ربا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ربا'''؛ به معنای دریافت زیاده در قبال دادن قرض به دیگران. این پدیده از جمله مواردی است که در همه فرهنگی¬ها و ادیان مورد نکوهش قرار گرفته است و در قرآن نیز به شدیدترین شکل ممکن نهی شده است. این پدیده در زمره گناهان کبیره قرار دارد و در آیات قرآن از مسئله ربا و رباخواری به اعلام جنگ با خداوند تعبير شده است و به عنوان یکی از مصادیق بارز ظلم از آن یاد شده است. مبارزه اسلام با ربا به اهتمام دين اسلام به مسئله سلامت مناسبات مالی و اقتصادی و پرهيز از اين مسير نادرست است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2210883/%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%87%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C مبارزه با فساد اقتصادی؛ جهادی حقيقی/۱۴ نحوه برخورد قرآن با ربا؛ نشانه اهتمام اسلام به سلامت مناسبات اقتصادی]</ref> در شریعت اسلام انواع ربا حرام اعلام شده است و تعبیر شر المکاسب در مورد آن بکار رفته است. با توجه به شدت شیوع این پدیده سیر حرمت آن به صورت تدیجی در قرآن اتفاق افتاده است. یرای این پدیده اقتصادی ناسالم و غیراخلاقی تبعات بسیاری از جمله از بین رفتن برکت، شکستن مرزهای اخلاقی، نابودی تمدن و برهم ریختن زندگی بیان شده است.<ref>سیاست و اقتصاد در قرآن/ ۲۲ تبعات اقتصادی «رِبح مُرَکَب» از منظر قرآن کریم</ref>

دسته‌ای از روايات به روشنی و با تأكيدهای متعدد، بر تحريم ربا دلالت دارد. اين روايات رباخواری را هم رديف بزرگ‌ترين گناهان تا حد زنای با محارم و حتی فراتر می‌شمرد. با توجه به گستردگی اين روايات و لحن شديد آن‌ها، حرمت ربا به کفایت قابل اثبات است. در روايات، ربا و تمام كسانی كه به نوعی با آن ارتباط دارند لعنت می‏شوند. از جمله در دو حديث از اميرمؤمنان(ع) می‏خوانيم «لعن رسول الله ـ صلی الله عليه و آله ـ الربا و آكلَه و بايعَه و مشترَيه و كاتبَه و شاهدَيهِ » پيامبر گرامی اسلام(ص) در اين روايت پنج طائفه را كه در ارتباط با ربا هستند، لعنت كرده است. اين پنج طائفه عبارتند از: كسی كه ميهمان رباخوار می‌شود و از غذايی كه با پول ربا تهيه شده با علم و آگاهی استفاده می‌كنند، رباخوار، ربادهنده، كسی كه ربا را محاسبه می‌كند و شاهد قرارداد ربا است. دسته¬ای از روايات، ربا را بدترين و خبيث‌ترين نوع معاملات معرفی می‌كند. در حديثی از امام باقر(ع) می‌خوانيم « أخبث المكاسب كسب الربا؛ كثيف‌ترين معاملات، معاملات ربوی است.» در حديث ديگری می‌خوانيم «و من ألفاظ رسول الله ـ صلی الله عليه وآله ـ الموجَزَة التی لم یُسبَقُ إليها: شر المكاسب الربا؛ از سخنان كوتاه و پرمعنی رسول خدا(ص) كه پيش از آن حضرت سابقه نداشت اين است كه فرمود «رباخواری بدترين نوع كسب‌هاست». نتيجه اين كه اين گروه از روايات نيز دليل بر حرمت ربا و رباخواری است. دسته سوم از روايات، دلالت بر هلاكت رباخواران در دنيا دارد. امام صادق(ع) می‏فرمايند «إذا أرادالله بقوم هلاكا ظهر فيهم‌الربا؛ هنگامی كه خداوند اراده هلاكت قومی را كند، ربا در ميان آن‌ها ظاهر می‌شود». معنای اين روايت اين است كه ربا مجازات دنيوی نيز دارد كه به هلاكت رباخواران منتهی می‏شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2534933/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%8A%D9%84-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D9%85-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86- بخش دوم/ نگاهی بر دلايل تحريم ربا در قرآن- همچنین ر.ک: تأثیر سوء ربا در پرداخت دستمزد کارگران- در جلسه تفسیر موضوعی مطرح شد؛ حرمت ربا؛ شدیدترین لحن خداوند در قرآن برای نهی از گناه]</ref>  

ربا در قانون اساسی ایران جرم محسوب می¬شود. اصل ۴۹ قانون اساسی درآمدهای ناشی از ربا را غيرمشروع می‌داند، از طرفی هم ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی ربا را جرم می‌داند و برای آن مجازات درنظر گرفته است که در قسمتی از متن ماده این قانون آمده است:  «... مرتكبين اعم از ربادهنده، رباگيرنده و واسطه بين آن‌ها، علاوه بر رد اضافه به صاحب مال، به شش‌ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نيز معادل مورد ربا به‌عنوان جزای نقدی محكوم می‌شوند». جرم ربا با توجه به ماده ۷۲۷ از جرائم غيرقابل گذشت است. يعنی برای پيگيری اين جرم لازم نيست كسی شكايت كند، بلکه جرم به محض اطلاع مراجع قضايی و انتظامی قابل پيگيری و تعقيب است.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/3873395/%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%BA%D9%84%D8%B7 ربا؛ فرزند نامشروع اقتصاد غلطت- تأثیرات منفی ربا‌خواری بر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی]</ref>  

