سوره شمس

سوره شمس؛ نود و یکمین سوره قرآن کریم، از سوره‌های مکی و در جزء سی‌ام، دارای 15 آیه. این سوره بر موضوع محوری «تزکیه نفس» و نقش آن در رستگاری انسان تأکید دارد.

معرفی سوره

سوره شمس، نود و یکمین سوره قرآن و از سوره‌های مکی است که در جزء سی‌ام قرآن قرار گرفته است. در ترتیب نزول نیز این سوره، بیست و ششمین سوره قرآن کریم است.

این سوره را بدین سبب «شمس» (خورشید) نامیده‌اند که در آغاز آن به خورشید سوگند یاد شده است. محوریت این سوره، تأکید بر موضوع بسیار کلیدی «تزکیه و تهذیب نفس» و نقش بارز آن در سعادتمندی انسان است. این سوره به داستان صالح(ع) و ناقه صالح و پِی شدن آن به دست قوم ثمود و سرنوشت این قوم نیز اشاره می‌کند.

فضیلت سوره

بر سر در ورودی اصلی ضریح حضرت امام حسین(ع)، جایی که از آنجا وارد بارگاه ملکوتی و زیر قبه و کنار ضریح ابا عبدالله الحسین(ع) می‌شویم، باخطی زیبا سوره «شمس» نوشته شده است.

رسول خدا(ص) در فضیلت این سوره فرموده‌اند: «هر کس سوره «شمس» را قرائت کند، مانند آن است که به اندازه آنچه خورشید و ماه بر آن تابیده است صدقه داده است».

قسم‌های سوره

در سوره مباركه «شمس» خداوند ۱۱ قسم ياد كرده است، از اين‌رو اين سوره جامع شگفت‌انگيزترين قسم‌های قرآن است و همه اين قسم‌ها برای بيان اهميت تزكيه است. در این سوره، هم به موجودات آفرینش قسم خورده شده (شمس، قمر، لیل، نهار، سماء، أرض) و هم به نفس انسانی که بسیار باکرامت است.

تأکید سوره شمس بر خودسازی (تزکیه نفس)

خداوند متعال در آيات ۷ تا ۱۰ سوره مباركه شمس كه می‌فرمايد «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا» (سوگند به نفس و آن كس كه آن را درست كرد) «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا» (سپس پليدكارى و پرهيزگارى‏اش را به آن الهام كرد﴾ «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا» (كه هركس آن را پاك گردانيد قطعا رستگار شد) «وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا» (و هر كه آلوده‏اش ساخت قطعا درباخت) تأكيد زيادی بر خودسازی و اهميت آن در زندگی فردی و اجتماعی دارد.

انسان، روند آدميت را طی مراحل آموزش‌و‌پرورش يا به اصطلاح، اخلاق می‌آموزد و اين بسيار مهم است كه او اخلاق را از چه منبعی می‌آموزد و مهمتر از آن خود انسان است كه چه می‌خواهد بياموزد؛ زيرا خودسازی از اموری است كه در حيطه اختيارش است. در واقع آيه ۹ سوره «شمس»، بهترين راه سعادت را تربيت و تزكيه نفس می‌داند و آن را ضامن رستگاری شمرده است.

او بايد اول خود را بسازد؛ زيرا انسان ساخته‌نشده، فاقد ارزش است و وجود چنين افرادی سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد؛ بويژه اگر اين افراد از راه‌های گوناگون تزوير، ريا و فريب ديگران برای رسيدن به آرمان‌های شخصی و گروهی خود در صدر جامعه قرار‌گيرند، وضعيت جامعه دچار بحران خواهد شد، بحرانی كه دامن‌گير يك يك افراد جامعه خواهد بود. در واقع، اگر انسان خودسازی نکند، گرفتار طغیان نفس خواهد شد و این سوره، نسبت به طغیان نفس هشدار می‌دهد.