قسط (ریشه): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «قسط (ریشه) صفحه بحث خواندن ویرایش ویرایش مبدأ نمایش تاریخچه توقف پیگیری بیشتر (تغییرمسیر از قسط (1)) قسط قسط ریشه «ق س ط» (QSṬ)؛ دارای دو ریشه جداگانه است: قسط (1): نصیب، بخش و قسمت، دادگری و عدل. این ریشه در این معنا، 23 بار در قرآن به‌کار رفته است. ق...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
قسط (ریشه) | = قسط (ریشه) = | ||
صفحه | |||
بحث | * [[قسط (ریشه)|صفحه]] | ||
خواندن | * [[بحث:قسط (ریشه)|بحث]] | ||
ویرایش | |||
ویرایش مبدأ | * [[قسط (ریشه)|خواندن]] | ||
نمایش تاریخچه | * ویرایش | ||
توقف پیگیری | * ویرایش مبدأ | ||
* نمایش تاریخچه | |||
* توقف پیگیری | |||
* | |||
* | |||
(تغییرمسیر از قسط (1)) | (تغییرمسیر از قسط (1)) | ||
قسط | قسط | ||
'''ریشه «ق س ط»''' (QSṬ)؛ دارای دو ریشه جداگانه است: | |||
ریشه «ق س ط» (QSṬ)؛ دارای دو ریشه جداگانه است: | |||
'''قسط (1)''': نصیب، بخش و قسمت، دادگری و عدل. این ریشه در این معنا، 23 بار در قرآن به‌کار رفته است. | |||
قسط ( | '''قسط (2)''': این ریشه، در آیات 14 و 15 سوره جنّ، به‌صورت اسم فاعل (قاسط) به‌کار رفته است. لغویان عمدتا آن را به معنای ظلم و جور دانسته‌اند. | ||
قسط ( | == قسط (1)[ویرایش | ویرایش مبدأ] == | ||
=== معنای لغوی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | |||
معنای لغوی | «قسط» در معنی لغوی و در ادبیات عرب به معنی نصیب، دادگری و عدل است و در زبان فارسی نیز به معنای داد، بازپرداخت و مانده است. در این زمینه راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ»؛ «قسط، نصیب و سهم‌گذاری با عدالت است». همچنین معنای در جای خود قرار دادن هرچیزی در این مفهوم مستتر است. در لسان‌العرب و تاج‌العروس آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است و گفته شده: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است. | ||
«قسط» در معنی لغوی و در ادبیات عرب به معنی نصیب، دادگری و عدل است و در زبان فارسی نیز به معنای داد، بازپرداخت و مانده است. در این زمینه راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ»؛ «قسط، نصیب و سهم‌گذاری با عدالت است». همچنین معنای در جای خود قرار دادن هرچیزی در این مفهوم مستتر است. در لسان‌العرب و تاج‌العروس آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است و گفته شده: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است | |||
تفاوت قسط و عدل | ==== تفاوت قسط و عدل[ویرایش | ویرایش مبدأ] ==== | ||
عدل، حالتی است بين افراط و تفريط به گونه‌ای كه در اين حد وسط زيادت يا نقصانی قرار نداشته و اعتدال كامل مراعات شده و به خاطر همين مفهوم است كه از ميانه‌روی، مساوات و استقامت به عدل تعبير شده است. | عدل، حالتی است بين افراط و تفريط به گونه‌ای كه در اين حد وسط زيادت يا نقصانی قرار نداشته و اعتدال كامل مراعات شده و به خاطر همين مفهوم است كه از ميانه‌روی، مساوات و استقامت به عدل تعبير شده است. | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۳: | ||