کسب ثروت دلیل روی‌آوری به ربا است؛ هدف از روی‌ آوردن به ربا و آلوده شدن در آن کسب ثروت زیاد و قانع نبودن به رزق تعیین شده خویش است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3492402/%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%88-%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B3%D8%A8-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D8%A7-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF ربا و رباخواری در کسب و بانکداری/ مسلمانانی که ناخواسته به جنگ با خدا می‌روند!]</ref> یکی از ویژگی‎های نظام اقتصادی اسلام، حرمت و ممنوعیت ربا است. از نظر اسلام، ربا یک نوع تبادل‌ اقتصادی ناسالم است که عواطف و پیوندها را سست می‎کند و بذرِ کینه و دشمنی را در دل‌ها می‌پاشد.<ref>[https://lorestan.iqna.ir/fa/news/3792539/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%85 آثار منفی ربا را بشناسیم]</ref> در روايات آمده است كه «شر المكاسب كسب‌الربا»، يعنی شرورترين كسب‌ها كسب ربا و رباكاری است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B1%D8%A8%D8%A7_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C<nowiki> دانشنامه اسلامی ]</nowiki></ref> ربا آثاری برای ربادهنده، رباگیرنده و حتی شاهد معامله دارد یعنی شخصی هم که شاهد این معامله حرام است و سکوت می‌کند و یا حتی به معامله حرامی شهادت می‌دهد از این عذاب به دور نیست و هر سه طرف این معامله مورد لعنت و نفرین خداوند قرار می‌گیرند.<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3819739/%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%B1%D8%A8%D8%A7%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C تأثیرات منفی ربا‌خواری بر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی]</ref> از مضرات ویران‌کننده ربا این است که ربا سنت‌های زیبایی مانند قرض‌الحسنه را در بوته فراموشی می‌نهد و در نهایت فساد اخلاقی، رواج تنبلی و بی‌بندوباری اقتصادی را نیز به همراه دارد. مهمترین پیامد این امر ازدیاد فاصله طبقاتی بین فقیر و غنی است زیرا پولی که باید در چرخه اقتصادی و تولید به کار گرفته شود بدون زحمت سود آن نصیب فرد نزول دهنده می‌شود. فرد رباخوار مانند زالو است که خون فرد محتاج را می‌مکد؛ فردی که نزول می‌گیرد ممکن است نتواند آن را پس بدهد که همین امر می تواند زمینه فروپاشی بنیان خانواده را نیز فراهم کند. رباخوار از آثار خیر و برکت معنوی که در کسب و کار و جنبش و سعی در تحصیل معاش است محروم است. <ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/3873395/%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%BA%D9%84%D8%B7 ربا؛ فرزند نامشروع اقتصاد غلط]</ref>ربا و نرخ بهره می‌تواند سبب توزیع ناعادلانه‌ بین‌نسلی و تخصیص ناعادلانه‌ منابع شود. سود حاصل از ربا برگرفته از اقتصاد واقعی نیست و منجر به جریان افتادن سرمایه نمی‌شود و باعث رکود در جامعه می‌شود. با افزایش نرخ بهره هزینه‌های سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد و در نتیجه تولیدکنندگان تمایل کمتری برای تولید کالا دارند. وجود بهره‌ پولی بالا در اقتصاد سبب می‌شود که بسیاری از افراد بدون نیاز به کار درآمدهای سرشاری را کسب کنند که این امر سبب کاهش انگیزه برای کار می‌شود. وقتی نرخ بهره وجود داشته باشد سبب کاهش تقاضا برای سرمایه‌گذاری و در نتیجه کاهش درآمد ملی شود در این صورت پس‌انداز که خود تابعی از درآمد ملی است نیز کاهش می‌یابد.<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/2738848/%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%82%D8%B7%D8%B9-%D8%B4%D9%88%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C چه کنیم ریشه ربا در جامعه قطع شود؟/ توجه به مرزهای حلال و حرام در زندگی]</ref> از لحاظ اجتماعی و اقتصادی اگر در سیستم اقتصادی یک کشور رباخواری وارد شد نتیجه این خواهد شد که کار و تلاش، جای خود را به مال‌اندوزی خواهد داد و در این شرایط افراد به دنبال این هستند که بدون کار و تلاش، پولی را به دست آورند و نتیجه این وضعیت هم این است که چرخ صنعت از حرکت باز خواهد ایستاد. در این شرایط بیکاری، نقدینگی، فساد مالی و مشکلات اجتماعی هم بسیار زیاد خواهد شد.