سبح (ریشه)

نسخهٔ تاریخ ‏۱۲ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۴ توسط Tabasi (بحث | مشارکت‌ها) (Tabasi صفحهٔ سبح را به سبح (ریشه) منتقل کرد)

ریشه «سبح» (SBḤ)؛ این ریشه به‌معنای حرکت سریع در آب یا هواست و از آن، مفهوم «تسبیح» ساخته شده است. مشتقات این ریشه در قرآن کریم 92 مورد است.  

ماده سبح
ماده سبح

معنای لغوی

ریشه «سبح»، بنابر قول لغویون، به معنای حركت سريع در آب يا هواست. این ریشه و مشتقاتش 92 بار در قرآن کریم کاربرد یافته‌اند[۱][۲].

از این ریشه، علاوه بر صورت‌های ثلاثی مجرد، باب تفعیل آن به‌صورت «تسبیح» به‌کار می‌رود. تسبیح که مصدر فعل «سَبَّحَ» است، به معناى منزه داشتن است؛ منزه داشتن خدا از هر آنچه که مستلزم نقص و ناسازگارى با ساحت کمال الهی است[۳]. در فرهنگ قرآن مجيد، تسبیح به معنای تنزيه «تنزيه الحق عن نقائص الامكان و الحدوث» و منزه داشتن حق جل وعلا از نقايص امكان و نشانه‌های حدوث است[۴]. همچنین تسبیح به مهره‌های به رشته كشيده‌ای كه به هنگام ذكر در دست می‌گيرند، اطلاق می‌شود[۵].

ساخت‌های صرفی

سَبَحَ (ثلاثی مجرد): 5 بار

         سَبَحَ – یَسبَحُ: 2 بار

         سابِح (اسم فاعل): 1 بار

         سَبح (مصدر): 2 بار

سَبَّحَ (باب تفعیل): 87 بار

         سَبَّحَ – یُسَبِّحُ: 42 بار

         تسبیح (مصدر): 2 بار

         مُسبِّح (اسم فاعل): 2 بار

         سُبحان (اسم مصدر): 41 بار

ریشه شناسی

زبان واژه معنا توضیحات ارجاعات
عبری שָׁבַח ستایش کردن باب Piel = فَعَّلَ Gesenius, 986
שָׁבַח آرام‌کردن باب Piel
آرامی שָׁבַח [رشد دادن، گستردن]، بهبود، رشد در ارزش Jastrow, 1511-1512
שִׁבֵּחַ ستایش کردن باب Piel
سریانی ܫܒܚ باشکوه، برجسته، پرافتخار PayneSmith, 555

Costaz, 357

Jennings, 214

Sokoloff (2009), 1500

Brun, 659

ستایش، ستایش کردن،

شکوه، تجلیل کردن

باب Pael = فَعَّلَ
آواز خواندن " "
گویش فلسطینی-مسیحی ܫܒܚ شکوه و جلال Schwally, 91
افزایش
گویش فلسطینی-یهودی שבח ستایش کردن، تجلیل کردن Sokoloff (1992), 534
שבח افزودن ارزش، جلو بردن
مندایی ŠBH, ŠBA ستایش کردن باب Pael = فعّلَ Macuch, 446-447
اکدی و آشوری suppū دعاکردن باب فعّل Black, 328

Gelb, 15/394

sapāh̬u

šapāh̬u

پراکندن، گستردن، پاشیدن Gelb, 15/151
حبشی sabbəḥa ستایش کردن، تجلیل کردن؛ سرود خواندن باب فعّل Leslau, 483
سبائی S1BḤ̣ ؟ Beeston, 123
عربی سبّح ستایش کردن، تسبیح کردن باب فعّل مشکور، 1/352

Jeffery, 162

سَبح / سبخ فراغت مزمل/7
سَبَحَ حرکت + گسترش نازعات/3؛ یس/40
سباحه شناکردن
سبّخ تسکین دادن

منابع

ایکنا

نرم‌افزار جامع‌التفاسیر

منابع ریشه شناسی

ارجاعات