دیگر تفاوت بین معنای «قسط» و «عدل» آن است که واژه «قسط» و «اقساط» در مواردى به كار مى رود كه گروهى در چيزى شريك باشند و اگر نصيب و بهره هر كدام به طور كامل پرداخته شود اين عمل «قسط» است ولى اگر در ميان آن تبعيض كنند «جور» است. ولى «عدالت» كه نقطه مقابل آن «ظلم» است مفهوم گسترده‌ترى دارد هم در موارد شركت و هم در غير موارد آن به كار مى رود؛ در واقع نسبت منطقی ميان «عدل» و «قسط»، عموم و خصوص مطلق است. | دیگر تفاوت بین معنای «قسط» و «عدل» آن است که واژه «قسط» و «اقساط» در مواردى به كار مى رود كه گروهى در چيزى شريك باشند و اگر نصيب و بهره هر كدام به طور كامل پرداخته شود اين عمل «قسط» است ولى اگر در ميان آن تبعيض كنند «جور» است. ولى «عدالت» كه نقطه مقابل آن «ظلم» است مفهوم گسترده‌ترى دارد هم در موارد شركت و هم در غير موارد آن به كار مى رود؛ در واقع نسبت منطقی ميان «عدل» و «قسط»، عموم و خصوص مطلق است. | ||
همچنین عدالت در مورد حكومت و داورى است و قسط در مقابل تقسيم حقوق است | همچنین عدالت در مورد حكومت و داورى است و قسط در مقابل تقسيم حقوق است. | ||
ساخت‌های صرفی | === ساخت‌های صرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | ||
القِسط (اسم): 15 بار | القِسط (اسم): 15 بار | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۲: | ||
أقسَطَ، یُقسِطُ (باب إفعال): 3 بار | أقسَطَ، یُقسِطُ (باب إفعال): 3 بار | ||
مُقسِط (اسم فاعل): 3 بار | |||
ریشه‌شناسی | === ریشه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | ||
زبان واژه معنا ارجاع | {| class="wikitable" | ||
عبری קשְׁטְ حقیقت (truth) Gesenius, 905 | |'''زبان''' | ||
پالمیری QS̆Ṭ حق قانونی، آنچه قانونا درست است. Hoftijzer, 1038 | |'''واژه''' | ||
آرامی קְשׁוֹט | |'''معنا''' | ||
|'''ارجاع''' | |||
|- | |||
|عبری | |||
|קשְׁטְ | |||
|حقیقت (truth) | |||
|Gesenius, 905 | |||
|- | |||
|پالمیری | |||
|QS̆Ṭ | |||
|حق قانونی، آنچه قانونا درست است. | |||
|Hoftijzer, 1038 | |||
|- | |||
|آرامی | |||
|קְשׁוֹט | |||
קוּשְׁטָא | קוּשְׁטָא | ||
|راست، حقیقت، درستکاری (right) | |||
راست، حقیقت، درستکاری (right) Jastrow, 1439 | |Jastrow, 1439 | ||
سریانی ܩܘܫܬܐ | |- | ||
|سریانی | |||
|ܩܘܫܬܐ | |||
(quštā) | (quštā) | ||
|حقیقت، حق و سهم (right)، | |||
حقیقت، حق و سهم (right)، | |||
درستکاری، عدالت (justice) | درستکاری، عدالت (justice) | ||
|PayneSmith, 499 | |||
PayneSmith, 499 | |- | ||
مندایی KS̆Ṭ راست و صادق بودن Macuch, 224 | |مندایی | ||
گویش فلسطینی مسیحی ܩܫܛܐ | |KS̆Ṭ | ||
|راست و صادق بودن | |||
|Macuch, 224 | |||
|- | |||
|گویش فلسطینی مسیحی | |||
|ܩܫܛܐ | |||
(qšt) | (qšt) | ||
|راست و درست (right) | |||
|Jeffery, 238 | |||
|- | |||
|عربی | |||
|قسط | |||
أقسَطَ | |||
|به انصاف و عدالت رفتار کردن | |||
|مشکور، 2/ 698 | |||
|} | |||
قاسط | |||
== قسط (2)[ویرایش | ویرایش مبدأ] == | |||
=== معنای لغوی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | |||
برخی لغویون چون ابن فارس معتقدند که «قاف و سین و طا» (قسط) بر دو معنا دلالت می‌کند که ضد هم هستند. این ریشه هم به معنای عدل و هم به معنای ظلم و جور است. «قاسط» يعنی كسی كه اهل قَسط است و قَسط، به معنی ظلم و جور است. اين كلمه در مقابل كلمه قِسط، به معنای عدل و ميانه‌روی است. | |||
معنای لغوی | |||
برخی لغویون چون ابن فارس معتقدند که «قاف و سین و طا» (قسط) بر دو معنا دلالت می‌کند که ضد هم هستند. این ریشه هم به معنای عدل و هم به معنای ظلم و جور است | |||
