بیکاری

بیکاری؛ نبود اشتغال با دستمزد. در اقتصاد به فردی بیکار گفته می‌شود که در سن کار (۱۵ تا ۶۵ سال) جویای کار باشد اما شغل یا منبع درآمدی پیدا نکند. بیکاری انواعی از قبیل بیکاری طبیعی، اصطکاکی، ساختاری و پنهان دارد. نبود تناسب بین رشته‌های تحصیلی دانشگاهی و بازار کار جامعه و نیز ترجیحات و سلایق افراد در انتخاب شغل، نمونه‌هایی از عوامل بیکاری در جامعه هستند. از جمله پیامدهای بیکاری می‌توان به افسردگی، بی هدفی، ناامیدی، عقب‌ماندگی کشور و جامعه، بزهکاری و بروز آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد. در اسلام دستور اکید به کار و فعالیت در جامعه داده شده و بیکاری و سربار دیگران بودن، به شدت مورد نکوهش واقع شده است.

تعاریف

تعریف کار

براساس دیدگاه اقتصادی، کار عبارت است از: فعالیت انسانی که به قصد تولید انجام شود. اما براساس دیدگاه جامعه‌شناسی، کار و اشتغال به معنای فعالیت‌هایی است که از ثبات و پایداری بیش‌تری برخوردار بوده و فرد در یکی از مراکز دولتی یا شخصی به فعالیت قابل توجه و آبرومندانه‌ای مشغول باشد؛ به‌گونه‌ای که از نظر هنجار اجتماعی مورد پذیرش دیگران بوده و فرد در برابر کار خود درآمد یا حقوقی را نیز دریافت نماید.

تعریف بیکاری

«بیکاری» وضعیتی است که در آن گروهی به کار اشتغال نداشته باشند یا در جریان انتقال به‌کار جدیدی باشند یا نتوانند در سطح دستمزد‌های واقعی موجود، کاری بیابند.

انواع بیکاری

انواع بیکاری را می‌توان در موارد زیر دسته‌بندی کرد: - طبیعی: بدیهی است که در واقع همه افراد در همه اوقات دارای شغل نیستند و تمام سیستم‌های اقتصادی براساس بازار آزاد، تعدادی بیکار دارند. - اصطکاکی: ناشی از پویایی‌های اقتصاد است. در این نوع بیکاری، گرچه برای افراد جویای کار، شغلی وجود دارد، اما به‌دلیل آن‌که به‌نظر فرد، در شان وی نیست، از پذیرش آن اجتناب می‌کند. لذا مدت زمانی که افراد در نتیجه تعویض شغل و یا در جستجوی کار جدید هستند، را بیکاری اصطکاکی گویند. - نهادی: بیکاری‌ای است که در نتیجه عدم‌هماهنگی نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به‌وجود می‌آید. - کلاسیک: در نتیجه‌ی افزایش سطح دستمزدها و کاهش تقاضا برای کار، ایجاد می‌شود. - فصلی: زمانی است که تقاضا برای کاری در فصل مشخصی وجود نداشته باشد. - ساختاری: ناشی از تحوّل در تکنولوژی تولید و جایگزین شدن ابزارآلات پیشرفته، به‌جای نیروی کار انسانی است. - پنهان: وضعیتی است که در آن، افراد، به‌ظاهر در اشتغال کامل هستند؛ امّا در واقع غیرمولّدند و یا به‌عبارت دیگر نیروی کار، نسبت به نیاز تولید، اضافه است و اگر تعدادی از افراد از کار برکنار شوند، نقصانی در میزان تولید به‌وجود نمی‌آید. - ناشی از دوره‌های تجاری: ترکیب رونق‌ها و رکودها، یعنی ترکیب افزایش و کاهش فعالیت‌های اقتصادی را دوره‌های تجاری می‌نامند. این بیکاری در شرایط رکود اقتصادی بروز می‌کند که کارفرمایان، استخدام را متوقّف و بعضا عده‌ای از کارگران را اخراج می‌کنند.

عوامل بیکاری

نبود تناسب بین رشته‌های تحصیلی ارائه شده در دانشگاه و بازار کار جامعه، و ترجیحات و سلیقۀ افراد در انتخاب شغل سه مورد از عوامل اصلی بیکاری هستند.

پیامدهای بیکاری

بیکاری پی‌آمدهای منفی بسیاری هم از نظر فردی و هم از نظر خانوادگی و اجتماعی در پی دارد که برخی از آن‌ها، عبارت‌اند از بروز حالات افسردگی، بی هدفی، ناامیدی، بی انگیزگی و بی ارزشی، زمینه‌ساز بزهکاری، عقب‌ماندگی کشور و جامعه، پیش‌روی به سوی خیالات بیهوده، پریشانی فکر و ناراحتی خیال ، بیماری‌های جسمی و روانی، افسردگی، فقر و تنگ‌دستی، تشدید حس خستگى، کم شدن نشاط، تنبلى و فرسودگى، بروز آسیب‌های اجتماعی در جامعه از قبیل دزدیو در بسیارى از مواقع بروز فساد و تباهى و انواع گناهان.

نگاه اسلام به بیکاری

یکی از دستورات اکید اسلام کار و فعالیت در جامعه است این مهم نه تنها در رفع نیازهای معیشتی و دنیوی انسان موثر است، در نیل به سعادت اخروی او نیز تاثیر بسزایی دارد. چه اینکه ابلیس و نفس اماره بر شخص بیکار تسلطی بیشتر دارند و لذا او در معرض فریب افزونتری است. انسانی که مشغول انجام کاری است و فعالیتی فکری یا عملی انجام می‌دهد، در مقایسه با شخص فارغ و بیکار، زمینه ای نسبتاً نامساعد برای تسلط شیطان در خود ایجاد کرده است. اسلام، مردم را برای برطرف کردن نیازهای زندگی، به کار و کوشش امر کرده و از بیکاری، تنبلی و سربار دیگران شدن به شدت منع کرده و آن را عامل بدبختی و سیه‌روزی شمرده شده است. در ادامه به برخی از روایات در این‌باره اشاره می‌شود: امام کاظم(ع): «خداوند عزّ و جلّ از بنده پر خواب و بیکار در خشم است.» امام باقر(ع): « من از مردی که در طلب دنیا کسل است در خشم هستم، زیرا هرکس در امور دنیوی کسل باشد در امور اخروی کسل‌تر است.» پیامبر اکرم(ص): «مطرود از رحمت الهی است، مطرود از رحمت الهی است، کسی که عیال خویش را ضایع کند و رها نماید.» امام علی(ع): «هر کس در کار سستی و کوتاهی کند به اندوه و غصه گرفتار می‌شود.» پیامبر اکرم(ص): «هر کسی‌که بیکار گردد و سنگینی اقتصادی خود را بر دوش مردم اندازد، لعنت خدا شامل اوست» در حضور مبارک رسول اکرم(ص) درباره کسی سخن ‌گفتند، حضرت ‌پرسید کارش چیست؟ ‌گفتند کار ندارد، ‌فرمود: «سقط من عینی؛ یعنی در چشم من دیگر ارزشی ندارد.»

منابع

ویکی پرسش

ویکی فقه

دانشنامه حوزه