هود

هود؛ از پیامبران عرب که نامش در قرآن آمده است.

شناسه اسمی حضرت هود

الف) نام حضرت هود

هود دومین پیامبر بعد از نوح است که در برابر بت و بت پرستی قیام کرد. نامش هفت بار در قرآن آمده و یازدهمین سوره قرآن به نام اوست و حدود ۵۸ آیه نیز درباره حیات و دعوتش نازل شده است. واژه «هود» به معنای بازگشت یا رفق و مدار است که در اصل جمع «هاند» به معنی توبه کننده است.

ب) زمان و محل ولادت و وفات

حضرت هود ۲۶۴۸ سال بعد از هبوط آدم به دنیا آمده است. آن حضرت ۳۱۱۲ سال بعد از هبوط آدم ها در گذشت. محل دفن او را غاری در حضرموت گفته اند و برخی از حضرت علی روایت کرده اند که بر تل سرخی در حضرموت دفن شده و مدت عمر آن حضرت ۴۶۴ سال است.

شناسه جسمی و ظاهری حضرت هود

هود در قیافه و قامت، هم شکل حضرت آدم بود؛ چنان که گفته شده قد بلند و سر و صورتی پرمو و چهره ای زیبا داشته است.

شناسه شغلی و خدماتی حضرت هود

حضرت هود زراعت و کشاورزی میکرد و و گاه گاهی به شغل بازرگانی می پرداخت.

شناسه رفتاری و روانی حضرت هود

الف) خیرخواه امین: از آنجا که خیرخواهی از صفات و روش مشترک پیامبران است، حضرت هود در برخورد با مردم آن را رعایت می کرده است، همان گونه که قرآن از ایشان نقل میکند که خطاب به مردم می فرمود: «و أنا لَكُم ناصح أمين» و من خیر خواه امینی برای شما هستم». (اعراف/ ۶۸)

ب) رعایت ادب و احترام: حضرت هود در برخورد با مردم حرمت اشخاص را در هر شرایط نگه میداشت. حتی هنگامی که به او تهمت می زدند، به جای تندخویی و برخورد مشابه با آنان، فقط اتهامی را که به او زده بودند نفی میکرد به گونه ای که در برابر سخنان قومش که او را سفیه خوانده بودند گفت: ای قوم من در من سفاهتی نیست، ولی من فرستاده ای از جانب پروردگار جهانیانم. پیام های پروردگارم را به شما می رسانم و برای شما خیر خواهی امینم (اعراف/ ۶۶ – ۶۸)

شناسه فکری و عقیدتی حضرت هود

الف) موحد و خداپرست: هود از معتقدان به توحید بوده، چنان که ضمن دعوت قومش به یکتاپرستی به معرفی خداوند می پردازد و به آنان درس خداشناسی می دهد. (هود/ ۵۶ - ۵۷)

ب) اعتقاد به معاد و روز رستاخیز: یکی دیگر از اصول اعتقادی هود اعتقاد به معاد و روز رستاخیر است. قرآن در این باره می فرماید «وَاذْكُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنذَرَ قَوْمَهُ بِالأَحْقَافِ وَقَدْ خَلَتْ النُّذُرُ مِن بَينِ يدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عظيم» (احقاف/ (۲۱) سرگذشت هود برادر قوم عاد را یاد کن، آن زمان که قومش را در سرزمین احقاف بیم داد در حالی که پیامبران زیادی قبل از او در گذشته های دور و نزدیک آمده بودند که جز خدای یگانه را نپرستید و گفت من بر شما از عذاب روزی بزرگ می ترسم.

در این آیه حضرت هود ضمن دعوت به توحید، قومش را از عذاب رستاخیز و معاد به خاطر عبادت نکردن خدا و شرک ورزیدن به او انذار می کند.

ج) توکل بر خدا: حضرت هود هنگامی که از سوی قوم و بتهایشان تهدید شد بیزاری خود از آنان را اعلام کرد و گفت:

آنان عاجز و ناتوان هستند توکل من بر خداست، او می تواند مرا در برابر تهدیدهای جبارانه شما و قدرت خالی بتهایتان حفظ کند؛ زیرا او تغییر ناپذیر است. پس به زودی دین خود را حفظ و مرا از شر شما حفظ می کند. (هود/ (۵۶)

د) اخلاص در عمل و نیت: اعلام بی نیازی پیامبر از پاداش و اجر دنیوی از مهم ترین نشانه های اخلاص است. حضرت هود به این منظور اعلام می کند که تمام کار و زحمات دعوتش برای خدا بوده و هیچ اجر و مزدی در قبال زحمت هایش از کسی توقع ندارد: «و ما أسألكم عليه من أجر إن أجري إلا علي رب العالمين» من در برابر اين دعوت، هیچ اجر و پاداشی از شما نمی طلبم؛ اجر و پاداش من تنها بر پروردگار عالمیان است». (شعراء/ ۱۲۷؛ هود/ ۵۱)

