سوره نجم

سوره نجم؛ پنجاه‌وسومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء بیست و هفتم جای گرفته است. این سوره جزو چهار سوره‌ای است که سجده واجب دارند و به سوره‌های عزائم معروف‌اند.

معرفی سوره

این سوره را به این مناسبت که در آیه اولش خداوند به نجم (ستاره یا ستارگان ثریا) سوگند یاد کرده، نجم یا وَالنَّجم می‌نامند.سوره نجم از سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و سومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و سومین سوره است که در جزء ۲۷ قرآن جای دارد. به اعتقاد برخی، سوره نجم اولین سوره‌ای است که پیامبر(ص) بعد از علنی‌کردن دعوت خود به اسلام، آن را آشکار و با صدای بلند در حرم مکه تلاوت کرد.

محتوای سوره

از موضوعات مطرح در این سوره، داستان معراج رفتن پیامبر(ص)، نکوهش مشرکان به سبب پرستش بت‌ها و سخن از معاد است. سایر موضوعات اصلی سوره نجم در موارد زیر خلاصه می‌شوند:

• بیان حقیقت وحی و تماس مستقیم پیامبر(ص) با جبرئیل و مبرا کردن آن حضرت از اینكه چیزی جز وحی الهی بگوید؛
• بیان معراج پیامبر؛
• نکوهش اعتقاد مشرکان به بت‌ها و پرستیدن فرشتگان؛
• باز بودن راه توبه به روی مشرکان و اینکه هر کس مسئول اعمال خودش است؛
• اشاره به معاد و اقامه دلیل برای آن؛
• اشاره به سرنوشت دردناك اقوام پیشین كه در دشمنیِ با حق پافشاری و لجاج و عناد داشتند.علامه طباطبایی مفسر بزرگ شیعی هدف سوره را یادآوری اصول سه گانه اعتقادی یعنی توحید و نبوت و معاد می‌داند، شروع سوره با نبوت و تصدیق نزول وحی به پیامبر است و ادامه‌اش توحید است و پایانش معاد است و امربه سجده و عبادت

اهمیت سعی و تلاش در سوره

همتا قرار دادن ايمان همراه با عمل را نشان می‌دهد كه اسلام تنها به باورهای نظری بسنده نمی‌كند و به عمل هم توجهی ويژه دارد، رشد و تكامل انسان در هر يك از دو بعد مادی و معنوی، تنها در سايه سعی و تلاش محقق شده و امكان‌پذير است. در روايات اسلامی هم تأكيد فراوانی به كار و فعاليت شده است، در همين رابطه خداوند متعال در آيه ۳۹ سوره نجم می‌فرمايد، «وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و اين كه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست» كه اين آيه نشان از اهميت تلاش و كار در قرآن و سيره معصومين(ع) دارد. از ديدگاه قرآن و روايات معصومين(ع)، سعی و تلاش برای اداره زندگی، در سايه موازين شريعت و به دور از افراط و تفريط، به‌عنوان عبادت ارزشمند و در رديف جهاد معرفی شده است، سعی و تلاش در چهارچوب قوانين اسلام برای اداره زندگی و امرار معاش، جايگاه خاص و ويژه‌ای را در فرهنگ قرآن و آموزه‌های دينی و مذهبی به خود اختصاص داده است.

مصادیق نجم

«قسم به جنس ستاره، وقتی قسم به جنس مطرح شده است، اين قسم شامل تمامی ستارگان مي‌شود؛ سر بالا كن ببين چه خبر است. كواكبی كه هنگام شب بالای سر خود مي‌بينی عددشان چه قدر است؟ خدا مي‌داند، اين همه دستگاه‌هايی كه بشر درست كرده انواع دوربين‌های عجيبی كه برای فهميدن عدد ستارگان تهيه كرده‌اند، هنوز شماره ستارگان را نتوانسته‌اند بفهمند. طنطاوی مصری مي‌نويسد: تا اين تاريخ عدد ستارگانی كه كشف شده به سيصد هزار ميليون رسيده است و مي‌گويد كوكب‌هايی است كه هنوز از آن‌ها اطلاعی پيدا نكرده‌ايم. اجمالا دستگاه خلقت بزرگ است. در هيئت جديد مي‌گويند بعضی از ستارگان كهكشان چند ميليون برابر خورشيد ما هستند و نيز مي‌گويند بعضی از كواكب هستند كه نور آن‌ها هزار سال نوری طول مي‌كشد تا به كره زمين برسد.

«وجه ديگر نجم، خاص است، آن هم مراتبی دارد. يكی از مراتب نجم ستاره ثرياست، ستاره ثريا در عرب خيلی مورد تجليل بود چون طلوع‌اش علامت تابستان و غروب‌اش علامت زمستان است. بعضی ديگر گفته‌اند ثريا مجموعه هفت ستاره‌ای است كه شش ستاره‌ی آن روشن و يكی خفيف است و سابق هر كه آن ستاره خفيف را مي‌ديد مي‌فهميد كه چشمش قوی است.

يكی ديگر از مصاديق نجم كه در اين نوشته به آن اشاره شده است، وجود مقدس خاتم الانبياء محمد(صلي‌الله‌عليه‌و‌آله) است، كه دراين‌باره چنين آمده است: در تفسير عامه از حضرت صادق (عليه السلام) روايت شده (وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَی‏) يعنی قسم به‌وجود پيغمبر(ص) كه نوری بود در عالم اعلی از عرش خدای تعالی، اين نور برزمين فرود آمد و اين عالم را منور نمود. محمد (ص) خودش فرمود: «من و علی نور واحدی بوديم قبل از آنكه مخلوقات را خدای تعالي‌خلق كند، پس خلق كرد از آن‌ها ساير موجودات را، ديگر اين‌كه ( اذا هوی من المعراج ) قسم به محمد كه نور عالم تابی است كه خاموش نمي‌شود و دعوت شد به عالم اعلی، به معراج، هنگامی كه از عالم معراج به اين عالم برگشت (چون هوی به معنی رجوع است) و اولين سوره‌ای كه رسول الله (ص) بلند خواند سوره النجم بود.

فضایل سوره

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در فضیلت سوره نجم فرموده است: هر کس سوره نجم را قرائت کند ده برابر تعداد تصدیق کنندگان و تکذیب کنندگان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم به او پاداش داده می شود. از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده: هر که بر قرائت سوره نجم مداومت داشته باشد در بین مردم زندگی خواهد کرد در حالی که او را می ستایند و خداوند گناهان او را می بخشد و مردم او را دوست دارند.

منابع

خبرگزاری ایکنا