گرچه لغویان این ریشه را عمدتا به معنای ظلم و جور دانسته اند، اما نظیر این ریشه در زبان حبشی نشان می‌دهد معنای آن، دزدیدن و فریب‌دادن است. از سوی دیگر باید گفت که این ریشه عربی- حبشی، هیچ ارتباطی با قسط (1) به معنای عدالت ندارد و تشابه لفظی این دو، صرفاً حاصل یک اشتراک لفظی است. | گرچه لغویان این ریشه را عمدتا به معنای ظلم و جور دانسته اند، اما نظیر این ریشه در زبان حبشی نشان می‌دهد معنای آن، دزدیدن و فریب‌دادن است. از سوی دیگر باید گفت که این ریشه عربی- حبشی، هیچ ارتباطی با قسط (1) به معنای عدالت ندارد و تشابه لفظی این دو، صرفاً حاصل یک اشتراک لفظی است. | ||
ساخت‌های صرفی | === ساخت‌های صرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | ||
القاسِط (اسم فاعل مجرد): 2 بار | القاسِط (اسم فاعل مجرد): 2 بار | ||
ریشه‌شناسی | === ریشه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ] === | ||
زبان واژه معنا ارجاع | {| class="wikitable" | ||
حبشی qaśaṭa دزدی، غارت کردن، با فریب بردن، فریب دادن، دستبرد زدن. Leslau, 448-449 | |'''زبان''' | ||
منابع | |'''واژه''' | ||
|'''معنا''' | |||
|'''ارجاع''' | |||
|- | |||
|حبشی | |||
|qaśaṭa | |||
|دزدی، غارت کردن، با فریب بردن، فریب دادن، دستبرد زدن. | |||
|Leslau, 448-449 | |||
|} | |||
== منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ] == | |||
ایکنا | ایکنا | ||
نرم افزار جامع التفاسیر | نرم افزار جامع التفاسیر | ||
منابع ریشه شناسی | [[منابع ریشه شناسی]] | ||
== ارجاعات[ویرایش | ویرایش مبدأ] == | |||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-1|↑]] «قسط» در متون دینی | |||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-2|↑]] تشابه و تفاوت قسط و عدل از منظر آیت‌الله مکارم شیرازی | |||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-3|↑]] بررسی تفاوت‌های واژه «عدل» و «قسط» | |||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-4|↑]] اهمیت کاربست مفهوم‌‌شناسی متشابهات لفظی در ترجمه قرآن | |||
# [[قسط (ریشه)#cite%20ref-5|↑]] چه كسانی هيزم جهنم‌اند؟! | |||
[[ویژه:رده‌ها|رده]]: | |||
* [[:رده:ریشه شناسی واژگان قرآن|ریشه شناسی واژگان قرآن]] | |||
رده: ریشه شناسی واژگان قرآن | |||
نسخهٔ ۲۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۵
قسط (ریشه)
- خواندن
- ویرایش
- ویرایش مبدأ
- نمایش تاریخچه
- توقف پیگیری
(تغییرمسیر از قسط (1)) قسط ریشه «ق س ط» (QSṬ)؛ دارای دو ریشه جداگانه است:
قسط (1): نصیب، بخش و قسمت، دادگری و عدل. این ریشه در این معنا، 23 بار در قرآن به‌کار رفته است.
قسط (2): این ریشه، در آیات 14 و 15 سوره جنّ، به‌صورت اسم فاعل (قاسط) به‌کار رفته است. لغویان عمدتا آن را به معنای ظلم و جور دانسته‌اند.
قسط (1)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
معنای لغوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
«قسط» در معنی لغوی و در ادبیات عرب به معنی نصیب، دادگری و عدل است و در زبان فارسی نیز به معنای داد، بازپرداخت و مانده است. در این زمینه راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: «الْقِسْطُ هُوَ النَّصِیبُ بِالْعَدْلِ»؛ «قسط، نصیب و سهم‌گذاری با عدالت است». همچنین معنای در جای خود قرار دادن هرچیزی در این مفهوم مستتر است. در لسان‌العرب و تاج‌العروس آمده است: قسط، عدل و حصه و نصیب است و گفته شده: اِقساط (به کسر همزه) فقط عدل در قسمت است.
تفاوت قسط و عدل[ویرایش | ویرایش مبدأ]
عدل، حالتی است بين افراط و تفريط به گونه‌ای كه در اين حد وسط زيادت يا نقصانی قرار نداشته و اعتدال كامل مراعات شده و به خاطر همين مفهوم است كه از ميانه‌روی، مساوات و استقامت به عدل تعبير شده است.
