امانت
امانت؛ سپرده، ودیعه. امانت هر چیزی است که صاحبش به دیگری می‌سپارد تا از آن محافظت کند و به وی بازگرداند. امانت دارای مفهومی گسترده است و امور مادی و معنوی گوناگونی را دربر می‌گیرد. در آموزه‌های اسلامی به حفظ و نگهداری از امانت بسیار سفارش شده و صفت امانت‌داری از شاخصه‌های مؤمنان و از عوامل پایداری و وحدت جامعه معرفی شده است.
تعریف
تعریف لغوی
واژه امانت از ریشه «امن» به معنای اطمینان و ایمنی گرفته شده و نشان می‌دهد که فرد امانت‌گذار از خیانت نکردن کسی که چیزی را به عنوان امانت به وی سپرده آسوده خاطر و مطمئن است. «ودیعه» از ریشه «ودع» به معنای ترک کردن گرفته شده و به معنای چیزی است که نزد امانت‌گیرنده سپرده شده است.[۱]
تعریف اصطلاحی
امانت در اصطلاح هر چیزی است که مالک و صاحبش آن را نزد دیگری به ودیعه می‌گذارد تا برایش حفظ کند و سپس به وی برگرداند.[۲] امانت مفهوم وسیع و مصادیق متعددی دارد و علاوه بر اشیا و امور مادی و مواهب معنوی را نیز شامل می‌شود. از منظر قرآن، دین اسلام و حکومت دینی نیز در دایره گسترده مفهوم امانت قرار دارند.[۳] امانت‌دار، صفت شخصی است که چیزی نزد او به ودیعه گذاشته شده و امانت‌داری به عمل کسی گفته می‌شود که حافظ امانت دیگران است.[۴]
مفاهیم مرتبط با امانت در فرهنگ دینی
در آیات قرآن و کلام معصومین، مفاهیمی همچون ایمان، صداقت، وفای به عهد، رازداری و تعهد، ازجمله شاخصه‌های امانت‌داری و مرتبط با این مفهوم ذکر شده‌اند.[۵]
جایگاه امانت در فرهنگ اسلامی
امانت‌داری اصلی عقلانی و از گرایش‌های فطری و معیارهای اخلاق انسانی است که در میان همه اقوام و ادیان به عنوان صفتی پسندیده و از ویژگی‌های انسان‌های پاک‌سرشت مورد توجه قرار دارد.[۶] امانت‌داری در فرهنگ اسلامی از نشانه‌های ایمان و معیارهای شناخت مسلمان واقعی است. این ویژگی اخلاقی در دین اسلام از جایگاه بالایی برخوردار است و به عنوان یکی از احکام بین‌المللی اسلامی، به حفظ امانت دشمنان نیز سفارش شده است. خیانت در امانت در آموزه‌های اسلامی بسیار قبیح و از عوامل ناامنی و فروپاشی اجتماع است.[۷] امانت در آیات قرآن در آیات قرآن کریم، امانت چندین مرتبه به صورت مفرد و جمع به کار رفته است.[۸] امانت‌داری از مهم‌ترین ویژگی‌های پیامبران الهی است که موجب اعتماد مردم به آنها می‌شود.[۹]بر اساس آیات قرآن، امانت‌داری در کنار ادای نماز و پاک‌دامنی از شاخصه‌های اصلی مؤمنان واقعی است.[۱۰]در این آیات، امانت به صورت جمع «امانات» به کار رفته است که به عقیده مفسران، شامل تمام امانت‌های مادی و معنوی می‌شود.[۱۱]
آیه معروف به امانت در قرآن
منظور از آیه امانت در قرآن، آیه 52 سوره احزاب است. البته به عقیده برخی از مفسران[۱۲] آیه 58 سوره نساء،[۱۳]آیه امانت است که هر نوع امانت مادی و معنوی را شامل می‌شود.
انواع امانت در آیات قرآن
در آیات قرآن به دو دسته امانت اشاره شده است؛[۱۴] امانت‌های مادی[۱۵] و معنوی[۱۶] و امانت مهم ولایت[۱۷] که در حوزه امانت‌های معنوی قرار دارد.
