مدیریت بحران

مدیریت بحران؛ سوق دادن هدفمند جریان امور به روال قابل مهار، و انتظار بازگشت امور در اَسرع وقت به شرایط قبل از بحران. امروزه مدیریت بحران رشته‌ای تخصصی است و به طور کلی شامل تمامی اقدامات مربوط به پیشگیری، مدیریت ریسک، سازماندهی و مدیریت منابع مورد نیاز در قبال پاسخگویی مناسب به بحران می‌باشد.

تعریف مدیریت بحران

مدیریت بحران با برابر انگلیسی Crisis Management دربرگیرنده مجموعه‌ای از عملیات و اقدامات پیوسته و پویا است که شامل برنامه‌ریزی‌، سازماندهی، تشکیلات، رهبری و مهار بحران می-شود.به عبارت دیگر اصل مدیریت بحران اشاره به راه‌حلی منطقی و معقول دارد که برای جبران کردن شرایط بحرانی به کار گرفته می-شود.

جایگاه مدیریت بحران

امروزه مدیریت بحران رشته‌ای علمی و از مهم‌ترین شاخه‌های حوزه‌ی مدیریت تلقی می-شود؛ به‌علاوه‌ مدیریت بحران حیطه‌ای بینا‌رشته‌ای شامل مدیریت، جامعه‌شناسی و مهندسی رخدادهای طبیعی است و اجرای آن براساس روش و سنجه‌های علمی معنی‌دار است.

اهداف مدیریت بحران

اهداف مدیریت بحران شامل کاهش توان خطر، کمک‌های فوری و موثر به هنگام ضرورت، دست‌یابی سریع و عملی به جبران وضع موجود و بازگشت به وضعیت مطلوب و طبیعی است. چرخه مدیریت بحران نیز شامل سه مرحله اساسی آمادگی، پاسخ‌گویی، و بهبود و بازسازی است.

مراحل مدیریت بحران

تشکیل تیم مدیریت بحران، مشخص کردن سخنگو، تمرکز بر اشاعه اخبار و اطلاعاتی که مورد تمایل عموم واقع می‌شود، ارسال پیام‌ها و گزارش‌ها به‌صورت حرفه‌ای در رسانه‌ها، شناسایی عوامل ایجادکننده بحران برای استفاده‌های آتی و برقراری ارتباط با ذی‌نفعان برای آگاه‌سازی آن‌ها از نتایج و اثرات بحران از دیگر مراحل بحران است که باید در بحث مدیریت بحران به آن‌ها توجه کرد. کلید‌ی‌ترین مرحله مدیریت بحران در بخش مدیریت پیش از بحران جای دارد که همان شناسائی دقیق نوع رخداد است؛ بحران‌ها به انواع مختلفی همانند «بحران شدید، نوظهور، بدعتی، ویژه، موردی، انعکاسی و بحران‌های عمدی» و یا «فاجعه طبیعی، بحران تکنولوژیک، تقابل، شرارت و بدخواهی، سوء رفتارهای سازمانی، خشونت محیط کار، شایعه‌، حملات تروریستی یا فجایع ساخت انسان» تقسیم می‌شوند و شناخت آنها از این جهت ضرورت دارد که هر بحرانی با راهبرد خاصی مدیریت می‌گردد.

راهکارهای کارآمدی مدیریت بحران

در زمان رویارویی با بحران، میزان شناخت مدیران از چهار عنصر «فرهنگ، جامعه، راهبرد و ساختار» تعیین‌کننده‌ی میزان کارآمدی مدیریت بحران خواهد بود و همبستگی و یکپارچگی همه مردم به‌قدری ضروری است که مفهومی به نام «مدیریت بحران جامعه‌محور» مطرح شده است که در آن به جای اینکه برای مردم برنامه‌ریزی شود، آن‌ها خودشان در تشخیص خطر و اقدامات اصلاحی مربوط به مدیربت بحران باید نقش‌آفرینی کنند. همچنین نقش رسانه‌ها در پیش‌بینی و پیشگیری و آمادگی در مدیریت بحران بسیار حیاتی است چون با اطلاع‌رسانی صحیح می‌توانند از اضطراب مردم در حوادث بکاهند. پس از مدیریت عامل ایجاد بحران باید از بحران به‌‌عنوان ابزاری برای رسیدن به هدف استفاده کرد در این میان، هر چند تدوین قانون، مقررات و شیوه‌نامه‌ها در مدیرت بحران بسیار مهم است، در کنار آن توجه به توسعه‌ی فرهنگ عمل به قانون از اهمیت دو چندانی برخوردار است. بودجه کافی در گستره بحران یکی دیگر از مباحث مدیریت بحران است، هر چه بحران گسترده‌تر باشد بودجه بیشتری می‌طلبد. عامل دیگر پدافند غیر عامل است که مکمل و تسهیل‌گر مدیریت بحران است به‌طوری‌که در مواقع بروز حوادث و تهدیدات غیر طبیعی وظیفه مدیریت این رویدادها را بر عهده دارد.

بحران مدیریت در اسلام

قرآن کریم با بیان انواع مختلف بحران‌ها به مسئله مدیریت بحران در زندگی بارها اشاره کرده است؛ از سوی دیگر معصومین(ع) به‌عنوان مدیران فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دینی جامعه اسلامی همواره با بحران‌های مختلفی روبرو بوده و با بهترین شکل ممکن مدیریت بحران، جامعه را از خطر انحطاط نجات داده‌اند-. در این راستا باید گفت که مدیریت در بحران‌ها از نکات بارز زندگی حضرت زهرا(س) است و نحوه مدیریت بحران حضرت زینب (س) به‌ویژه پس از مرگ مادرشان و همچنین در جریان واقعه عاشورا بیان‌گر نبوغ ایشان بود به‌طوری‌که الگوی شیعیان در زمینه‌ی مدیریت بحران تلقی می-شوند. توضیح اینکه واقعه عاشورا دربردارنده نظریات عمیق مدیریت بحران بوده است و مدیریت بحران را از عوامل مؤثر در به ثمر رسیدن انقلاب حضرت سیدالشهدا(ع) در نظر می-گیرند و اقدامات حضرت زینب(س) بعد از این رخداد عظیم، عالی‌ترین نمونه مدیریت بحران در طول تاریخ شناخته می-شود. ایشان در مرحله اول با مدیریت بر خود تلاش کردند خشم و غضب خویشتن را کنترل و عواطف را مهار کنند. در مرحله دوم بر دیگران مدیریت داشتند و با دلداری و پرستاری سعی در بهبود شرایط کردند. در سومین مرحله حضرت زینب(س) با قدرتی که از خود نشان دادند و از طریق خطبه‌هائی که ایراد فرمودند بر عالم هستی مدیریت کرده و همگان را تا امروز تحت تاثیر قرار داده-اند. تمایز این نوع مدیریت با دیگر مدیریت‌های سیاسی و مذهبی در متکی بودن آن بر تقوای الهی و بهره‌گیری از مشاوره معصوم است.

منابع

سایت ایکنا

ویکی پدیا