سوره مجادله

سوره مُجادِله؛ پنجاه و هشتمین سوره از سوره‌های مدنی قرآن که در جزء ۲۸ قرار گرفته است. نام‌گذاری این سوره به نام مجادله، به دلیل شکایت زنی از ظهار همسرش نزد رسول الله(ص) است.

معرفی سوره

سوره مجادله جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول صد و ششمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف پنجاه و هشتمین سوره قرآن است و در ابتدای جزء ۲۸ قرار دارد. این سوره به سوره مجادله‌ معروف است؛ زیرا آغاز آن به مجادله و شکایت زنی اشاره می‌کند که به سبب ظِهار همسرش، به پیامبر(ص) شکایت برده بود. (ظهار بدین معناست که مردی به ناروا، همسر خود را به مادرش تشبیه کند که احکام فقهی خاص دارد؛) به همین جهت این سوره را «‌ظهار‌» نیز می‌نامند. نام دیگر این سوره «‌قَدْ سَمِعَ‌» است؛ زیرا با همین عبارت آغاز می‌گردد.

محتوای سوره

قرآن یک پیکره کاملا منسجم است و مفاهم ثابت در هر سوره بیان شده است؛ با این فرض از ۲۲ آیه سوره مجادله اقدام به شناسایی جزیره ای شد؛ در فصل اول آیات ۱ تا ۴ مورد بررسی قرار گرفت که مساله حدودالله در نظر گرفته شده است.فصل دوم در آیه ۵ و ۶، فصل سوم مساله ۷ تا ۱۳ است، فصل چهارم آیات ۱۴ تا بیست است و فصل آخر نیز ۲۰ تا ۲۲ دارد؛ در هریک از این فصول مباحثی چون حدود الله و نجوا و... مورد بحث قرارگرفته است؛ مفاهیم آیه نگاری از جمله آیه و سنت و یوم و نظام مندی ربوبیت خدا در این سوره به صراحت بیان شده است. این سوره اشاره خاصی به آخرالزمان و مقطع ظهور دارد که از این جهت نیز برای ما مورد اهمیت بود؛ ایمان به حکمرانی خداوند در مقابل کفر به حکمرانی خدا به عنوان اولین مساله اصلی این سوره در نظر گرفته شده است که آن را محاده می نامند؛ حزب الله و حزب الشیطان نماد این دو گروه هستند.مساله ظها نیز در این سوره بیان شده است که مطابق مفهوم طلاق است؛ در آیات اول خداوند به مساله حدود الله می پردازد؛ دربخش دوم به بخش نجوا می پردازد و در بخش سوم کشمکش تشکیلاتی دو حزب را نشان می دهد ودر مقام بعدی خداوند اقدام به تجویز می کند.در بحث چالش ظهار خداوند در پایان بیان می کند که من عفو و غفور هستم یعنی در این عرصه به لحاظ صفات الهی مساله عفو و جبران خسارت و... مطرح می شود؛ برنامه غلبه حزب الله و نظام سازی و مجموعه سازی و چارچوب سازی در این زمینه بیان شده است. الگوی آینده نگری که از این سوره برداشت می شود، یک الگوی جامع و کامل است؛ در این الگو، رکن اصلی، ایمان به حکمرانی خداوند است و سپس شش رکن از جمله چارچوب سازی، پرورش اندیشمندان، نقشه خوانی از برنامه خدا، احصای شواهد به بیان خود سوره(دیدبانی و پویش محیطی)، نجوای مومنانه(به معنی راهکارپردازی و چاره اندیشی) و جریان سازی بیان شده است.

ارتباط مفهومی ترفیع درجه با علم

در آيه ۱۱ سوره مباركه «مجادله» «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»،«ای كسانی كه ايمان آورده‏ايد هنگامی كه به شما گفته شود؛ مجلس ‍را وسعت بخشيد (و به تازه واردها جا دهيد) وسعت بخشيد، خداوند (بهشت را) برای شما وسعت می‏بخشد، و هنگامی كه گفته شود، برخيزيد برخيزيد، اگر چنين كنيد خداوند آنها را كه ايمان آورده ‏اند و كسانی را كه از علم بهره دارند درجات عظيمی می‏بخشد.»در اين آيه خداوند ترفيع درجات را مخصوص مؤمنان و صاحبان علم و دانش معرفی می‌كند. اميرالمؤمنان علی(ع) می فرمايند: «خير آن نيست كه مال و اولاد تو زياد باشد، خير آن است كه علم تو بسيار گردد.» و همچنين از آن حضرت نقل شده است: «زمانی كه قيامت بر پا شود خون شهدا با قلم و دست‌خط دانشمندان سنجيده می‌شود و سرانجام قلم علما بر خون شهدا مقدم می گردد.» شخص عالم از چنان ظرفيت بالايی برخوردار است كه براساس بيان امام صادق(ع) در پيشگاه عدل الهی هنگامی كه روز قيامت بر پا شود، به عابد گفته می‌شود روانه بهشت شو. اما به شخص عالم گفته می‌شود بايست و به خاطر تأديب خوبی كه نسبت به آنان انجام داده‌ای، شفاعت كن. بی‌جهت نيست كه حضرت باقرالعلوم(ع) در سخنانی فرمودند: «عالمٌ یـُنتَفـَع بِعلمِهِ اَفضَل مِن عبادةِ سبعين اَلف عابدٍ»،«ارزش يك دانشمند مفيد به حال اجتماع، بيشتر از ارزش عبادت ۷۰ هزار عابد است.» آيات و روايات در باب علم، بيش از آن است كه ما بتوانيم در اينجا همه آنها را بياوريم، اما نبايد از اين نكته هم غافل شويم كه در هيچ مكتب و مرامی (غير از اسلام) تا اين حد به علم اهميت داده نشده زيرا اسلام تحصيل علم را حتی به سر حد وجوب رسانده است.

فضایل سوره

در حدیث دیگری از امام صادق (ع) آمده است: «هر کس سوره حدید و مجادله را در نمازهای فریضه بخواند و آن را ادامه دهد، خداوند هرگز او را در تمام طول زندگی عذاب نمی‌کند، و در خود و خانواده‌اش هرگز بدی نمی‌بیند، و نیز گرفتار فقر و بدحالی نمی‌شود»

منابع

خبرگزاری ایکنا