نسفی، عمر بن محمد
نجم‌الدين عمر بن محمد بن احمد نسفى (حیات: 462- 538 قمری)، مفسر، فقیه، اصولى، حافظ، محدث، متكلم، ادیب و شاعر ایرانی. از مهمترین آثار او، كتاب «القند فى ذكر علماى سمرقند» است. او از علمای حنفی مذهب بوده است (نور). وی همچنین از عرفای نامدار معاصر با زمخشری است[۱].
آثار
كتاب «القند فى ذكر علماى سمرقند» از مهمترين آثار اوست. همچنین كتاب «عقائد النسفية» او با موضوع توحيد و عقايد اسلامى، مورد توجّه و عنايت بسيارى از عالمان قرار دارد. اين كتاب در بسيارى از حوزه‌هاى علميه اهل سنّت و به ويژه در دانشگاه الازهر جزو كتب درسى است. از شروح و حواشى بسيارى كه بر اين كتاب نوشته شد، مهمترين و مشهورترين آن‌ها شرح علامه تفتازانى متوفاى 791ق است[۲].
آثار قرآنی
تفسير بزرگ «الاكمل الاطول» در چهار مجلد و تفسير مختصر «التيسير فى التفسير» از جمله آثار اوست. ترجمه‌ى فارسى او از قرآن كريم از قديمى‌ترين ترجمه‌هاى موجود است.
تفسیر نسفی
تفسیر نسفی، ترجمه‌اى كهن از قرآن مجيد به فارسى موزون و مسجّع است كه با تصحيح و مقدمه دكتر عزيزالله جوينى منتشر شده است. از منظر وزن و آهنگ موسیقایی عبارات شاید گزاف نباشد بگوییم، نخستین تفسیری است که می‌توان گفت طلیعه‌دار شعر نو امروز در ایران است[۳].
كتاب در دو جلد تدوين شده است كه در جلد اول از سوره حمد تا سوره انبياء و در جلد دوم باقى سوره‌ها تفسير شده است. سبک و شيوه نگارش آن از تمام هنرنمائى‌هاى گويندگى و سخن‌سرائى و از همه محسّنات فصاحت و بلاغت برخوردار است. عباراتش موزون و آهنگين و داراى سجع‌هاى گوناگون و آرايش‌هاى لفظى و معنوى است[۴].