لعن
لعن؛ به معنای نفرین کردن و دعای بد برای طرف مقابل است. در قرآن برای افرادی همانند شیطان، منافقان، مشرکان، اذیت کنندگان پیامبر(ص) و مؤمنان لعنت فرستاده شده است. این کار برای دور کردن رحمت و برکت از دیگران انجام می گیرد تا از نعمت ها و آمرزش الهی محروم شوند. لعن به طور معمول، با سب و دشنام تمایز دارد. یکی از تمایزهای آن این است که دشنام به هیچ وجه جایز نیست و به طور مطلق، ممنوع است؛ اما نفرین کردن با واژه «لعن» برای برخی از افراد جایز شمرده شده است. در عین حال، جایز شمردن آن، دلیل به استفاده بیش از حد آن نیست و در لعن باید نهایت احتیاط را رعایت کرد.
لعن در اصطلاح
لعن در قرآن به معنای طرد کردن و راندن و دور کردن از رحمت خداوند گفته میشود که انتظار میرود تا توفیق الهی و عنایت حق تعالی از فرد ستمکار دور شود.[۱] به طور معمول، این کار برای هر انسانی انجام نمی شود؛ بلکه واکنش ستمدیده است که نسبت به ستمکاران و متجاوزان به حقوق انجام می گیرد. درواقع، حس تنفر و انزجاری است که ستمدیده نسبت به ستمکار دارد و به صورت لعنت بروز پیدا می-کند.[۲]
مصادیق لعن در قرآن
خداوند متعال در قرآن کریم در موارد متعددی گروهی را لعن و نفرین[۳] کرده است که این دلیلی بر مشروعیت به کار بردن این واژه است.[۴] افراد و گروه هایی در قرآن مورد لعنت خداوند قرار گرفته اند که برخی از آنها به صورت کلی و عام و برخی دیگر با اسم خاص بیان شده است. یکی از گروه های عام لعنت شده، کفار[۵] و دشمنان خدا[۶] هستند که در فرهنگ قرآن مورد لعن و نفرین الهی قرار گرفته اند. [۷]
گروه دیگر، اذیت کنندگان خدا و رسول[۸] هستند که در طول تاریخ بشریت، انسانهای فراوانی با رفتارهای زشت و ناشایست خود، موجبات اذیت و ناراحتی آنها را فراهم کرده اند. این چنین افرادی خود دارای مصادیق بی شماری می باشند.[۹] به گواه تاریخ و منابع اسلامی پیامبر گرامی اسلام در راه تبلیغ دین بیشترین سختی، ناراحتی، اذیت و آزار از امت را متحمل شده است. گروه های دیگر، به ترتیب ستمکاران[۱۰] و قاتلان[۱۱] هستند که در تجازو و تعدی به حقوق مردم از هیچ امری کوتاهی نمی کنند.[۱۲] ترک کنندگان صله رحم[۱۳] نیز از جمله افرادی هستند که موجبات لعن و نفرین الهی را فراهم می کند؛ چرا که بی توجه به حقوق ارحام و ترک آنان هستند .[۱۴] علاوه بر این، اسم هایی نیز به صورت خاص مورد لعن خداوند قرار گرفته اند که یکی از این افراد، شیطان[۱۵] است که به واسطه نافرمانی و عدول از اوامر الهی مستحق نفرین باری تعالی شده است. علاوه بر این، ابولهب عموی پیامبر(ص)[۱۶] نیز کسی است که با اسم مورد لعنت[۱۷] قرار گرفته است و این دلیل بر این است که دشمنی ابولهب (ع) بیش از همه بود.[۱۸]
همچنین، قوم یهود[۱۹] نیز به عنوان گروه خاص دینی، به دلیل عملکردهایش در قرآن کریم مورد لعن و نفرین خداوند[۲۰] قرار گرفته و مسلمانان نیز به تبعیت از قرآن آنها را لعن می کنند. هر شخصی که به دستورات خداوند توجهی ننموده و نافرمانی او را نماید نیز در قرآن مستحق لعن است.[۲۱] نمونه دیگر از مصداق عملی لعنت کردن، ماجرای مباهله[۲۲] در قرآن است که به معناى لعنت کردن یکدیگر میباشد و این لعنت فرستادن، محاجه بین شخص رسول خدا (ص) و بزرگان نصارا (مسیحیان) [۲۳]بوده است. این لعنت کردن همراه با توجّه و تضرّع دو گروه مخالف یكدیگر بوده است که به درگاه خدا دارند تا طرف باطل نابود شود.[۲۴]