شناسه تبلیغی حضرت هود

حضرت هود از سوی خداوند مأمور به ابلاغ رسالت های الهی بود. در قرآن نیز آمده است: «أَبلُغکمْ رسالات ربي ... أوَ عَجِبْتُمْ أَنْ جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ لينذركم...» (اعراف/ ۶۸ - ۶۹) هود را می فرماید: من فرستاده خدا به سوی شما هستم و کاری جز تبلیغ پیامهای پروردگار ندارم و از آن چیزهایی که شما درباره ام فکر میکنید منزه هستم و تعجب شما از اینکه فردی در میان قومتان چنین مأموریتی یافته، بی مورد است.

سیره تبلیغی حضرت هود

الف) دعوت به توحید: از مهمترین پیامهای تبلیغی هود ، دعوت به توحید و پرستش خداست؛ چرا که با پذیرش آن راه رسیدن به فضایل اخلاقی و رفتاری گشوده میشود. قرآن در این باره میفرماید: «وَ إلى عادٍ أَخاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهِ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ». (اعراف/ ۶۵)

ب) صراحت بیان در تبلیغ: از آنجا که قوم حضرت هود یا کافر بودند و حاضر نمی شدند از اعتقادات خود دست بردارند، حضرت هود روش خود را بر صراحت بیان در تبلیغ بنا نهاد. برای نمونه، هنگامی که هود قومش را به عبادت خدای یگانه و نفی بتان دعوت می کرد، آنان را دروغگو خواند و گفت: «... يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلَهِ غَيْرُهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُفْتَرُونَ»؛ اي قوم من خدا را پرستش کنید که معبودی جز او برای شما نیست؛ شما فقط تهمت می زنید (هود/ ۵۰) البته وی این صراحت لهجه را فقط به منظور قاطع بودن در دعوت داشته است.

شناسه خانوادگی هود

الف) نسب حضرت هود

هود فرزند عبدالله فرزند رباح فرزند جلود فرزند عاد فرزند عوض است. برخی نسب شناسان گفته اند هود فرزند عابر فرزند شالخ فرزند ارنخشد فرزند سام فرزند نوح بوده است. نام مادر هود نیز «بکیه» بوده است.

ب) فرزندان حضرت هود

حضرت هود این سه پسر به نامهای قالع، قحطان، یقطان داشت. قالع که جانشین حضرت هود بود وقتی به بلوغ رسید زمین را میان قبیله ها تقسیم کرد تا هر کس حد خود را به اندازه حفظ کند به همین دلیل او را «قالع» نامیدند؛ چون قالع به معنی قاسم است. وی همچنین مردم را به راه راست هدایت می کرد.

شناسه قومی حضرت هود

حدود هفتصد سال پیش از میلاد مسیح قومی زندگی می کردند که به آنها قوم «عاد» می گفتند؛ چون جدشان شخصی به نام عاد بن عوض بود. هود نیز از این قبیله بود. قوم عاد، مردمی بلند قامت چون درخت خرما (قمر/ ۲۰) و بسیار فربه و درشت هیکل و مردمی نیرومند و قهرمان بودند (سجده/۱۵) و(شعرا: (۱۳). از دیگر خصوصیات آنان عبارت اند از:

الف) جاهل و نادان: قوم هوده به دلیل جهالت و نادانی می پنداشتند هدف از رسالت آن حضرت این است که آنان را از سرمایه هایشان جدا کند. با از آنچه پدرانشان می پرستیدند، دور سازد.

ب) پیروی از استکبار: قوم عاد از قدرت خود برای ستم، استفاده و نیز از طاغوتها و مستکبران سرکش پیروی میکردند. (شعرا/۱۳۰)

ج) کافر و بت پرست: قوم عاد از نظر اعتقادی كافر بودند «ألا إن عادا كَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلا بُعْدًا لعادٍ قَوْمٍ هُودٍ» (هود/۶۰) و آیات خدا را انکار می کردند. وَ تِلْكَ عادٌ جَحَدُوا بايات ربهم ..... (هود/۵۹)

د) هر محل مرتفعی می دیدند از روی هوا و هوس در آنجا قصرها و قلعه های محکم و زیبا می ساختند چون فکر می کردند همیشه در دنیا هستند. دنیا دوست دوستی و محبت دنیا از دیگر ویژگی قوم عاد بود، به گونه ای که فکر می کردند جاودانه می مانند. (شعراء/ ۱۲۸)

ه) متکبر و خود بزرگ بین: قوم عاد با اینکه هیچ نشانه ای از بزرگی نداشتند، خود بزرگ بین بودند و فخر فروشی می کردند، چنان که قرآن می فرماید: «فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَير .... (فصلت/۱۵)

