عادت

عادت؛ رفتار تکرار شونده ای که به صورت ناخودآگاه صورت می گذیرد. به تعبیر دیگر عادت، عملی است که بر اثر تجربه کسب، و به طور منظم و خودکار صورت می‌گیرد. این عادات گاهی مثبت و مفید هستند و گاهی منفی و مضر. از آنجایی که عادات آثار زیادی در زندگی فردی و اجتماعی انسان به همراه دارد، باید با کسب علم و آگاهی با آن مواجه شد.

تعریف

تعریف لغوی عادت

عادت در لغت به معنای خلق، خوی، الفت، انس، آیین، رسم، سنت، روش، سرشت، منش، و شیوه است.^[۱]

تعریف اصطلاحی عادت

عادت (Habit) هدایت خودکار رفتارهایی از هر فرد است که با حداقل زحمت انجام می‌دهد.^[۲] عادت، عبارت است از یک کیفیت راسخ در نفس یا هیأت مکتسبه که به صاحب خود امکان می‏دهد بعضی افعال را به سهولت انجام دهد یا اثر بعضی عوامل خارجی را به آسانی تحمل کند. این کیفیت اگر زودگذر باشد حالت، و اگر با سختی زایل شود ملکه نامیده می‏شود.^[۳]

انواع عادت

عادت فطری نیست بلکه هر فردی به واسطه لزوم انطباق با محیط و تعقیب اغراض خود آن را تحصیل می‌کند و آن دو گونه است: خوب و بد^[۴] عادت هدفمند بوده و با فعل گزاف، قصد ضروری، و فعل باطل تفاوت دارد.^[۵]

علت توجه روان شناسان به عادات

عادات، از اجزاءِ اساسی یادگیری‌اند، عادت از جمله عوامل سازنده رفتار و شخصیت انسان است و به همین علت مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است^[۶]

عوامل موثر در شکل گیری عادات

عادات ممکن است به صورت واکنش در مقابل رویدادی مهم، شروع و در موقعیت‌های دیگر، با ایجاد دوبارۀ برخی نشانه‌ها یا محرک‌های رخداد اولیه، ادامه یابد. عادت متأثر از رویدادهای ایجادکنندۀ رفتار و نیز پاداش یا تنبیه متعاقب آن است.^[۷] با توجه به تعریف عادت، منشاهای گوناگونی وجود دارد که گاه در رفع یک نیاز عمومی و عنوان پدیده‌ای نو و گاهی در عوامل طبیعی و اقلیمی و گاه دیگر در هوی و هوس و... نمود می‌یابد.^[۸] خانواده و مدرسه عامل عادت فرزندان به مطالعه کتاب می تواند باشد.^[۹]

جایگاه عادت در نظام تربیتی غربی و اسلامی

نظام تربیت غربی بر اساس ایجاد عادت و پرورش فردی که کمترین میزان شجاعت، تفکر و تعقل را داراست پایه ریزی شده است. در مقابل، مکتب تربیتی اسلام با شکل دادن و شرطی کردن بدون تفکر مخالف است و همان‌طور که در روایت هم آمده است، بهترین عبادت غلبه بر عادت است، زیرا در عادت‌ها بهره‌ای از اهداف اخلاقی و تفکر و حتی تشخیص اهم و مهم وجود ندارد.^[۱۰] لذا برخی تأکید می‌کنند که اگر عبادت ما تبديل به عادت شود به تدريج آثارش كم می‌شود و از بين می‌رود^[۱۱] در عین حال ضروری است که خانواده، مدرسه و جامعه باید فرزندان را به برخی از امور تربیتی و اعتقادی عادت دهند.^[۱۲] از جمله؛ باید شنیدن قرآن را به عادت تبدیل کنیم^[۱۳] و اینکه پرداخت زکات ‌به یک باور و عادت تبدیل شود.^[۱۴]