امانت در کلام معصومین
در روایات معصومین، توصیه‌های فراوانی درمورد امانت‌داری دیده می‌شود. حضرت علی (ع)، امانت‌داری را نشانه برترین درجات ایمان و خیانت در امانت را از بدترین گناهان می‌دانند. امانت‌داری نزد پیشوایان مسلمان چنان اهمیت بالایی دارد که رسول خدا (ص) فرموده‌اند، اگر کسی در امانت خیانت کند و آن را به صاحبش برنگرداند بر آئین من نمرده است. در دسته‌ای از روایات نیز امانت‌داری موجب بی‌نیازی و غنا، و خیانت در امانت از عوامل فقر معرفی شده است.[۱۸]
آثار فردی و اجتماعی امانت‌داری
در آموزه‌های اسلامی آثار فردی و اجتماعی گوناگونی برای امانت‌داری ذکر شده است. در برخی روایات، امانت‌داری عامل تکامل ایمان فرد و فراوانی رزق و روزی و عاقبت به خیری در دنیا و آخرت معرفی شده است. همچنین در بُعد اجتماعی نیز امانت‌داری موجب پایداری اجتماع و ایجاد محبت میان مردم، گسترش فضایل اخلاقی در جامعه و زمینه‌ساز توسعه و پیشرفت معرفی شده است.[۱۹]
راه‌های تقویت امانت‌داری
تقویت امانت‌داری در حوزه فردی و اجتماعی از طریق فرهنگ‌سازی و آموزش توسط سازمان‌های متصدی این امر و رسانه‌های عمومی، نسبت به تبیین آثار ارزشمند این فضیلت اخلاقی و همچنین معرفی پیشوایان معصوم به عنوان بهترین الگو در زمینه ایمان و تقیید به آموزه‌های دینی، میسّر می‌شود.[۲۰]
منابع
ایکنا
ویکی‌شیعه
ویکی پرسش
پاورقی ها
- ↑ امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است ؛ امانت‌داری از دیدگاه آیات و روایات .
- ↑ . امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است ؛ امانت‌داری؛ تجلی اخلاق اسلامی.
- ↑ [https://khouzestan.iqna.ir/fa/news/3968259/%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF . مؤمنان، امانت‌دارند؛ امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است. ]
- ↑ . لغتنامه دهخدا، ج3: ص3319.
- ↑ . قوت و امانت، مهم‌ترين مؤلفه‌های مديران اسلامی از منظر قرآن است ؛ صداقت و امانت، مبنای فعالیت رسانه باشد ؛ اصل ایمان در ادای امانت و وفای به عهد است؛ امانت‌داری و نپرداختن به امور بی‌ارزش؛ مهم‌ترین انتظار امام رضا(ع) از شیعیان.
- ↑ . امانت‌داری رحمت اجتماعی و عامل وحدت در جامعه است ؛ امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است؛ امانت يكی از فضايل اخلاقی و ارزش‌های انسانی است.
- ↑ . امانت‌داری، از نشانه‌های ایمان است؛ امانت‌داری؛ اصل اساسی در اخلاق مديريت اسلامی ؛ امانت‌های الهی از منظر قرآن؛ امانت‌داری؛ تجلی اخلاق اسلامی.
- ↑ . امانت‌داری از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ . إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ؛ «من براى شما فرستادهاى در خور اعتمادم.» (شعرا/125)
- ↑ . وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ؛ « و آنان كه امانتها و پيمان خود را رعايت مىكنند. » (مؤمنون/8)
- ↑ . امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است.
- ↑ . اسباب النزول: ص163؛ تفسیرنمونه، ج3: ص430.
- ↑ . إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها ؛ « خدا به شما فرمان مىدهد كه سپردهها را به صاحبان آنها رد كنيد. » (نساء/58)
- ↑ . امانت‌داری از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ . وَإِنْ كُنْتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ ؛ «و اگر در سفر بوديد و نويسنده‌اي نيافتيد وثيقه‌اي بگيريد؛ و اگر برخي از شما برخي ديگر را امين دانست، پس آن كس كه امين شمرده شده، بايد سپردة وي را باز پس دهد؛ و بايد از خداوند كه پروردگار اوست، پروا كند » (بقره/283)
- ↑ . إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ؛ «من براى شما فرستادهاى در خور اعتمادم.» (شعرا/125)
- ↑ . إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا ؛ «ما امانت [الهى و بار تكليف] را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرديم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناك شدند و[لى] انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود » (احزاب/72)
- ↑ . امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است ؛ امانت‌داری از دیدگاه آیات و روایات؛ امانت‌داری یک اصلِ عقلی/ خیانت در امانت، از بین برنده اعتماد مردم.
- ↑ . افزایش اعتماد اجتماعی؛ ثمره اخلاق نیک امانت‌داری ؛ امانت‌داری؛ تجلی اخلاق اسلامی ؛ امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است؛ امانت‌داری رحمت اجتماعی و عامل وحدت در جامعه است؛ امانت‌داری از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ [https://lorestan.iqna.ir/fa/news/2683012/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . امانت‌داری از نگاه قرآن/ امانت‌داری نشانه درستی و کمال است؛ صداقت و امانت‌داری ملاک پیروی از اهل بیت(ع) است؛ صداقت و امانت سازنده وجاهت اجتماعی انبیاست؛ رسانه‌ها صداقت و امانت را در الویت قرار دهند؛ مؤمنان اهل صداقت در گفتار و کردار و همچنین اهل امانت هستند؛ صداقت، امانت و رفاقت؛ مثلث رفتاری خانواده سبز فاطمی. ]