آثار دنیوی و اخری لعن
نفرین و دعای بد در حق دیگران، تأثیرات شگرفی به جا می‌گذارد و این‌گونه نیست که لعن صرفاً یک لقلقه زبانی باشد. به همین دلیل، انبیاء و اولیاء الهی جز در موارد نادری که مجبور می‌شدند، قوم خویش را نفرین نمی‌کردند. ایشان در اغلب موارد حتی نسبت به کسانی‌که به ایشان ستم روا می‌داشتند و از پذیرش هدایت روی بر می‌تافتند، دعا می‌نمودند و از خدای متعال برای آنها هدایت و مغفرت.[۲۵]
یکی از تبعات آن، تباهی اموال و بهره نبردن از آنها[۲۶] است که به آن اشاره شده است. نمونه آن نفرین حضرت موسی(ع)[۲۷] است که موجب شد تا فرعون و فرعونیان نتوانند از همه نعمت‌ها و مواهبی که در اختیار داشتند، بهره ببرند و خود و اموالشان تباه شود.[۲۸] مسخ شدن، ناشنوا شدن گوش‌ها و كورشدن چشم‌ها[۲۹]، رد و بدل شدن لعنت ميان پيروان و رهبران، بوجود آمدن دشمنی و نفرين ميان لاعنين، عذاب مضاعف و «لعن كبير»[۳۰]، افزایش طغیان[۳۱] قساوت قلب[۳۲] و خروج از زمره مؤمنان از آثار شوم دنيوی و اخروی لعن از ناحيه خداوند[۳۳] است.[۳۴]
منابع
فرج پور، حامد. (1391). بررسی لعن در قرآن و سنت، امامت پژوهی .2(7), 181-204.
ارجاعات
- ↑ . امامت پدیا؛ ویکی اهل بیت؛ ویکی پدیا؛ لعنت
- ↑ . اسلام پدیا؛ ویکی شیعه؛ ویکی فقه؛ حکم لعن؛ نفرین؛ نوعی انتقام‌گیری/ قساوت قلب، از پیامدهای نفرین است
- ↑ . «لعنت و لعنت‌شدگان» از منظر قرآن كريم و روايات بررسی شد
- ↑ . «سب و لعن از منظر شیعه امامیه و وهابیت» منتشر شد ؛ ویکی وحدت
- ↑ . وَ قالُوا قُلُوبُنا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلیلاً ما یُوْمِنُونَ؛ «و گفتند: «دلهاى ما در غلاف است.» [نه، چنين نيست] بلكه خدا به سزاى كفرشان، لعنتشان كرده است. پس آنان كه ايمان مىآورند چه اندك شمارهاند». (بقره/88) إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ؛ «کسانى که کافر شدند و در حال کفر مردند لعنتخدا و فرشتگان و تمام مردم بر آنان باد»(بقره/۱۶۱)
- ↑ . فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرینَ؛ «لعنت خدا بر كافران باد» (بقره/89)
- ↑ . . «لعنت و لعنت‌شدگان» از منظر قرآن كريم و روايات بررسی شد
- ↑ . إِنَّ الَّذینَ یُوْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهیناً؛ آنها كه خدا و پیامبرش را آزار مىدهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنیا و آخرت دور ساخته، و براى آنها عذاب خواركننده اى آماده كرده است» (احزاب/57)
- ↑ . لعن و بيزاری نسبت به دشمنان دين وظيفه فردی و عبادی است
- ↑ . أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمین؛ «هان كه لعنت خدا بر ستمكاران باد» (هود/18)
- ↑ . وَمَنْ یَقْتُلْ مُومِناً مُتَعَمِّداً فَجززاءُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فیها وَ غَضَبَ اللهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذابَاً عَظیماً؛ « اينانند كه خدا لعنتشان كرده، و هر كه را خدا لعنت كند هرگز براى او ياورى نخواهى يافت» (نساء/52)
- ↑ . تفاوتی که لعن قرآن با لعن ما دارد
- ↑ . فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُم؛ (محمد/23و22)