رابطه عادات و اعتقادات

برخی معتقدند؛ بسياری از مراسم های مذهبی بر اساس يك الگوی صحيح شكل گرفته و آن تبديل اعتقادات به عادت است، که در طول مدت زمان بسيار طولانی و در گذر نسل‌ها ايجاد می‌شود. اما گاهی اين نمودار شكل وارونه به خود می‌گيرد، یعنی عادت‌های افراد به اعتقادات آن‌ها تبديل می‌شود و اين همان مسير نادرستی است كه در جريان تحولات اجتماعی ايجاد شده و رفتارهای عقيدتی مردم را در جامعه دچار تغييرات غلط می‌كند.^[۱۵]

آثار عادت در زندگی انسان

در ميان نيروهاى حاكم بر وجود انسان شايد هيچ نيرويى به اندازه عادت قوى نيست. عادات، عقل انسان را تحت تأثير قرارداده، و براى توجيه رفتارش به‌کار می‌گیرد.^[۱۶] عادت به گناه و توجيه گناه، دليل رشد بسياری از ناهنجاری‌هاست.^[۱۷] چنین عاداتی در کاهش ایمان بسیار موثر بوده ^[۱۸] و موجب سلب اختیار انسان می شود.^[۱۹] عادت به دنیا، سبب ناخوشایند شدن مرگ برای افراد می تواند شود.^[۲۰]

منابع

ارجاعات

[1] [https://abadis.ir/fatofa/%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA/ . دانشنامه آزاد فارسی ]

[2] . ویکی پدیا

[3] . ویکی فقه ، دانشنامه آزاد فارسی، دانشنامه پژوهه

[4] . دانشنامه آزاد فارسی ، ویکی پرسش، راهکارهای درمانی برای کسانی که به قسم خوردن عادت کرده اند/ این ترک عادت، موجب مرض نمی‌شود

[5] . دانشنامه پژوهه

[6] . دانشنامه آزاد فارسی، عادت، تربیت و وراثت؛ از عوامل رفتار و شخصیت‌سازی انسان‌ها

[7] . دانشنامه آزاد فارسی

[8] . دانشنامه حوزه

[9] . مطالعه و کتابخوانی عادت رفتارگونه ایرانی‌ها نیست ، نظام آموزشی کشور عادت به مطالعه را ایجاد نمی‌کند ، عادت به کتابخوانی قبل از مدرسه از خانه‌ها شروع شود ، پایه‌های عادت به مطالعه در خانه شکل می‌گیرد

[10] . ایجاد عادت و پرورش فردی اساس نظام تربیت غربی است

[11] . عبادت به عادت تبديل نشود/ ضرورت استفاده از تكنولوژی روز برای تبليغ دين ، قرآن به سر گرفتن نباید تبدیل به عادت شود ، آفت زيارت، تبديل شدن آن به يك عادت است ، نگذاريم باورهای دينی مردم به عادت تبديل شود

[12] . عادت دادن فرزندان به راستگويی در تربيت قرآنی كودكان نقش موثری دارد ، خانواده‌ها فرزندان را به نماز عادت دهند

[13] . قرآن کریم کتاب زنده‌هاست/ شنیدن قرآن را به عادت تبدیل کنیم ، والدین فرزندان خود را به دنبال کردن فعالیت‌های مذهبی عادت دهند

[14] . زکات ‌به یک باور و عادت تبدیل شود

[15] . حركت از سمت عادت‌ به‌سوی اعتقادات، حلقه گمشده آسيب‌شناسی عزاداری‌هاست

[16] . نقش پنهان و منفی نیروی عادت در رفتار انسان‌ها

[17] . عادت به گناه و توجيه آن دليل رشد ناهنجاری‌های اجتماعی است ، عادت به دروغگويی در كودكان زمينه‌ساز انحرافات اخلاقی است

[18] . تأثیر رفتار غلط برخی دینداران تا نقش عادت به گناه در کاهش ایمان

[19] . اگر انسان به گناه عادت کرد دیگر اختیاری از خود ندارد

[20] . عادت به دنیا مرگ را برای ما ناخوشایند کرده است ، سبک مصرف بیگانه‌گزینانه به مثابه عادت فرهنگی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]