ابن مقله

ابن مقله، ابوعلی محمدبن علی بن حسین(حسن) بن عبدالله بغدادی(م328)؛ ادیب، خوش نویس و کاتب قرآن

معرفی

ابو علی محمد بن علی‌بن حسین(حسن) بن عبدالله بغدادی ادیب و خوشنویس مُبدع و وزیر عبّاسیان به سال 272 ق در بغداد زاده شد. نزد کسانی چون ابوالعباس ثعلب و ابوبکرابن درید، دانش اندوخت و در علوم ادبی تبحّر یافت. زندگی این دانشور هنرمند با فراز و فرودهای سیاسی و مشاغل دیوانی آمیخته بوده، تا آنجا که سرانجام جان بر سر سیاست نهاده است. او در حیات پرتلاطمش چند بار به وزارت در خلافت عباسی رسید ولی در حالی جان باخت که دست راست و زبانش را بریده بودند. ابن مقله، اگر چه ادیب و سُراینده‌ای توانا بود، بیشتر آوازه خویش را وامدار هنر خوشنویسی است که در آن استاد و نوآور بود. بسیاری او را مخترع و مبتکر رسم الخط بدیع و شیوه نوی خط تازی، گفته‌اند. وی در شکل حروف و مختصات قلم و ... دقایقی ویژه را ملحوظ می‌داشته است. خطوطی که ابن مُقله اختراع کرد، عبارتند از: محقق، ریحان، ثلث ریحان، توقیع، رقاع و نسخ. او هر یک از خطوط نامبرده را برای نوشتن مطلب ویژه‌ای تعیین کرد. حیات هنری ابن‌مقله، با چند و چون و سرنوشت هنر کتابت مصاحف، پیوندی ناگسستنی یافت. ابن‌ابواب دستاوردهای او را تکمیل و تنقیح کرد و شیوه ابن مقله را کمال بخشید، چیزی از پایگاه هنری این مُبدع نمی‌کاهد. درگذشت ابن مقله به سال 328 ق رخ داد و در بغداد به خاک سپارده شد. از وصف شگفتی های هنری او همین بس که وقتی در اواخر عمر دست راستش را بریدند، با دست چپ تمرین نگارش می‌کرد و حتی قلم را به آرنج راست می‌بسته و می‌نوشته و گفته شده است که در این کار هم موفّق گردیده است.

ارجاعات

این مدخل برگرفته از دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.