- ↑ . افرادی که مورد لعن الهی قرار می‌گیرند/ آثار و برکات زیارت؛ لعن یزید براساس قرآن، سنت و سیره صحابه جایز است؛واژگان لعن و نفرین در زیارت عاشورا موجب اختلاف بین مسلمانان نمی‌شود؛ گناهی که مورد لعن خداوند است
- ↑ . إِلاَّ شَیْطاناً مَریداً، لَعَنَهُ اللَّه؛ «شیطان سركش و ویرانگر است. خدا او را از رحمت خویش دور ساخته» (نساء/ 117و 118)
- ↑ . تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ؛ «بریده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد» (مسد/1)
- ↑ . وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَیَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ؛ «معبود کسانی را که غیر خدا را می‌خوانند دشنام ندهید مبادا آنها (نیز) از روی ظلم و جهل خدا را دشنام دهند» (انعام/108)
- ↑ . شأن نزول سوره «مسد»؛ دفاع تمام قامت خداوند از حضرت رسول(ص)؛ موضوع «فرق لعن و دشنام» از ديدگاه قرآن و روايات بررسی شد؛. «سب و لعن از منظر شیعه امامیه و وهابیت» منتشر شد؛ ویکی وحدت
- ↑ . إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ؛ «كسانى كه نشانههاى روشن، و رهنمودى را كه فرو فرستادهايم، بعد از آنكه آن را براى مردم در كتاب توضيح دادهايم، نهفته مىدارند، آنان را خدا لعنت مىكند، و لعنتكنندگان لعنتشان مىكنند» (بقره/159) وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ؛ «و يهود گفتند: «دست خدا بسته است.» دستهاى خودشان بسته باد. و به [سزاى] آنچه گفتند، از رحمت خدا دور شوند. بلكه هر دو دست او گشاده است، هر گونه بخواهد مىبخشد. و قطعاً آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو فرود آمده، بر طغيان و كفر بسيارى از ايشان خواهد افزود، و تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنديم. هر بار كه آتشى براى پيكار برافروختند، خدا آن را خاموش ساخت. و در زمين براى فساد مىكوشند. و خدا مفسدان را دوست نمىدارد» (مائده/64) يا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا؛ «اى كسانى كه به شما كتاب داده شده است، به آنچه فرو فرستاديم و تصديقكننده همان چيزى است كه با شماست ايمان بياوريد، پيش از آنكه چهرههايى را محو كنيم و در نتيجه آنها را به قهقرا بازگردانيم؛ يا هم چنان كه «اصحاب سَبْت» را لعنت كرديم؛ آنان را [نيز] لعنت كنيم، و فرمان خدا همواره تحقق يافته است» (نساء/47) مِنَ الَّذِينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لكِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلًا؛ «برخى از آنان كه يهودىاند، كلمات را از جاهاى خود برمىگردانند، و با پيچانيدن زبان خود و به قصد طعنه زدن در دين [اسلام، با درآميختن عبرى به عربى] مىگويند: «شنيديم و نافرمانى كرديم؛ و بشنو [كه كاش] ناشنوا گردى.» و [نيز از روى استهزا مىگويند:] «راعنا» [كه در عربى يعنى: به ما التفات كن، ولى در عبرى يعنى: خبيث ما،] و اگر آنان مىگفتند: «شنيديم و فرمان برديم، و بشنو و به ما بنگر»، قطعاً براى آنان بهتر و درستتر بود، ولى خدا آنان را به علّت كفرشان لعنت كرد، در نتيجه جز [گروهى] اندك ايمان نمىآورند» (نساء/46)
- ↑ . وَ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ؛ «و كسانى كه پيمان خدا را پس از بستنِ آن مىشكنند و آنچه را خدا به پيوستن آن فرمان داده مىگسلند و در زمين فساد مىكنند، بر ايشان لعنت است و بد فرجامى آن سراى ايشان راست» (رعد/25).
