عیسی

عیسی؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.

شناسه اسمی حضرت عیسی

الف) نام حضرت عیسی

حضرت عیسی یکی از پیامبران اولوالعزم است که نامش در قرآن به صورت «عیسی»، ۲۵ بار و به صورت «مسیح»، ۱۱ بار به کار رفته است. در مورد نام گذاری او گفته شده لفظ «عیسی اصلش یشوع» به معنی منجی یعنی شخص نجات دهنده است. برخی عیسی را به معنای «یعیش» یعنی زندگی میکند تفسیر کرده اند. معنای دوم یعیش به دلیل نامیده شدن فرزند زکریا به «یحیی» و مشابهت آن دو با یکدیگر مناسب تر است. نام دیگر آن حضرت مسیح میباشد. «مسیح» به معنای مسح کننده یا مسح شده است. عیسی را از این جهت که با کشیدن دست بر بدن بیماران غیر قابل علاج، آنان را به فرمان خدا شفا می داد، و یا به این دلیل که او از ناپاکی و گناه مسح شده و پاک بود، چنین نامیدند.

به جز دو نام ذکر شده، آن حضرت در قرآن، دارای القاب و اوصافی دیگر است، از جمله «عبدالله»، «غلام زکی»، «رسول الله»، «نبی»، «ابن مریم»، «روح الله» و «كلمة الله».

ب) زمان و محل ولادت و صعود عیسی

ولادت عيسى ۵۵۸۵ سال بعد از هبوط آدم در روز سه شنبه در بیت اللحم - از قریه های فلسطین - به دنیا آمد. انجیل های چهارگانه وطن عیسی ها را شهر «ناصره» در «الجلیل» می دانند.

قرآن درباره ولادت حضرت عیسی می فرماید: هنگامی که حضرت مریم برای عبادت به محراب رفته بود. جبرائیل را به صورت جوانی زیبا به سوی او فرستادیم. «مریم» به او گفت: مگر از خداوند نمی ترسی و پروا نمی کنی؟ جبرائیل گفت: من فرستاده پروردگار تو هستم آمده ام تا پسری پاکیزه به تو ببخشم. مریم تعجب کرد و منکر شد و گفت چگونه من دارای فرزند می شوم در حالی که دست هیچ بشری به من نرسیده و زن بدی هم نبوده ام. جبرائیل فرمود: این گونه است پروردگار تو گفته که این کار بر من آسان است. (مریم/ ۱۶ و ۲۱) پس جبرائیل در گریبان مریم دمید او در شب به عیسی حامله شد و صبح او را دنیا آورد. مدت حمل او نه ساعت بود که خداوند هر ساعت را برای او یک ماه قرار داد.

زمان صعود حضرت عیسی: این حادثه ۵۶۱۶ سال بعد از هبوط آدم رخ داد، به طوری که قرآن در این باره می فرماید: «... إِذْ قَالَ اللهُ يا عيسي إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَى وَمُطَهِّرُكَ مِنْ الَّذِينَ كَفَرُوا»؛ (آل عمران/۵۵) ... به یاد آورید هنگامی را که خدا به عیسی فرمود: «من تو را بر می گیرم و به سوی خود بالا می برم و تو را از کسانی که کافر شدند پاک میسازم بنابراین، حضرت عیسی کشته یا به دار آویخته نشد، بلکه فردی به نام يهودا اسخریوطی که جزو حواریون بود و به دلیل گرفتن رشوه مکان حضرت را به دشمن نشان داده بود به جای او دستگیر و به دار آویخته شد. در جای دیگری قرآن میفرماید: «وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتَّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَا بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ»؛ نه او را کشتند و نه به دار آویختند بلکه امر بر آنان مشتبه شد و کسانی که در مورد (قتل) او اختلاف کردند نسبت به آن شک هستند و علم به آن ندارند و تنها از گمان پیروی می کنند و قطعاً او را نکشتند بلکه خدا او را به سوی خود بالا برد» (نساء/۱۵۷ و ۱۵۸) بنابراین، حضرت عیسى مجدداً ظهور خواهد کرد و در میان امت خود حاضر خواهد شد.

شناسه جسمی و ظاهری حضرت عیسی

پیامبر اسلام در توصیف حضرت عیسی فرمودند: «عیسی چهره ای سرخ گونه با قد و قامتی معتدل داشته و دارای موهای مجعد و آراسته بوده است.

