سرمایه اجتماعی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۷

سرمایه اجتماعی؛ مفهومی جامعه شناختی است که به ارتباطات و مشارکت اعضای یک جامعه توجه دارد و می تواند همراه با سرمایه فرهنگی، ابزاری برای رسیدن به سرمایه های اقتصادی باشد. سرمایه اجتماعی داشته های معنوی و غیر محسوس یک جامعه بشمار می آید.

مفهوم شناسی سرمایه

منبعی برای تحقق بخشیدن به اهداف افراد و گروه‌های اجتماعی است به این معناکه ابزارهایی که فرد، گروه، نهاد یا جامعه‌ای برای رسیدن به هدف‌های خود از آن‌ها استفاده می‌کند، سرمایه نامیده می‌شود.^[۱] سرمایه شکل‌های متنوعی دارد: سرمایه اقتصادی^[۲] (ثروت)، سرمایه فرهنگی، سرمایه نمادین، و سرمایه اجتماعی. سرمایه اجتماعی در یک معنای عام، نوعی سرمایه‌گذاری در روابط اجتماعی است که با بازده مورد انتظار تعریف می‌شود. سرمایه اجتماعی مفهومی در جامعه‌شناسی است که در تجارت، اقتصاد، علوم انسانی و بهداشت عمومی جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می‌شود.^[۳] مفهوم سرمايه اجتماعی را نخست جامعه‌شناسان ابداع كردند. اين مفهوم به آنها كمك می‌كرد كه در مورد رفتار جمعی انسان‌ها توضيحاتی ارائه كنند و نشان بدهند كه چگونه كار جمعی و گروهی می‌تواند شكل بگيرد و استمرار يابد. از طرف ديگر، مفهوم سرمايه اجتماعی آن‌ها را قادر می‌ساخت كه افزايش جرم و جنايت و نيز ضعيف بودن همبستگی مردم را در برخی مناطق تبيين كنند سپس اقتصاددان‌ها نيز به گونه‌ای ديگر به مفهوم «سرمايه اجتماعی» روی‌آوردند.^[۴] سرمايه اجتماعی عبارت است از مجموعه دارايی‌های جامعه و ويژگی‌ها و امكاناتی ‌كه پيوندهای يك نظام اجتماعی را حفظ می‌كند. به عبارت ديگر، افراد با داشتن مجموعه‌ای از امكانات، انگيزه‌ها و روابط در كنار هم جمع می‌شوند و در بين خود روابط سازمانی و تشكيلاتی را ايجاد می‌كنند. اين تشكيلات و سازمان و روابط در طول زمان انباشته می‌شود و نهايتاً يك جامعه رو به تكامل را شكل می‌دهد. هر قدر كه اين روابط دارای هم‌گرايی بيشتر، منظم‌تر، كم‌بحران‌تر و كم‌مسئله‌تر باشد، جامعه تداوم و كارآمدی و توانايی بيشتری دارد و ارزش‌های انسانی در آن راحت‌تر و با موانع كمتری امكان بروز و ظهور و رشد خواهد داشت. در نتيجه، اين جوامع دارای نوعی هم‌بستگی و ارتباط با هم هستند و می‌توانند امكانات بيشتری را برای پيشرفت فردی اعضای خود ارائه كنند.^[۵] محققان در طی سال ها تعاریف متعددی برای سرمایه اجتماعی ارائه داده اند: گلن لوری، سرمایه اجتماعی را مجموع منابعی می‌داند که در ذات روابط خانوادگی و در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد و برای رشد شناختی یا اجتماعی کودک یا جوان سودمند است.^[۶] بن‌پرات، در تعریف سرمایه اجتماعی، روابط بین افراد یک خانواده، گروهی از دوستان یا شرکای یک شرکت را به صورت رابطه تعریف می‌کند و به بررسی اثرات این رابطه بر مبادلات اقتصادی می‌پردازد. از دیدگاه بوردیو، سرمایه اجتماعی مجموعه منابع بالفعل یا بالقوه است که به داشتن شبکه‌ای بادوام از روابط متقابل مرتبط می‌شود. علاوه بر این یکی دیگر از جامعه شناسان معتقد است که سرمایه اجماعی به ارتباط بین افراد، شبکه‌های اجتماعی و اعتماد بین آنها مربوط است.^[۷] ^[۸]

