مهریه

مهریه؛ هدیه به زن بر ذمه شوهر. هنگامی که مرد و زنی با یکدیگر ازدواج می‌کنند، مرد باید مقدار مال معینی (یا چیزی که جایگزین مال باشد) را به‌ همسر خود اهداء کرده یا آنکه متعهد شود تا آن را پرداخت نماید.

تعریف

هنگامی که مرد و زنی با یکدیگر ازدواج می‌کنند، مرد باید مقدار مال معینی (یا چیزی که جایگزین مال باشد) را به‌ همسر خود اهداء کرده یا آنکه متعهد شود تا را پرداخت نماید.

مهریه پیش از اسلام

پیش از اسلام آیین مهریه دادن نزد عرب متداول بوده و اسلام با اندکی اصلاح در روند آن، مسئله مهریه را امضا کرده‌است، ازاین‌رو هر مرد مسلمانی موظف است تا به حکم شریعت، مهریه همسر خویش را پرداخت نماید چراکه آن یک دِین بر ذمه او است. الفاظ مختلفی بر مهریه اطلاق شده‌اند که شامل: صداق، نحلة، اجر و کابین است.

مهریه در قرآن و روایات

آیه چهارم سوره مبارکه نساء مستقیماً به موضوع لزوم پرداخت نفقه زنان اشاره کرده‌است. براساس این آیه بر مردان لازم است تا مهریه همسران خود را از روی طیب نفس پرداخت‌کنند، نه آنکه همچون دیگر دیون بدان بنگرند و با آن به‌سردی برخورد کنند.

در برخی روایات ادعا شده‌است که موضوع مهریه از همان دوران خلقت آدم و حوا مطرح بوده و در آن زمان حضرت آدم(ع)، حوا را از خداوند خواستگاری کرده و تعلیم معارف الهی را مهریه او قرار داده-است. نکته مهمی که در روایات بدان اشاره شده، ناپسند بودن زیادی مهریه است تا آنجا که شوم‌ترین زنان را آنهایی خوانده‌اند که مهریه بالایی طلب می-کنند. خطاب به مردان نیز اینگونه بیان گردیده که نپرداختن مهریه و ظلم کردن به همسر در زمینه مهریه از پلیدترین گناهان خوانده شده و مردان را از ارتکاب بدان نهی کرده-اند. بنابراین علاوه برآنکه مردان ناگزیر از مهریه دادن هستند به بانوان نیز توصیه شده تا در این زمینه برشوهران خویش آسان بگیرند و مهریه بالایی را طلب نکنند و از این طریق موجب شومی زندگانی خویش نشوند.

مهریه از منظر فقه اسلامی

در سنت فقهی، مهریه‌ها در سه گروه تقسیم‌بندی می‌شوند:

۱- مهرالمسمّی: مهریه‌ای که ضمن عقد نکاح یا بعداً به تراضی طرفین تعیین گردد. حال اختیار تعیین مهر ممکن است حسب مورد به زوج یا زوجه یا شخصی سومی سپرده شود و میزان آن نیز مطابق قانون منوط به تراضی طرفین است اما نمی‌تواند بیش از مهر المثل باشد.

۲- مهر المثل: مهریه‌ای که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از نظر زیبایی، تحصیلات و ...، صرفا در شرایط ذیل تعیین می‌گردد: أ) مهر المسمی تعیین نشده و دخول انجام شده باشد؛ ب) در مواردی که مهر المسمی به جهتی از جهات باطل شود؛

۳- مهر المتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهر المتعه است. در مهر المتعه، وضعیت اقتصادی و استطاعت مالی شوهر و وضعیت و شئونات زن جهت تعیین مقدار آن مورد لحاظ قرار می-گیرد.

در منابع اسلامی از اصطلاح «مهرالسنة» نیز سخن به‌میان می‌آید. آنچنان که در تاریخ و روایات آمده میزان مهریه دختر رسول خدا(ص) 500 درهم بوده و پس از آن این مبلغ به‌عنوان مهرالسنه شناخته و معرفی شده‌است و دیگر ائمه نیز از آن سنت پیروی کرده-اند.

یک شرط بسیار مهم در مهریه، عندالمطالبه بودن آن است بدین‌معنا که هرزمان زن مهریه خود را طلب کند مرد ملزم به پرداخت آن است اما در سنت اسلامی گونه دیگری هم است که از آن به عندالإستطاعة یاد می‌کنند بدین‌صورت که با توافق طرفین، پس از تقاضای مهریه توسط زن، مرد هرزمان که استطاعت مالی پرداخت آن را داشت بدان اقدام می‌کند و اینگونه از محکومیت قضایی رهایی می-یابد.

مهریه در جهان امروز

دلیل اصلی وضع قانون مهریه در اسلام، تبیین مطلوب بودن زن و طالب بودن مرد است؛ درواقع مرد با پرداخت مهریه به همسرش خلوص نیت و صداقت خود را در خواستن و علاقه‌مندی به همسرش بیان می‌کند. امروزه اما مهریه از کارکرد اصلی خودش خارج شده و برای آن اهداف دیگری درنظر گرفته می-شود. مهریه که باید نشان‌دهنده صداقت مرد در خواستن همسرش باشد، امروزه کارکردی دیگری یافته و تبدیل به ابزاری برای روز مبادا گردیده‌است. برخی از دختران به‌سبب فخرفروشی و چشم‌وهم‌چشمی، مبالغ بسیاری را به‌عنوان مهریه‌های خود تقاضا می‌کنند که نتیجه غلبه روحیات اقتصادی و نگرش‌های مادی بر ارزش‌های معنوی است و به‌تبع آن، تغییرات کلی در نظامات و ارزش‌های اجتماعی حاکم بر جامعه واقع می-گردد.

آسیب‌های افزایش مهریه

از تبعات افزایش مهریه نیز می‌توان به افزایش سن ازدواج، عدم گرایش به ازدواج دائم، کاهش نرخ ازدواج، افزایش بزهکاری‌های اجتماعی و ... اشاره-کرد.

منابع

ایکنا

ویکی اهل بیت