شناسه شغلی و خدماتی عیسی

شغل عیسی نجاری بود به همین دلیل نسبت به طبقه متوسط علاقه خاصی داشت. وی مانند یک استاد در کارهای نجاری خانه های الجلیل به کار اشتغال داشته است؛ خصوصاً أدوات و آلات کشاورزی می ساخت، مانند: گاوآهن و طوق برای کشاورزان ناحیه «ناصره»

شناسه رفتاری و روانی حضرت عیسی

الف) ساده زیستی

حضرت عیسی همواره به صورت ساده و دور از تجملات زندگی میکرد. علی(ع) می فرماید: اگر بخواهی عیسی بن مریم نیز برای تو اسوه ای نیکو است؛ چرا که سر بر سنگ می نهاد و جامه خشن می پوشید و خودش گرسنه بود و چراغ شب افروزش ماه، سایبان زمستانش شرق و غرب زمین، میوه و خوراکش گیاه بیابان بود، فرزند و همسری هم نداشت مال و دارایی هم نداشت، مرکبش دو پایش بود و خدمت کارش دو دستش بود.

ب) تواضع و فروتنی

فضایل زیادی در شخصیت و رفتار عیسی وجود دارد و به سختی می توان یکی از آنها را به عنوان مهمترین شاخص رفتاری او که در دعوتش نقش اساسی داشته باشد برگزید. اما با بررسی سیره درخشان این پیامبر بزرگ و دقت در آیات مربوط به دعوت او میتوان نرم خویی و فروتنی را وجه برجسته شخصیت او دانست و آن پیامبر را اسوه «تواضع و فروتنی» معرفی کرد. برای نمونه از «عیسی روایت شده که خطاب به «حواریون» فرمود: من نزد شما حاجتی دارم. گفتند درخواست تو برآورده است ای روح الله. سپس عیسی برخاست و پاهای یک یک ایشان را شست و آنان گفتند ما به این کار شایسته تر بودیم ای روح خدا. عیسی گفت: شایسته ترین مردم برای خدمت به خلق دانشمند است. من این گونه فروتنی کردم تا شما نیز پس از من در میان مردم این چنین تواضع داشته باشید. سپس فرمود: حکمت و فرزانگی آدمی با تواضع بارور می گردد، نه با تکبر چنان که گیاه در دشت میروید و رشد می کند نه در کوه.

در روایتی دیگر آمده که عیسی برای حواریون طعامی ترتیب داد و چون از خوردن آن فارغ شدند حضرت عیسی دست آنها را شست. گفتند ای روح الله بهتر بود ما این کار را انجام میدادیم. فرمود: من این چنین کردم تا شما نیز با دانش آموزان و مخاطبان خویش چنین کنید.

ج) عطوفت و مهربانی

حضرت عیسی همواره خود را خدمت گزار مردم می دانست و صمیمانه آنان را کمک میکرد. وقتی مردم از او درخواست معجزه کردند، مسیح خواسته آنان را اجابت کرد. مثلاً وقتی حواریون از او درخواست نزول مائده آسمانی کردند تا به اطمینان و ایمانشان اضافه شود، به درخواست آنان پاسخ مثبت داد. قرآن در این باره می فرماید: «اذْ قَالَ الحواريون يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يَنزَلَ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنْ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنتُمْ مُؤْمِنِينَ، قَالُوا نُرِيدُ أنْ تَأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنَا وَتَكُونَ عَلَيْهَا مِنْ الشَّاهِدِین»(مائده/ ۱۱۲ و ۱۱۳)در آن هنگام که حواریون گفتند ای عیسی مریم آیا پروردگارت می تواند مائده ای از آسمان بر ما نازل کند؟ او پاسخ گفت: از خدا بپرهیزید، اگر با ایمان هستید. گفتند ما نظر بدی نداریم می خواهیم از آن بخوریم و دلهای ما به رسالت تو مطمئن گردد و بدانیم که به ما راست گفته ای و بر آن گواه باشیم.

«مائده»، طبق و خوانی است که در آن طعام باشد. همچنین گفته شده درخواست حواریون به این دلیل بود که عیسی به بنی اسرائیل گفت: سی روز روزه بگیرید. آنگاه هر چه بخواهید از خدا درخواست کنید تا خداوند به شما بدهد. بعد از سی روز روزه داری آنان گفتند ما گرسنه شده ایم از خدا بخواه تا برای ما از آسمان مائده ای نازل کند. عیسی روز نزول مائده را «عید» قرار داده که این از ابتکارات آن حضرت بود.