<ref>کارشناس مسائل فقهی بیان کرد: تبعات رباخواری از منظر قرآن</ref> در این زمینه بیش از ۲۰ روایت وجود دارد که اگر مردم ربا نخورند و اموال را در بیع و تولید به کار بگیرند باعث رشد اقتصادی خواهد شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3793879/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%81%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B4%D8%AA-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%AF-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%A8-%D8%B1%D8%A8%D8%A7 آیت‌الله نوری همدانی:مسئولان به فکر معیشت مردم باشند/ عواقب ربا]</ref> نابودی تمدن و برهم ریختن زندگی از مهم‌ترین آثار ربا می باشد. نتیجه ربا نابودی و فنای عده‌ای بیچاره و تمرکز ثروت در دست طبقه دیگری است که از مزایای ثروت و سرمایه؛ به حد کافی بهره‌مند می‌باشند. در نتیجه طاقت و تحمل طبقه وامانده و بیچاره از حد گذشته، برای دفاع از خویش و انتقام به‌پاخیزند و به مبارزه با طبقه دیگر اقدام می‌کنند و بالاخره پایان این کار به هرج و مرج و بی‌نظمی عجیبی خاتمه پیدا می‌کند و اثر نهایی این درهم پاشیدگی و هرج و مرج، نابودی تمدن و برهم ریختن زندگی و نظام اجتماعی است. ربا باعث تراکم ثروت و ظهور مکتب‌های کمونیستی است. کسانی‌که وارد بحث در مسائل اقتصادی می‌شوند، آگاهند که تنها سبب شیوع کمونیسم و انتشار افکار گمراه‌کننده و پیشروی مرام‌های اشتراکی، همان تراکم فاحش و خارج از اندازه سرمایه و ثروت است که نزد پاره‌ای از افراد متمرکز می‌شود و آنان را در مظاهر زندگی و استفاده از مزایای حیات بر دیگران مقدم می‌دارد و میان افراد جامعه فاصله‌های بزرگی ایجاد می‌کند و در مقابل دسته¬های دیگر مردم از در دست داشتن احتیاجات زندگی و اولیات ادامه بقا، محروم می‌شوند، آنان همه چیز دارند و اینان فاقد همه چیزند.<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/1378239/%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%88-%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA ربا؛ راهی به تباهی نابودی تمدن و گسستگی نظام اجتماعی از مهم‌ترین آثار ربا است]</ref> فقدان تعادل رفتاری و روانی یکی دیگر آثار ربا است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3634388/%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AC%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%87-%D8%B1%D9%88%D9%85 اقتصاد در قرآن/ امیر خادم‌علیزاده تشریح کرد: سیر تدریجی تحریم ربا در قرآن؛ آغاز فرایند از سوره مبارکه «روم»]</ref> از منظر قرآن رباخوار تنها در مسائل مالی و اقتصادی اثر منفی نمی‌گذارد بلکه اثرات منفی، روانی و رفتاری نیز دارد سوره بقره آیه ۲۷۵ در این باره می‌فرماید: «الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا ۗ وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا ۚ فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ» یعنی کسی که رباگیرنده و یا ربادهنده است مانند کسی است که از سوی شیطان مست، پریشان حال و آشفته شده است که یکی از نشانه‌ها افسردگی، پریشان‌حالی است.<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3819739/%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C-%D8%B1%D8%A8%D8%A7%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C تأثیرات منفی ربا‌خواری بر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی. همچنین ر.ک: عضو هیئت ‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره): مخالفت صریح قرآن با رشد بدون ریسک دارایی پولی/ رباخواری ثبات اقتصادی را بر هم می‌زند- رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه: ربا منجر به شکاف طبقاتی می‌شود/ تفاوت ربای قرضی و معاملی- افزایش ربا در جامعه؛ زمینه‌ساز کاهش حس نوع دوستی در میان مردم- بررسی پديده «ربا» از منظر قرآن/۹ آيه ۲۷۹ سوره بقره ربا را جنگ با خداوند و رسولش می‌داند- در تفسیر سوره بقره مطرح شد: تاثیر رباخواری بر انحطاط اخلاق جامعه- يادداشت روز/ ربا و اثرات سوء بر نظام اجتماعی و اقتصادی اسلام- بررسی پديده «ربا» از منظر قرآن/۸  آيه ۲۷۶ سوره «بقره» بر ارزش صدقه و قبح ربا نزد خداوند دلالت می‌كند- بررسی پديده «ربا» از منظر قرآن/۲  ناامنی و فساد اخلاقی از مضرات گسترش ربا در جامعه است-بررسی پديده «ربا» از منظر قرآن/۵ آيه ۱۳۰ آل عمران، خطاب به مومنان و برحذری از ربا نازل شده است]</ref>  

== پاورقی ها ==