در تفاوت‌های مفهومی و مصداقی عدل و قسط می‌توان گفت كه قسط، اجراء و تحقق عدل است و پيامدش نيز تطبيق عدل بر موارد و جايگاه‌های خارجی‌اش است و اينكه قسط، عدلی است كه ظهور يافته و محسوس گشته و از همين روست كه ترازو كردن اشياء را قسط می‌گويند چون عدل و تعادل را به صورت آشكارا نمايش می‌دهد.
دیگر تفاوت بین معنای «قسط» و «عدل» آن است که واژه «قسط» و «اقساط» در مواردى به كار مى رود كه گروهى در چيزى شريك باشند و اگر نصيب و بهره هر كدام به طور كامل پرداخته شود اين عمل «قسط» است ولى اگر در ميان آن تبعيض كنند «جور» است. ولى «عدالت» كه نقطه مقابل آن «ظلم» است مفهوم گسترده‌ترى دارد هم در موارد شركت و هم در غير موارد آن به كار مى رود؛ در واقع نسبت منطقی ميان «عدل» و «قسط»، عموم و خصوص مطلق است.
همچنین عدالت در مورد حكومت و داورى است و قسط در مقابل تقسيم حقوق است.
ساخت‌های صرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
القِسط (اسم): 15 بار
أقسَطُ (اسم تفضیل): 2 بار
أقسَطَ، یُقسِطُ (باب إفعال): 3 بار
مُقسِط (اسم فاعل): 3 بار
ریشه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
| زبان | واژه | معنا | ارجاع |
| عبری | קשְׁטְ | حقیقت (truth) | Gesenius, 905 |
| پالمیری | QS̆Ṭ | حق قانونی، آنچه قانونا درست است. | Hoftijzer, 1038 |
| آرامی | קְשׁוֹט
קוּשְׁטָא |
راست، حقیقت، درستکاری (right) | Jastrow, 1439 |
| سریانی | ܩܘܫܬܐ
(quštā) |
حقیقت، حق و سهم (right)،
درستکاری، عدالت (justice) |
PayneSmith, 499 |
| مندایی | KS̆Ṭ | راست و صادق بودن | Macuch, 224 |
| گویش فلسطینی مسیحی | ܩܫܛܐ
(qšt) |
راست و درست (right) | Jeffery, 238 |
| عربی | قسط
أقسَطَ |
به انصاف و عدالت رفتار کردن | مشکور، 2/ 698 |
قاسط
قسط (2)[ویرایش | ویرایش مبدأ]
معنای لغوی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برخی لغویون چون ابن فارس معتقدند که «قاف و سین و طا» (قسط) بر دو معنا دلالت می‌کند که ضد هم هستند. این ریشه هم به معنای عدل و هم به معنای ظلم و جور است. «قاسط» يعنی كسی كه اهل قَسط است و قَسط، به معنی ظلم و جور است. اين كلمه در مقابل كلمه قِسط، به معنای عدل و ميانه‌روی است.
گرچه لغویان این ریشه را عمدتا به معنای ظلم و جور دانسته اند، اما نظیر این ریشه در زبان حبشی نشان می‌دهد معنای آن، دزدیدن و فریب‌دادن است. از سوی دیگر باید گفت که این ریشه عربی- حبشی، هیچ ارتباطی با قسط (1) به معنای عدالت ندارد و تشابه لفظی این دو، صرفاً حاصل یک اشتراک لفظی است.
ساخت‌های صرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
القاسِط (اسم فاعل مجرد): 2 بار
ریشه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
| زبان | واژه | معنا | ارجاع |
| حبشی | qaśaṭa | دزدی، غارت کردن، با فریب بردن، فریب دادن، دستبرد زدن. | Leslau, 448-449 |
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ایکنا
نرم افزار جامع التفاسیر
ارجاعات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ «قسط» در متون دینی
- ↑ تشابه و تفاوت قسط و عدل از منظر آیت‌الله مکارم شیرازی
- ↑ بررسی تفاوت‌های واژه «عدل» و «قسط»
- ↑ اهمیت کاربست مفهوم‌‌شناسی متشابهات لفظی در ترجمه قرآن
- ↑ چه كسانی هيزم جهنم‌اند؟!
رده: