سوره حجرات
سوره حُجُرات؛ چهل و نهمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۶ جای دارد. حجرات جمع حُجره به معنای اتاق است که در آیه چهارم آمده است.
معرفی سوره
اين سوره در مدينه نازل شده و داراى ۱۸ آيه و به نام سوره (حجرات) يا سوره (آداب و اخلاق) ناميده شده است (حُجرات) جمع (حُجره) است و چون در اين سوره نام حجره‌هاى پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله (كه بسيار ساده و از گل و سقف آن از چوب و شاخه‌هاى خرما بود) برده شده، اين سوره حجرات ناميده شده است. آغاز سه سوره قرآن، (مائده، حجرات و ممتحنه) كه درباره مسائل حكومتى و اجتماعى است، با جمله (يا ایّها الّذين آمنوا) شروع شده است.در اين سوره به خاطر آن كه چند بار پى‌درپى جمله (يا ایّها الّذين آمنوا) آمده است، سيماى يك جامعه اسلامى از آن معلوم مى‌شود.[۱]دلیل نام‌گذارى سوره حجرات آیه چهارم اين سوره است كه واژه حجرات در آن آمده است. اين واژه به خانه‌ها يا اتاق‌هاى پيامبر(ص) اشاره دارد و از آنجا كه آداب و اخلاق اسلامى در آيات این سوره موج مى‌زند، بنابراین حجرات به سوره آداب و اخلاق نیز ناميده شده است.[۲]
محتوای سوره
علامه طباطبایی ذیل آیات سوره حجرات می‌فرماید: این سوره مشتمل بر مسائلی از احکام دین است. احکامی که با آنها سعادت زندگی فردی انسان تکمیل می‌شود. بعضی از آن مسائل ادب جمیلی است که باید بین بنده و خدای سبحان رعایت شود و پاره‌ای از آنها آدابی است که بندگان خدا باید در مورد رسول خدا(ص) رعایت کنند(که در آیات اول سوره حجرات به تعدادی از این آداب اشاره شده است).
بعضی دیگر از احکام مربوط به مسائلی است که مردم در برخورد با یکدیگر در زندگی خود باید آن را رعایت کنند. قسمتی دیگر مربوط به برتری‌هایی است که بعضی از افراد بر بعضی دیگر دارند و تفاضل و برتری افراد از اهم اموری است که جامعه مدنی با آن منتظم می‌شود و انسان را به سوی زندگی توأم با سعادت و عیش پاک و گوارا هدایت می‌کند و در آخر به حقیقت ایمان و اسلام اشاره شده است و بدین‌سان بر بشریت منت می‌گذارد که نور ایمان را به او افاضه کرده است.بنابراین این سوره مشتمل بر نکات مهمی است که عبارتند از:
آداب برخورد با پیامبر اسلام و اصولی را که مسلمانان باید در محضر پیامبر رعایت کنند.
یک سلسله اصول اخلاقی و اجتماعی که به‌کار بردن آنها باعث محبت، صفا، صمیمیت، اتحاد و امنیت در جامعه می‌شود و فراموش کردن این نکات باعث بدبینی، نفاق، پراکندگی و ناامنی می‌شود.
دستوراتی که مربوط به چگونگی برخورد با اختلاف‌هایی است که بین مسلمانان روی می‌دهد.
معیار ارزش انسان در پیشگاه خداوند و اهمیت مسئله تقوا.
تأکید روی این مسئله مهم که ایمان تنها به گفتار نیست، بلکه باید علاوه بر اعتقاد قلبی اثر ایمان در اعمال انسان و در جهاد با اموال و نفوس آشکار شود.
و در آخرین آیه از علم خداوند و آگاهی او از همه اسرار نهان عالم هستی و اعمال انسان‌ها سخن گفته است که در حقیقت ضمانت اجرایی همه بخش‌های سوره است.رهنمودهای اخلاقی و ایمانی این سوره به دو صورت سلبی(نهی) و ایجابی(توصیه‌های آمرانه) به کار رفته است. اگر توجه شود نکات سلبی آن تماماً با حرف(لا) به کار رفته است و حالت ایجابی(امری) آن به‌صورت امر و با صیغه جمع بیان شده است.در نهایت اینکه سوره حجرات دارای دستورهای اخلاقی ارزنده و انسان‌سازی است که عمل بدان، مسلمانان را به قرب خداوند رسانده و دستیابی به جامعه نیکو و فاضل را آسان می‌سازد. در این سوره که می‌توان آن را منشور اخلاقی قرآن کریم نامید، به آموزه‌های بلندی همانند مراعات ادب به‌ویژه در برخورد با رسول گرامی اسلام(ص)، اهمیت تقوا و خداترسی، پرهیز از تجسس در کار دیگران، دوری از غیبت و بدگویی، تمسخر دیگران، افراد را با نام‌های زشت صدا کردن و پرهیز از بدگمانی، اشاره شده و مسلمانان را به این رفتارهای پسندیده در جامعه ارزشی فراخوانده است. امید که بتوانیم با عمل به دستورهای والای این سوره مبارکه در گسترش اخلاق نیک در جامعه نقش‌آفرینی کرده و با رذیلت‌های اخلاقی به مبارزه برخیزیم.[۳]
فضایل سوره
این سوره فضیلت زیادی دارد و خواندن روزانه آن توصیه شده است. امام صادق(ع) فرمودند که هر کسی سوره حجرات را در هرشب یا روز بخواند کان من زوار محمد(ص) یعنی از زائران پیامبر است. شاید کسی میلیون‌ها تومان خرج کند و زائر قبر پیامبر شود. روایت نفرموده که این فرد زائر قبر پیامبر می‌شود، بلکه زائر پیامبر خواهد شد. اگر از ما بپرسند چقدر حاضرید خرج کنید تا زائر خود رسول خدا شوید و او را از نزدیک زیارت کنید. می‌گوییم حاضریم زندگی خود را بدهیم. امام صادق(ع) فرمودند که این راه باز است و اگر این کار را بکنید جزء زائران پیامبر خواهید شد. این سوره کوتاه را در شبانه‌روز یکبار بخوانید. البته ثواب بسیار زیاد دیگر هم برای آن ذکر شده است؛ این ثواب برای قرائت سوره است. البته انسان نباید گناه کند زیرا عمل نیک را می‌سوزاند و ممکن است کسی این همه قرآن بخواند و ثواب ببرد ولی ناگهان همه را با انجام گناه از بین ببرد. عموماً این ثواب‌ها برای قرائت و و نیز ثواب عمل به آن بی‌حد و اندازه است.[۴]خواندن این سوره مبارکه (همراه با تدبر در آیات نورانی آن) از فضیلت بسیاری برخوردار است؛ در روایتی أبیّ بن کَعب از رسول خدا(ص) نقل کرده است که چنین فرمود: «وَ مَن قَرأ سُورَةَ الحُجُراتِ أعطِیَ مِنَ الأجرِ عَشرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِّ مَن أطَاعَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَن عَصَاهُ.» یعنی «و هر کس سوره حجرات را بخواند، ۱۰ پاداش به تعداد همه کسانی که خدا را فرمانبرداری کرده و یا نافرمانی کرده‌اند، به او داده می‌شود.[۵]
منابع
خبرگزاری ایکنا