قدس (ریشه)
ریشه «قدس» (QDS)؛ پاک بودن، مقدس بودن. این ریشه جمعا 10 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
قدس: پاكى. پاك مصدر و اسم بكار رفته است. «الْقُدْسُ: الطّهر» (قاموس). «وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ...» (بقره: 87).
ساخت‌های صرفی در قرآن
قَدَّسَ (فعل باب تفعیل): 1 بار
مُقَدَّس (اسم مفعول، باب تفعیل): 3 بار
قُدّوس (صفت): 2 بار
قُدُس (اسم): 4 بار
برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: قدس (واژگان)
ریشه‌شناسی
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | لاتین | ||||
| آفروآسیایی باستان | *ḳud- | قُد | بریدن، پاره کردن | cut, tear | بن ثنایی احتمالی | Orel, 348 (No. 1601) | |
| سامی باستان | *ḳud- | قُد | بریدن، پاره کردن | cut, tear | |||
| عبری | קדשׁ | قدش | qdš | انگاره جدایی و عزلت | idea of separation,
withdrawal |
Gesenius, 871-874 | |
| קֹדֶשׁ | قُدِش | qōdeš | جدایی، تقدس | apartness, sacredness | |||
| קָדוֹשׁ | قادوش | qāduš | مقدس | sacred, holy | |||
| קָדַשׁ | قادَش | qādaš | جدا شدن، تقدیس شدن | be set apart, consecrated | فعل ساخته‌شده از اسم | ||
| מִקְדָּשׁ | میقداش | mīqdāš | مکان مقدس، حرم | sacred place, sanctuary | |||
| اوگاریتی | qdš | قدش | مقدس، به عنوان اسم: "قدوس" | holy one, as a noun "the Holy One” | DelOlmo, 695-697 | ||
| qdš II | قدش | حرم، مکان مقدس | sanctuary | ||||
| qdšt | قدشت | اسم مؤنث: مقدس، قدّیسه | adj./n. f. "holy" > 'the Holy One' | ||||
| آرامی | קָדַשׁ | قادَش | qādaš | [بریده شدن، جدا شدن]، پاک بودن/ شدن، مقدس شدن | [to be cut off, separated],
to be, become pure, sacred, holy |
Jastrow, 1319-1321 | |
| קִדֵּשׁ Pi. | قیدِّش | qīddēš | تقدیس کردن، وقف کردن، پاک کردن، پاک نگه داشتن | to sanctify, consecrate;
to purify, keep pure |
باب تفعیل (قدّس) | ||
| קְדַשׁ | قدَش | qədaš | مقدس شدن، مقدس بودن | to be sanctified, sacred | |||
| קָדֵשׁ | قادِش | qādēš | [قطع، مردود]، لواط | [cut off, rejected], sodomite | |||
| קָדָשָׁא | قاداشا | qādāšā | گوشواره، حلقه بینی | ear-ring, nose-ring | |||
| سریانی | ܩܕܝܫ | قدیس | پاک، مقدس؛ فرد مقدس، قدیس | pure, holy; a holy one, saint | PayneSmith, 489-490 | ||
| مندایی | qadiša | قدیشا | مقدس، قدیس | holy, saint | Macuch, 399 | ||
| فنیقی | QDŠ I | قدش | وقف کردن، تقدیس کردن | DEDICATE, CONSECRATE | Krahmalkov, 425 | ||
| QDŠ II | شخص مقدس، اله (الهه) | HOLY ONE, GOD(DESS) | |||||
| QDŠ IV | مکان مقدس، معبد
مقدس |
HOLY PLACE, TEMPLE
holy |
|||||
| اکدی/آشوری | qadāšu | قُداشو | پاک بودن/ شدن | to be(come) pure | Black, 282 | ||
| qadištu | قَدِشتو | نوعی کشیش، کاهن | ( a type of priestess) | ||||
| qašādu | قَشادو | پاک شدن
تفعیل. پاک کردن، تقدیس کردن شخص |
to be(come) pure.
D "purify", "consecrate" person |
Black. 286 | |||
| qašdu | قَشدو | پاک، مقدس | pure, holy | ||||
| qaššu | قَشَّو | مقدس، وقف شده | holy; dedicated | ||||
| حبشی | qaddasa | قَدَّسَ | تقدیس کردن، مقدس اعلام کردن، مقدس ساختن، مقدس، تقدیس کردن، وقف کردن، منصوب کردن، انجام دادن دفاتر مقدس، مراسم عشای ربانی، تلاوت قدوس «مقدس» در نماز | 'sanctify, declare holy, make
holy, hallow, consecrate, dedicate, ordain, perform sacred offices, celebrate Mass, recite the qaddus 'holy' in the liturgy' |
Leslau, 422-423 | ||
| سبائی | QDS1 | تقدیس/ مقدس، | تقدس / مقدس، قدیس. نماز را در مکانی برگزار کردن | holiness / holy, saint
celebrate the Liturgy in a place |
Beeston, 104 | ||
| عربی | قَدُسَ
قُدس، قُدُس قُدّوس مَقدِس |
مشکور، 676-678
Zammit, 335 Jeffery, 232 | |||||
منابع
قدس (واژگان)