کند که پیامبر مکرم اسلام (ص) این آیات را ویژه جنیان قرائت نکرده و حتی حضرت آنها را ندیده است و مشغول کار خود بوده، و جنیان در مسیر حرکت خود این آیات را شنیدند، و در آیه اول خدا به پیامبر می‌فرماید که به مردم بگو، و حضرت از خداوند نقل قول می‌کند، بگو این ماجرای جنیان را خدا به من خبر داده است[۳].
تفسیر سوره
تفسیر آیات 3 و 4
در آیات 3 و 4 سوره: «وَأَنَّهُ تَعَالَی جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَلَا وَلَدًا. وَأَنَّهُ کانَ یقُولُ سَفِیهُنَا عَلَی اللَّهِ شَطَطًا»، جنیانی که کلام خدا را از زبان رسول گرامی اسلام(ص) شنیده بودند و به شدت متأثر بودند و به حقانیت قرآن معترف بودند، اینگونه اظهار کردند که آفریدگار ما بلندمرتبه و بزرگ و با عظمت است. پیش از شنیدن آیات اینگونه بوده که آنها تا آن زمان تصور می‌کردند خداوند همسر و فرزند دارد و او را با سایر مخلوقات مقایسه می‌کردند اما وقتی که آیات را شنیدند نگاهشان اصلاح شد و پس از آن تصوراتشان مطابق کلام وحی شد یعنی متذکر شدند که ما نگاهی شرک‌آلود به خداوند داشتیم اما حالا موحدانه عبادتش خواهیم کرد.
پس از آن، جنیان ابراز خوشحالی می‌کنند از اینکه قرآن را از زبان پیامبر شنیدند و ایمان آوردند و به افکار و اندیشه خود با تراز قرآن، نظم و سامان بخشیدند. مدام می‌گفتند که ما همیشه تحت تأثیر بمباران افکار باطل بوده‌ایم، کم‌خِردان ما نسبت‌هایی ناروا به خدا می‌دادند[۴].
منظور از پناه بردن به جنّیان
در آیه ششم سوره آمده است: «وَأَنَّهُ كَانَ رِجَالٌ مِنَ الْإِنْسِ يَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا». مردانی از بین انسان‌ها به مردانی از اجنه پناه می‌بردند و این سبب می‌شد تا گناهان اینها افزایش پیدا کند. امروز هم گروه‌های شیطان‌پرست چنین می‌کنند این باعث هدایت و نجات آنها و فلاح و رستگاری آنان نیست بلکه باعث گمراهی و گناه و سقوط اشخاص است. تجربه هم نشان داده است افرادی که اشتغال به این کارها دارند افراد خوبی نیستند[۵]. همچنین از این آیه می‌توان استفاده کرد که اگر در میان جنیان مردانی هستند، پس بین آنها اناث هم باید وجود داشته باشد؛ چرا که رجال در برابر اناث است[۶].
تفسیر آیه 19 سوره
در آیه ۱۹ این سوره آمده: «وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ يَدْعُوهُ كَادُوا يَكُونُونَ عَلَيْهِ لِبَدًا»؛ و هنگامی‌که بنده خدا [محمّد] برمی‌خاست تا خدا را عبادت کند [از جنیان به اندازه‌ای به سویش هجوم می‌بردند که] نزدیک بود جمعیت انبوه و متراکمی بر سر او بریزد». منظور از «لبد» تراکم و ازدحام جمعیت است.
در تفسیر این آیه دو احتمال مطرح شده. نخست آنکه مردم آنقدر به پیامبر علاقه‌مند بودند که از گردش پراکنده نشده و پس از اتمام صحبت‌هایش یا اتمام نماز او را رها نمی‌کردند و علاقه وافری به ایشان داشتند. دوم آنکه این تراکم یا اجتماع از سوی مخالفان است برای استهزاء و مخالفت با پیامبر تا او را از ابلاغ رسالت و تبلیغ دین بازدارند.
شیخ طوسی در تفسیر تبیان به هر دو وجه ازدحام اشاره کرده است. عده‌ای ازدحام می‌کردند جلوی تبلیغ دین خدا و دعوت مردم به اسلام را بگیرند و از سوی دیگر جنیان بودند که از سر و کول پیامبر بالا می‌رفتند و به شدت علاقه داشتند قرآن را از زبان پیامبر استماع کنند. یعنی هم موافقان و هم مخالفان دور پیامبر جمع شده و ازدحام می‌کردند[۷].
اشاره به رجعت و ظهور منجی
در تفسیر آیه 24 سوره جن: «حَتَّى إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً»، برخی به بحث رجعت و آمدن منجی توجه داده‌اند. دشمنان از زمان گذشته تا کنون به عده‌ی زیاد خود در برابر تعداد کم اهل حق مباهات می‌کردند و عده یاران رسول خدا را زیر سوال می‌بردند و همواره آرزو می‌کردند که پیامبر یاری نداشته باشد. اما وقتی امام زمان (عج) ظهور کند و رجعت شود، آن زمان است که ضعف و قدرت واقعی نمایان می‌شود[۸].
منابع
ایکنا
ویکی شیعه