علاوه بر معجزه ذکر شده حضرت عیسی از پیامبرانی است که از آغاز تا پایان زندگی اش با معجزه همراه بود. از جمله متولد شدن او بدون داشتن پدر، سخن گفتن در گهواره در دفاع از مادر، زنده کردن مردگان چنانکه گفته اند سام فرزند نوح را به درخواست اصحاب زنده کرد. آفرینش مرغ از گل به اجازه خدا، شفا دادن کور مادرزاد و بیماری های دیگر مانند پیسی و سرانجام صعودش به آسمان به اذن خدا.

د) تأیید شدن به وسیله روح القدس

علاوه بر آنها، عیسی مورد تأیید «روح القدس» است. قرآن در این باره می فرماید: «وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»؛ و به عيسى بن مریم دلیل روشن دادیم و او را به وسیله روح القدس، تأیید کردیم. (بقره/۸۷) در واقع، «روح القدس» وجود خاصی است که خداوند آن حضرت را به تذکر و قدرشناسی از آن هدایت کرد و خاصیت روح القدس پاک و مبرا بودن از هر نقص و عیبی می باشد که در انسانها وجود دارد (بقره/۲۵۳) از این رو، روح قدسی غیر از بیناتی است که همه پیامبران واجد آن بودند؛ یعنی حضرت عیسی دارای خصوصیت ممتازی بود که بسیاری از انبیا نداشتند. برخی مقصود از روح القدس را جبرئیل میدانند.

شناسه فکری و عقیدتی عیسی

الف) ایمان به خدا (توحید)

حضرت عیسی ، فردی موحد بود و تنها خداوند را شایسته پرستش می دانست. قرآن از زبان او می فرماید: «أَنْ اعْبُدُوا اللهَ رَبِّي وَرَبِّكُمْ»؛ به آنها گفته ام خداوندی را بپرستید که خداوند من و شماست. (مائده/۱۱۷). علامه طباطبایی میفرماید: عیسی همواره مردم را به طور صریح و روشن به توحید دعوت می کرد و با گفتن جمله «أن عبدو الله ربي وربكم»، خدای خود را توصیف می کرد تا کمترین توهمی در بندگی او از سوی خدا و اینکه او رسولی است که مردم را به سوی خدای واحد دعوت می کند باقی نماند. همچنین خود را از شرک قائلان به تثلیث و مانند آن تبرئه و خداوند را از هر گونه شریک داشتن منزه میکند.

ب) سجده برای خدا

حضرت عیسی همواره هنگام تلاوت قرآن خاضعانه به سجده می رفت و گریه میکرد قرآن می فرماید: «إِذَا تُتْلَي عَلَيْهِمْ آياتُ الرَّحْمَانِ خَرُّوا سُجَّدًا وبكيا» آنها کسانی بودند که وقتی آیات خداوند بر آنان خوانده میشد، در حالی که سجده می کردند گریان بودند. (مریم/۵۸)

شناسه تبلیغی عیسی

حضرت عیسی از جمله پیامبران اولوالعزم است که از سوی خداوند به پیامبری برگزیده شد. قرآن در این باره میفرماید: «وَزَكَرِيَا وَيَحْيِي وَعِيسَي ...وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ». (انعام/۸۵ و ۸۷)

همچنین آن حضرت در دوران کودکی به نبوت نائل شد. قرآن از زبان او می فرماید: « قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ أَتَانِي الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيا»؛ من بنده خدايم. او كتاب آسمانی به من داده و مرا پیامبر قرار داده است. (مریم/۳۰)

علامه طباطبایی می فرماید: عیسی در آن روز نبی بوده و بعدها به رسالت برگزیده شد و صاحب کتاب و نبوت شد چون رسول به کسی می گویند که مبعوث شده و مأمور به تبلیغ هم شده باشد و «نبی» کسی است که تنها مبعوث شده باشد، چه مأمور به تبلیغ شده باشد یا نشده باشد.

الف) کتاب آسمانی حضرت عیسی

عیسی دارای شریعت و کتاب مستقل به نام «انجیل» بود که از سوی خداوند به او وحی شده بود. قرآن کریم در این باره می فرماید: «... وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنجِيلَ ...» و بعد از آن عیسی بن مریم را مبعوث کردیم و به او انجیل عطا کردیم.... (حدید/۲۷)

بنابراین انجیل های چهارگانه که بین مسیحیان متداول است، وحی الهی نیستند. اصل «انجیل» کتاب مقدس مسیح از میان رفته و تنها برخی شاگردان عیسی بخشهایی از آن را در انجیل های خود آورده اند. تعداد انجیل های نگاشته شده زیاد است و از میان آنان چهار انجیل رسمت دارد:

۱. انجیل متی: «متی» کتابی است که یکی از حواریون عیسی آن را نگاشته و شامل سیره و مواعظ عیسی است.

