اعتکاف

اعتکاف؛ خلوت گزینی با هدف نزدیک شدن به خداوند. عبادتی است که بندگان در مسجد برای توبه و تقویت معنویت خویش و رابطه با پروردگار انجام می دهند. اعتکاف تمرین عملی برای دوری از مشغله های دنیوی، تفکر و تعقل، تعالی روح انسانی و معرفت نفس و معرفت الله می باشد.

معنای اعتکاف

در لغت اعتکاف به‌معنای گوشه‌نشین‌شدن، خود را بازداشتن؛ و در شرع، ماندن در مسجد به قصد عبادت، به گونه‌ای مخصوص است. اعتکاف، «نوعی عبادت است که انسان سه روز یا بیشتر در مسجد مقیم شود و در طول این مدّت روز، روزه بگیرد». این کلمه، از نظر لغوی مصدر باب افتعال از «عَکَفَ» است که به معنی درنگ کردن و ادامه دادن است. اعتکاف در واقع، همان بریدن از خلق و نزدیک شدن به حق است.

هدف اعتکاف

اعتکاف کمک می کند که مسلمان بتواند رابطه خود را با خدا تقویت بنماید و در روزهای بعدی فعالیت خود را با در نظر گرفتن خدا و رضای او انجام دهد.

فلسفه اعتکاف

فلسفه اعتکاف، تقویت روحی در برابر ناملایمات است. انسان در طول سال نیازمند سلسله عباداتی است که توانایی روحی او را بالابرده و از نظر معنوی تقویت شود تا بتواند در برابر تهاجمات بیرونی در جامعه مقاومت کند. اعتکاف برای این است که انسان بین خودش و خدا خلوت کند و توشه معنوی بردارد و هنگام ورود به جامعه در برابر ناملایمات مقاومت کند و از مسیر خدا دور نشود.

زمان اعتکاف

اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعاً بتوان روزه گرفت. پس هرگاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درک لیلة القدر و بهره برداری از فیض این شب گرانقدر، بی ارتباط نیست. اعتکاف سه روز ماه رجب نیز از چند نظر حائز اهمیت است: اول آن که: ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می شود که اعتکاف در ماه های حرام، نسبت به دیگر ماه ها از فضیلت بیشتری برخوردار است. ثانیا: روزه در ماه رجب دارای فضیلتی خاص است، زیرا ماه رجب ماه بزرگی است که مردم حتی در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس می داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود. ظاهراً چنین رفتار و باوری نسبت به ماه رجب از دیگر ادیان الاهی در میان مردم به جای مانده بود.

مکان اعتکاف

اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) جایز است. امام رضا (ع) فرموده اند: «اعتکاف لیلة فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة»; یک شب اعتکاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یک حج و یک عمره است.ولی گروهی از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‌اند. اعتکاف در سایر مساجد مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندکی از فقیهان شیعه جایز است. مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه مسجدی است که معمولاً مردم بیشتری در آن جا گرد می‌آیند.

مبطلات اعتکاف

در اعتکاف چند چیز از جمله مباشرت جنسی حتی در حد بوسیدن همسر، استفاده از عطر، خرید و فروش، مگر برای رفع حاجت و نیز مشاجره و جدال درباره امور دنیوی بر شخص معتکف حرام می‌شود.

فواید اعتکاف

یکی ‌از فواید اعتکاف و معتکف شدن اندیشیدن و تعقل کردن است زیرا زمانی‌که انسان دور از هیاهو و مسائل دنیایی و هم‌زمان با خواندن قرآن و مفاتیح‌الجنان تفکر و تعقل می‌کند، اندیشه او بیشتر در مسائل مذهبی است. یکی‌از فواید اعتکاف توبه کردن است. انسان در کارهای روزمره دچار گناه می‌شود و این در حالی‌است که در ایام اعتکاف وسیله‌ای فراهم می‌شود که انسان توبه کند و حضور در مسجد باعث می‌شود انسان بدون این‌که به‌دنبال مسائل دنیایی باشد توبه کند. یکی دیگر از فواید اعتکاف نشستن در مسجد برای عبادت است، انسان برای نیایش و دعا کردن و به‌طور کلی برای خودسازی به مسجد می‌آید که آثار و برکات زیادی برای او دارد. انسان زمانی‌که به راز و نیاز با خداوند می‌پردازد حالت روحانی و خاصی پیدا می‌کند و همین‌که شیطان حالت روحانی انسان را می‌بیند که به فکر مسائل مادی و دنیایی نیست خود به خود فراری می‌شود. همچنین، اعتکاف زمینه بازگشت به سوی خدا و بازگشت از خودمداری به خداگرایی و خدابینی است. آمرزش گناهان، نزدیکی به خدا، جلب محبت خدا، تحصیل بهشت الهی، تهذیب نفس، انس با معنویات، آشنایی و برقراری ارتباط دوستانه و تقویت اراده نیز از مهم‌ترین آثار اعتکاف هستند. رشد، کمال و بالندگی روحی، عقلی و ایمانی انسان نیز از دیگر آثار اعتکاف است، زیرا در اعتکاف، انسان با پی بردن به نکات مثبت و منفی وجودش، با تقویت نقاط مثبت، از ضعف‌های خود می‌کاهد؛ لذا اولین اثر خلوت گزینی اعتکاف، نورانیت قلبی است؛ یعنی هر چه انسان توجه خود را به خدا بیشتر می‌کند نور خداوند در دلش متجلی می‌شود.

تقویت روحیه بندگی، دوری از گناهان، تواضع و فروتنی را از جمله آثار فردی اعتکاف است. معتکف که در مدت اعتکاف از بسیاری از امور چشم پوشی می کند، درحقیقت تمرینی برای تقویت اراده خود انجام می دهد و از سوی دیگر اخلاص در عبادت و دوری از ریا که در اینعمل عبادی نهفته است، سبب تواضع و فروتنی وی می شود؛ لذا اعتکاف بهترین فرصت برای انس با خدا و درک شیرینی و لذت بندگی اوست و میدانی برای به زمین زدن وابستگی‌ها و زدودن عشق به دنیا است. جوانی که در مراسم اعتکاف طعم شیرین ایمان و انس به خداوند را چشیده است، لذت‌های مادی و شهوانی در دیدگاهش حقیر و بی ارزش شده و به آسانی در گرداب فساد و تباهی گرفتار نمی‌شود.

منابع

اسلام پدیا

ایکنا

دانشنامه اسلامی

ویکی پدیا

ویکی پرسش

ویکی جو

ویکی وحدت