- ↑ . اسلام پدیا؛ نگاهی به واژه «لسان» در قرآن
- ↑ . فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ؛ (آل‌عمران/۶۱)
- ↑ . مروری بر واقعه «مباهله» و عظمت ایمان پیامبر اسلام(ص) به خداوند
- ↑ . فیلم/ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ؛ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ؛ بيانگر قطعيت برتری اهل بيت(ع)؛ آیه مباهله؛ مهر تأیید دیگری بر عصمت ۵ تن آل‌عبا
- ↑ . نفرین؛ نوعی انتقام‌گیری/ قساوت قلب، از پیامدهای نفرین است؛آیا سب و لعن به یک معناست؟/ بررسی راهکارهای مقابله با یک بدعت دینی
- ↑ . رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً كَبِيراً؛ «پروردگارا، آنان را دو چندان عذاب ده و لعنتشان كن لعنتى بزرگ.» (احزاب/68)
- ↑ . وَ قالَ مُوسى رَبَّنا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِينَةً وَ أَمْوالًا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا رَبَّنا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلى أَمْوالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلى قُلُوبِهِمْ فَلا يُؤْمِنُوا حَتَّى يَرَوُا الْعَذابَ الْأَلِيمَ؛ و موسى گفت: «پروردگارا، تو به فرعون و اشرافش در زندگى دنيا زيور و اموال دادهاى، پروردگارا، تا [خلق را] از راه تو گمراه كنند، پروردگارا، اموالشان را نابود كن و آنان را دلسخت گردان كه ايمان نياورند تا عذاب دردناك را ببينند.» (یونس/88)
- ↑ . نفرین؛ نوعی انتقام‌گیری/ قساوت قلب، از پیامدهای نفرین است؛ لعنت خدا بر تحریف‌کنندگان
- ↑ . أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ؛ «اينان همان كسانند كه خدا آنان را لعنت نموده و [گوش دل] ايشان را ناشنوا و چشمهايشان را نابينا كرده است» (محمد/23)
- ↑ . وَ إِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي إِلى يَوْمِ الدِّينِ؛ «و تا روز جزا لعنت من بر تو باد.» (ص/78)
- ↑ . وَ إِذْ قُلْنا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْياناً كَبِيرا ؛ «و [ياد كن] هنگامى را كه به تو گفتيم: «به راستى پروردگارت بر مردم احاطه دارد.» و آن رؤيايى را كه به تو نمايانديم، و [نيز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز براى آزمايش مردم قرار نداديم؛ و ما آنان را بيم مىدهيم، ولى جز بر طغيان بيشتر آنها نمىافزايد» (اسراء/60)
- ↑ . فَبِما نَقْضِهِمْ مِيثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ نَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهِ وَ لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلى خائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛ «پس به [سزاى] پيمان شكستنشان لعنتشان كرديم و دلهايشان را سخت گردانيديم. [به طورى كه] كلمات را از مواضع خود تحريف مىكنند، و بخشى از آنچه را بدان اندرز داده شده بودند به فراموشى سپردند. و تو همواره بر خيانتى از آنان آگاه مىشوى، مگر [شمارى] اندك از ايشان [كه خيانتكار نيستند]. پس، از آنان درگذر و چشم پوشى كن كه خدا نيكوكاران را دوست مىدارد» (مائده/13)
- ↑ . وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكِينَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِيراً؛ و [تا] مردان و زنان نفاقپيشه و مردان و زنان مشرك را كه به خدا گمان بد بردهاند، عذاب كند؛ بَدِ زمانه بر آنان باد. و خدا بر ايشان خشم نموده و لعنتشان كرده و جهنّم را براى آنان آماده گردانيده و [چه] بد سرانجامى است! (فتح/6) أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ؛ «آنان، سزايشان اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردم، همگى برايشان است» (آل عمران/87) يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ؛ «[همان] روزى كه ستمگران را پوزشطلبىشان سود نمىدهد، و براى آنان لعنت است، و برايشان بدفرجامىِ آن سراى است» (غافر/52)
- ↑ . «لعنت و لعنت‌شدگان» از منظر قرآن كريم و روايات بررسی شد؛ تحلیل برائت و لعن در سوره مسد و زیارت عاشورا؛ .«سب و لعن از نگاه عرف، قرآن و سنّت» مورد بررسی قرار گرفت؛ لعن قرآن شامل چه کسانی میشود؛ دانشنامه حوزه؛ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ ویکی فقه؛ فرج پور، 1391، ص185.