و) لجوج: لجاجت و خودسری همه وجود این قوم را گرفته و مانع حق پذیری آنان شده بود. به همین علت اندرزهای پیامبرشان را بی اثر می دانستند و می گفتند: برای ما فرقی نمیکند چه ما را اندرز کنی یا نکنی!» (شعراء/ ۱۳۶)

شناسه حکومتی حضرت هود

عاد که حضرت هود مأمور هدایت قوم او بود، دو پسر به نام های شداد و شدید داشت. وقتی عاد از دنیا رفت این دو پسر با قلدری به فتح شهرها پرداختند و با زور و ظلم و غارت بر همه جا تسلط یافتند. در این میان شدید از دنیا رفت و شداد تنها شاه کشور شد. تکبر و غرور او را فراگرفت و موجب شد نه تنها دعوت هود را نپذیرد، بلکه تصمیم گرفت همانند بهشتی را که او (هود) توصیف کرده بود بسازد. در مدتی طولانی شهر (ارم) و هزاران قصر باشکوه در اطراف آن ساخت. وقتی شداد با همراهان به دیدن آن شهر حرکت کردند، یک روز قبل از رسیدن صاعقه ای از آسمان به سوی آنان آمد و همه را به زمین کوبید و همه آنها متلاشی و نابود شدند.

شناسه جغرافیایی حضرت هود

در مورد شناسه جغرافیایی هود دو واژه در قرآن به کار رفته است که هر کدام را جداگانه و خلاصه وار توضیح میدهیم

الف) احقاف (احقاف/۲۱)

احقاف محل سكونت قوم عاد و سرزمین پیامبری حضرت هود بوده و به همین دلیل سوره ای به این نام در قرآن شهرت یافته است. احقاف از نظر لغوی به معنای خمیدگی هلال ماه است. موقعیت جغرافیایی احقاف منطقه ای از یمن در جنوب عربستان است که تنها شهر آن حضرموت است هوای گرمی دارد و از دیار عمان خوانده می شود. از مشرق به دریا از مغرب به بادی العرب، از جنوب به یمن و از شمال به عمان محدود می شود که شامل بلاد قدیمی و نواحی ری است. مردمانش هم از قوم عرب و بیشترشان شافعی و تعدادی از پیروان خوارج بودند. بنابر گزارشهای قرآن این سرزمین در جزیره العرب یا منطقه ای نزدیک قرار دارد، (احقاف/ ۲۷). وعده حضرت هود به نزول باران در صورت توبه و استغفار (هود/ ۵۲) می تواند دلیلی بر این باشد که آنان در سرزمین خشک یا خشک سالی بودند.

ب) ارم ذات العماد (فجر /۷)

ارم» در لغت به معنای نشانه ای از سنگ و مانند آن است که در گذشته برای راهنمای رهگذران در بیابان نصب می شده است. «ارم»، بین حضرموت و صنعا قرار دارد و همان شهری است که شداد بن عاد با جمع آوری جواهرات و سنگهای قیمتی در طول سیصد سال با مشکلات فراوان بنایش کرد ولی از آن بهره ای نبرد. «ذات العماد»، بنابر قول ابن عباس، از عمود به معنای ستون سیار گرفته شده است؛ زیرا قوم عاد به سبب کوچ نشینی دارای چادرهایی بودند که در بهار به سوی صحراها و مناطق گیاه خیز کوچ میکردند و هنگامی که گیاهان خشک می شدند، به خانه هایشان باز می گشتند.

شناسه فرهنگی و زبانی حضرت هود

الف) شناسه فرهنگی

قوم عاد قومی بودند که فرهنگ و پیشرفت را در خودخواهی و مقام پرستی و خودنمایی می دیدند. قرآن در وصف آنان میفرماید: «أَلَمْ تر كيف فَعَلَ رَبُّكَ بعاد، إِرَمَ ذات العماد»؛ آیا ندیدی پروردگارت با قوم عاد چه کرد و با آن شهر، ارم باعظمت؟» (فجر/ ۶ و ۷)

این آیه نشان دهنده وجود فرهنگ و تمدنی است که در آن عمران و آبادانی و رونق کشاورزی بالا بوده است و مردم از امکانات رفاهی خوب برخوردار بودند، اما هنگامی که مردم امور معنوی را فراموش کردند به بت پرستی روی آوردند پس در جاهای بلند نشانه و علامت برپا کردند و برای جاودانه ماندن ساختمانهای آبرومند ساختند و از این طریق زمینه های سقوط تمدن و بی فرهنگی فراهم شد.

ب) شناسه زبانی

حضرت هود یکی از پیامبرانی است که به زبان عربی صحبت می کرد.

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.