مکی و مدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

در تعریف مشهور به سوره‌هائی که پیش از هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه نازل شده سوره های مکی و به مابقی که پس از ان بر آن حضرت نازل گردید سوره های مدنی می‌گویند. طبق آماری که از روایات ترتیب نزول بدست می‌آید، 86 سوره مکی و 28 سوره مدنی است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DA%A9%DB%8C_%D9%88_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C<nowiki> دانشنامه اسلامی ]</nowiki></ref>  

قرآن‌پژوهان مسلمان اعم از شيعه و سنی قواعد و معيارهايی را برای شناخت سوره‌ها و آيات بيان كرده‌اند كه در تشخيص «مكی» و «مدنی» بودن آيات قرآن كاربرد دارد. سه قاعده يا معيار عبارتند از: قاعده «همگانى» شامل تمام آياتی است كه در مكه و مدنی نازل شده و در دو تقسيم بندی مكی و مدنی قرار می‌گيرد. قاعده «ناظر به انسانها» كه شامل آيات مربوط به اهل مكه است «يا يا ايها الناس» يا «يا بنى آدم» و آنچه خطاب به مدينه است و با لحن «يا ايها الذين آمنوا» در قرآن اشاره شده است . قاعده «زمانى» كه محققان آن را جامع و كامل شمرده‌اند، شامل آيات و سوره‌هایى می‌شود كه پيش از هجرت نازل شده و مكی است و سوره‌هایى كه پس از هجرت فرود و در مدينه نازل شده است. شـنـاخت «مكى» و «مدنى» بودن آيات و سوره‌های قرآن سماعى است و بر اساس كلام پيامبر(ص) و صحابه و تابعان ثبت شده است. برای شناخت دقيق‌تر و تفكيك آسان‌تر آيات مكی و مدنی از يكديگر، معيارها، ملاك‌ها و علايم ديگری نيز ارائه شده‌ كه برخی از آنها ويژگی‌های صوری و اسلوب بيانی آيات مكی و مدنی را مشخص می‌كند و برخی ديگر ملاك‌هايی محتوايی و موضوعی‌اند كه در تشخيص اين دو دسته از آيات مفيد واقع می‌شوند.<ref>[https://hamedan.iqna.ir/fa/news/1672443/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D9%83%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D9%91%D8%AF-%D9%82%D8%B7%D8%A8-1 بررسی مكی و مدنی بودن قرآن از ديدگاه «سیّد قطب» (2)]</ref> هر سوره اي كه «كلّا» دارد (اين كلمه فقط در نيمه دوم قرآن آمده است)، هر سوره اى كه سجده دارد، سوره‌هایى كه درآغاز آن حروف مقطعه ( مانند الم و الر آمده جز بقره و آل عمران)، هر سوره‌اى كه قصص انبياء و امتهاى پيشين در آن مطرح شده است.( جز بقره )، هر سوره اى كه قصه آدم و ابليس دارد به جز سوره بقره، سوره اى كه «يا ايها الناس» و «يا ايها الذين آمنوا ندارد ( جز سوره حج ) و سوره‌هاى «مفصل» يعنى سوره‌هاى كوتاه اواخر قرآن. همه این موارد از ویژگی‌های سور مکی قلمداد می‌شوند. از اقوال مشهور اين است كه سوره‌ها و آياتى كه به اصطلاح شعرگونه و يا شاعرانه هستند مكى است. البته مـرحـوم «صـبـحى صالح» پنج نشانه ديگر براى سوره‌ها يا آيات مكى قائل است كه كوتاهى آيات و سوره‌ها و ايجاز آنها و شدت و گرمى تعبير و تجانس آوایى و موسيقایى آيات، دعوت به اصول ايمان به خداوند و روز قيامت و تصوير و توصيف بهشت و دوزخ، دعوت به تمسك به اخلاق كريمه و استقامت در راه خير، مجادله با مشركات و نفى احوال و انديشه‌هاى آنان، فراوانى سوگند، بر وفق اساليب عرب از جمله این ویژگی‌ها هستند. ويژگی‌هايی نيز برای متمايز كردن سوره‌های مدنی مورد توجه است كه عبارت است: از هر سوره‌اى كه در آن احكام، فرايض، قوانين اجتماعى و مدنى آمده است، هر سوره اى كه در آن اذن جهاد و احكامش طرح شده است، هر سوره اى كه در آن ذكر منافقان آمده است (جز سوره عنكبوت)، هر سوره‌ای که در آن به مجادله با اهل كتاب و دعوتشان به عدم غلو در دين اشاره شده است، هر سوره‌ای که در آن بع تفصيل براهين و ادله در مورد حقايق دينى پرداخته شده است. همچنین طول اكثر سوره‌ها و بعضى آيات و اطناب آنها و اسلوب تشريعى آنها معیار دیگر تشخیص سوره های مدنی شمرده می‌شود.