2. انجیل مرقس: مرقس پیرو یکی از حواریون عیسی است که قدیمی ترین و کوتاه ترین کتاب را نوشته که شامل سیره و مواعظ مسیح است.

3.انجیل لوقا: لوقا پیرو پولس، حواری عیسی است که انجیل لوقا را نوشته و شامل سیره و مواعظ مسیح با تکیه بر جزئیات است؛

4.انجیل یوحنا: یوحنا از حواریون حضرت عیسی ، آن را نوشته و در واقع آخرین کتاب درباره سیره و مواعظ مسیح است.

ب) سیره تبلیغی حضرت عیسی

آغاز دعوت از گهواره

حضرت عیسی با اراده و قدرت خداوند و با اشاره مادرش از همان کودکی به سخن درآمد و مردم را به سوی خداوند دعوت کرد. قرآن از زبان او می فرماید: «قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِي الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيا، وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَينَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيا»؛ (مریم/۳۰ و ۳۱) من بنده خدایم او کتاب آسمانی به من داده و مرا پیامبر قرار داده است و هر جا که باشم مرا وجود پربرکت قرار داده و تا زمانی که زنده ام مرا به نماز و زکات توصیه کرده است.

امام صادق در تفسیر جمله «وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَينَ مَا كُنتُ» فرموده، منظور این است که هر کجا باشم دارای فایده و خیر و برکت هستم. طبق روايات مقصود از زکات در این آیه زکات فطره است.

کمک گرفتن از حواریون در تبلیغ

حضرت عیسی برای تمرکز بخشیدن به نیروهای خود از میان پیروانش چند نفر از بهترین ها را انتخاب و با عنوان حواریون، جمع کرد تا در برابر مخالفان نیروی مضاعف داشته و سخن و عقیده خود را بهتر بیان کند. به همین دلیل خطاب به آنان گفت: «قال مَنْ أَنصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ واشْهَدْ بأنا مُسْلِمُون»؛ گفت: کیست که باور من به سوی خدا (برای تبلیغ آیین (او) باشد. حواریون گفتند: «ما یاوران خداییم به خدا ایمان آوردیم و تو نیز گواه باش که ما اسلام آوردیم مسلمان شدیم (آل عمران/ ۵۲)

علامه طباطبایی می فرماید: حضرت عیسی می خواست گروهی را تشکیل دهد که هوادار رسالت و مبلغ دعوت او باشند.

اعزام مبلغ به انطاکیه

مردم شهر انطاکیه در بت پرستی فساد و گناه غوطه ور بودند. عیسی از جانب خداوند مأمور شد تا دو مبلغ برای هدایت آنان بفرستد، ولی آن دو مبلغ به دلیل آشنا نبودن با روشهای دعوت و لجاجت مردم، مورد توجه قرار نگرفتند و دستگیر و زندانی شدند بعد از آن حضرت عیسی فردی دیگر به نام شمعون الصفا را برای هدایت مردم آن شهر فرستاد. شمعون تصمیم گرفت به صورت ظاهری خدای شاه را پرستش کند و با او هم عقیده شود. همچنین با احتیاط به برقراری ارتباط تبلیغی با مردم پرداخت و با تدابیر کارساز و مناظرات حساب شده هم باعث آزادی دوستان خود و هم باعث ایمان آوردن پادشاه و مردم شد.

شناسه خانوادگی عیسی

نسب عیسی پسر حضرت مریم و مریم دختر عمران است.

شناسه قومی حضرت عیسی

در محدوده جغرافیایی زندگی عیسی، اقوام مختلفی زندگی می کردند. از جمله گروهی موسوم به «اسن ها» که با ظلم و ستم رومی ها مخالف بودند. این دسته در الجلیل اکثریت را تشکیل میدادند و جمعیت هایی به سبک زاهدان و راهبان را تشکیل داده بودند خود را درگیر کشمکش های زمان نمی کردند و با صبر و شکیبایی به انتظار ظهور مسیح نشسته بودند. اینان قواعد شدیدی برای خود وضع کرده بودند. از جمله قواعد معمول يوم سبت که به دقت آن را رعایت می کردند و روزهای دیگر در مزرعه اشتغال داشتند و ایام خود را به عبادت روزه، غسل مناسک و طهارت می گذراندند.