سرمایه اجتماعی برپایه آموزه های اسلامی

مناسک دینی به عنوان اصلی ترین و مهمترین مصداق دینی در سرمایه اجتماعی بشمار می‌آید.^[۹] تقویت دینداری و اعتماد میان مردم و دولت، سرمایه اجتماعی را افزایش می‌دهد. به علاوه مناسک مذهبی که مردم را گرد هم جمع می‌کند مانند نماز جمعه و حضور در مراسم‌های مذهبی، به نوبه خود سرمایه‌ساز است.^[۱۰] از این رو، رابطه تنگاتنگی میان دین‌محوری، اخلاق و ارزش‌های ملی و اسلامی با سرمایه اجتماعی وجود دارد. انبیای الهی با هدف افزایش سرمایه اجتماعی و عدالت به امر تربیت انسان‌ها مبادرت ورزیدند. عدالت به معنای آراستگی به عمل صالح در عرصه عمل و انسان‌های عالم و عادل آفریننده سرمایه اجتماعی است. ^[۱۱]

عوامل تقویت کننده سرمایه اجتماعی

اصلی‌ترین شاخص‌ تقویت کننده سرمایه اجتماعی اعتماد اجتماعی و احساس تعلق اجتماعی است، اگر در جامعه‌ای بی‌تفاوتی اجتماعی افزایش پیدا کند،^[۱۲] سرمایه اجتماعی آن جامعه کاهش می‌یابد به همین میزان، اگر در جامعه‌ای دروغ و ریا شایع شود، بی‌اعتمادی اجتماعی افزایش و به تبع آن، سرمایه اجتماعی کاهش می‌یابد. تقویت دینداری و اعتماد میان مردم و دولت سرمایه اجتماعی را افزایش می‌دهد. به علاوه مناسک مذهبی که مردم را گرد هم جمع می‌کند مانند نماز جمعه و حضور در مراسم‌های مذهبی، به نوبه خود سرمایه‌ساز و موجب تقویت بنیان های سرمایه اجتماعی است. ^[۱۳] ^[۱۴]

ارتباط سرمایه اجتماعی و قدرت ملی

سرمایه اجتماعی شاخصی برای قدرت ملی است و همانند قدرت دفاعی، دارای جنبه بازدارنده است به این معنا که اجازه نمی‌دهد هرفردی به حریم ملی کشور تجاوز کند. در این زمینه دو عنصر اعتماد و تراکم ارتباطات اجتماعی دارای اهمیت است. ^[۱۵]

منابع

خبرگزاری ایکنا

دانشنامه حوزه

دانشنامه پژوهه

ویکی پدیا

پاورقی ها

[1] HYPERLINK "http://pajoohe.ir/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-Social-Capital__a-45520.aspx" . مشارکت اجتماعی یکی از مولفه‌های سرمایه اجتماعی، 1386، ص72.

[2] . سرمایه اجتماعی و رفاه اقتصادی

[3] HYPERLINK "https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" .سرمایه های اجتماعی

[4] . اعتماد، قدرت نرم و انباشت سرمايه اجتماعی

[5] [https://iqna.ir/fa/news/2204402/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A2%D8%A6%D9%8A%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C- . بررسی آئين بازتوليد سرمايه‌ اجتماعی ]

[6] . Coleman, J. S. (1988). "Social capital in the creation of human-capital." American Journal of Sociology 94: S95-S120.

[7] . مبنای سرمایه اجتماعی در جوامع دینی چیست؟

[8] . وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران نزولی و کمتر از متوسط جهانی است

[9] . نماز؛ اصلی ترین سرمایه اجتماعی

[10] . دین تقویت کننده سرمایه اجتماعی است/ خانواده و مدرسه؛ کانون شکل‌گیری سرمایه اجتماعی

[11] . قول سدید؛ ویژگی سردار سلیمانی/ تحکیم نهاد دولت و ملت به افزایش سرمایه اجتماعی منجر می‌شود

[12] . اعتماد، آگاهی و مشارکت؛ سه مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی

[13] . دروغ و ریاکاری سرمایه اجتماعی را کاهش می‌دهد

[14] . دین تقویت کننده سرمایه اجتماعی است/ خانواده و مدرسه؛ کانون شکل‌گیری سرمایه اجتماعی

[15] [https://iqna.ir/fa/news/4116820/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D9%85%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران نزولی و کمتر از متوسط جهانی است ]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]