گروه دیگر، فریسیان بودند که به دلیل احتیاط خود سعی می کردند از جنجال دور باشند. آنان تا حدی که اوضاع اجازه دهد، طبق روایات و اخبار قدیم خود رفتار میکردند و معتقد بودند تنها راه تسریع در ظهور مسیح و نجات یهود از ظلم و فساد مراعات رسوم منصبی و دقت در انجام کارهای روزمره بر اساس احادیث و روایتهای دینی است.

گروه دیگر صدوقیان بودند که نسبتاً نفوذ کمتری داشتند. اینان از فریسیان محافظه کارتر بودند و اعتقاد داشتند که مسائل دینی و آیه های تورات قابل تغییر و تبدیل نیست. هنگامی که فریسیان پس از دقت تمام و بنا به مقتضیات زمان میخواستند در بعضی از عادت ها تغییراتی بدهند، آنان اعتراض کردند. در هر حال این دو فرقه با هرگونه مسامحه و بدعت به شدت مخالف بودند. آنان سالی یک بار برای زیارت معبد بزرگ عازم اورشلیم میشدند. اگر کسی در انجام مناسک روزمره کوتاهی می کرد یا حلال و حرام را در غذا و شراب رعایت نمی کرد و مراسم تطهیر و تغسیل بدن و شستن دست پیش از غذا را به عمل نمی آورد و روز شنبه را تعطیل نمی کرد، نزد فریسیان بی دین و ناپاک شمرده می شد، در مقابل آنان، ولی مردم عامه به مسائل دینی چندانی پای بند نبودند و تنها تعداد کمی از یهودیان به طور منظم برای عبادت به کنیسه میرفتند.

شناسه حکومتی حضرت عیسی

حضرت عیسی ۶۵ سال بعد از تسلط اسکندر بر سرزمین بابل و ۵۱ سال پس از آغاز پادشاهی اشکانیان به دنیا آمد. حکومت در آن زمان ملوک الطوایفی بود و پادشاه شام، قیصر روم بود. همچنین پادشاه بیت المقدس از جانب «قیصر» تعیین میشد. قیصر شخصی به نام «هیرووس» یا «هیرودییس» یا «هیرودیس» را به پادشاهی انتخاب کرد. شاه به یاری کاهنان، فلسطین را اداره می کرد. در آن زمان مردم فلسطین روزگار سختی را میگذراندند چون حاکمان اشغالگر رومی، سعی می کردند مردم را به پرستش امپراتور روم وادار کنند. آنان همچنین با غارت ثروت مردم و به بردگی گرفتن آنها برای خود کاخ های مجلل می ساختند. هنگامی که «هیردوس» از تولد مسیح باخبر شد و فهمید او همان پیامبری است که بیماران را شفا می دهد در صدد قتل او برآمد. در این میان یوسف نجار، عیسی و مادرش را از شام به مصر برد. آنان دوازده سال در آنجا ماندند. هنگامی که خبر هلاکت «هیردوس» رسید، از آنجا به شام برگشتند. بعد از مرگ «هیردوس»، پسرش «ارکلاوس» جانشین او شد و بعد از مرگ او پسرش «هیردوس» کوچک پادشاه شد و در زمان او بود که می خواستند عیسی ها را به صلیب بکشند که شخص دیگری به جای او به دار آویخته شد.

شناسه جغرافیایی حضرت عیسی

حضرت مسیح در بیت اللحم واقع در فلسطین اشغالی به دنیا آمد. بيت اللحم در حدود پانزده کیلومتری اورشلیم است. هنوز درخت نخل معروف که حضرت مریم به هنگام وضع حمل در سایه آن نشست. در آن محل است. این مکان از زیارتگاههای معتبر و نام باستانی آن «افرانه» است. اهالی آن بیشتر مسیحی هستند. برخی گفته اند: اصلیت مسیح از ناصره در «الجليل» شمال فلسطین است. حضرت مسیح به همراه مادرش در ناصره زندگی می کرد، محل اقامت این خانواده در حومه شهر مطریه «درخت عذرا» بود. ملاقات او با یحیی و تعمید دادنش در رودخانه «اردن» در بین ۱۲ تا ۳۰ سالگی آن حضرت روی داده است.

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.