ویراستار
۵۱۹
ویرایش
سوره حج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سوره حج؛''' بیست و دومین سوره از سوره‌های مدنی قرآن است که با ۷۸ آیه در جزء ۱۷ قرار دارد و در ترتیب نزول صد و سومین سوره‌ای است که بر رسول خدا(ص) نازل شده است. | '''سوره حج؛''' بیست و دومین سوره از سوره‌های مدنی قرآن است که با ۷۸ آیه در جزء ۱۷ قرار دارد و در ترتیب نزول صد و سومین سوره‌ای است که بر رسول خدا(ص) نازل شده است. | ||
== معرفی حج == | |||
نام حج از آیه ۲۷ این سوره برگرفته شده است و افزون بر این به دلیل اهمیت موضوع حج و وجود برخی از احکام حج در آیات ۲۵ تا ۳۷ این سوره و نیز اعلان عمومی حج در آیه ۲۷، این نام‌گذاری صورت گرفته است. سوره حج جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، بیست و دومین سوره است و در جزء ۱۷ قرآن جای دارد.<ref>صفوی، «سوره حج»، ص۷۱۸؛ خرمشاهی، «سوره حج»، ص۱۲۴۳. </ref> | |||
== محتوای سوره == | == محتوای سوره == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۸: | ||
در كنار اين مسائل كلينی روايتی را امام صادق(ع) نقل می‌كند كه حضرت می‌فرمايد: «الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ الآخِرَةِ، وَ الْعَامِلُ بِهِمَا فِی جِوَارِ اللَّهِ إِنْ أَدْرَكَ مَا یَأْمُلُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ إِنْ قَصَرَ بِهِ أَجَلُهُ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ». در اين فرمايش امام صادق(ع) حج را همچون بازاری از بازارهای اخروی معرفی می‌كنند كه معلوم است كالا و منفعت اين بازار در مسائل معنوی است و نه مادی. البته اين استدلال ناقص است، زيرا اثبات شیء نفی ما اعداء نمی‌كند. تحقيق سخن اين‌كه امام صادق(ع) در اين روايت به برخی منافع معنوی حج اشاره فرموده‌اند، كه بايد از اين مدت بهترين بهره را برد كه اين مسئله موجب نفی منافع دنيوی حج نمی‌شود. به اضافه روايات ديگری از امام صادق(ع) وجود دارد كه حضرت هنگامی كه در حال بيماری بودند و به سختی طواف می‌كردند و فرمودند: «سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ». راوی از آن حضرت می‌پرسد: «مَنَافِعَ الدُّنْیَا أَوْ مَنَافِعَ الآخِرَةِ»؟ آن حضرت در پاسخ می‌فرمايند: «فقَالَ الْكُلَّ». نظر صحيحی كه بيشتر مفسران از گذشتگان تا امروز به آن معتقدند و البته نظر مختار مؤلفين مجمع‌البيان و الميزان نيز هست، شمول منافع دنيوی و اخروی در اين آيه است. مؤلف تفسير نمونه در اين‌باره می‌نويسند: اين تعبير همه منافع و بركات معنوی و نتايج مادی، فوايد فردی و اجتماعی، فلسفه‌های سياسی، اقتصادی و اخلاقی را شامل می‌شود. عمده دليل ير اين سخن اطلاقی است كه در آيه وجود دارد و مقيد به منافع دنيوی يا اخروی نشده است. | در كنار اين مسائل كلينی روايتی را امام صادق(ع) نقل می‌كند كه حضرت می‌فرمايد: «الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ الآخِرَةِ، وَ الْعَامِلُ بِهِمَا فِی جِوَارِ اللَّهِ إِنْ أَدْرَكَ مَا یَأْمُلُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ إِنْ قَصَرَ بِهِ أَجَلُهُ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ». در اين فرمايش امام صادق(ع) حج را همچون بازاری از بازارهای اخروی معرفی می‌كنند كه معلوم است كالا و منفعت اين بازار در مسائل معنوی است و نه مادی. البته اين استدلال ناقص است، زيرا اثبات شیء نفی ما اعداء نمی‌كند. تحقيق سخن اين‌كه امام صادق(ع) در اين روايت به برخی منافع معنوی حج اشاره فرموده‌اند، كه بايد از اين مدت بهترين بهره را برد كه اين مسئله موجب نفی منافع دنيوی حج نمی‌شود. به اضافه روايات ديگری از امام صادق(ع) وجود دارد كه حضرت هنگامی كه در حال بيماری بودند و به سختی طواف می‌كردند و فرمودند: «سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ». راوی از آن حضرت می‌پرسد: «مَنَافِعَ الدُّنْیَا أَوْ مَنَافِعَ الآخِرَةِ»؟ آن حضرت در پاسخ می‌فرمايند: «فقَالَ الْكُلَّ». نظر صحيحی كه بيشتر مفسران از گذشتگان تا امروز به آن معتقدند و البته نظر مختار مؤلفين مجمع‌البيان و الميزان نيز هست، شمول منافع دنيوی و اخروی در اين آيه است. مؤلف تفسير نمونه در اين‌باره می‌نويسند: اين تعبير همه منافع و بركات معنوی و نتايج مادی، فوايد فردی و اجتماعی، فلسفه‌های سياسی، اقتصادی و اخلاقی را شامل می‌شود. عمده دليل ير اين سخن اطلاقی است كه در آيه وجود دارد و مقيد به منافع دنيوی يا اخروی نشده است. | ||
علامه طباطبايی در بيان مراد از منافع در اين آيه شريفه می‌نويسد: منافع بر دو قسم است؛ يكی منافع دنيوی است كه زندگی انسان بدان قوام می‌يابد و نيازهای انسانی را بر طرف می‌كند، از جمله تجارت، سياست، ولايت، تدبير، آداب و عادات، رسوم و سنن، همكاری و همياری اجتماعی و امثال آن‌هاست. دومی منافع اخروی است؛ كه همان رسيدن به مقام قرب الی الله است، و در سفر حج در قالب عبادت‌های قولی و عملی از قبيل انجام مناسك طواف، نماز و قربانی، انفاق و صيام، و نيز ترك لذايذ زندگی، تحمل مشكلات و امثال آن صورت می‌گيرد.» | علامه طباطبايی در بيان مراد از منافع در اين آيه شريفه می‌نويسد: منافع بر دو قسم است؛ يكی منافع دنيوی است كه زندگی انسان بدان قوام می‌يابد و نيازهای انسانی را بر طرف می‌كند، از جمله تجارت، سياست، ولايت، تدبير، آداب و عادات، رسوم و سنن، همكاری و همياری اجتماعی و امثال آن‌هاست. دومی منافع اخروی است؛ كه همان رسيدن به مقام قرب الی الله است، و در سفر حج در قالب عبادت‌های قولی و عملی از قبيل انجام مناسك طواف، نماز و قربانی، انفاق و صيام، و نيز ترك لذايذ زندگی، تحمل مشكلات و امثال آن صورت می‌گيرد.» با توجه به منافع عديده‌ای كه در حج وجود دارد می‌توان از آن به ابعاد مختلف حج و يا به ديگر سخن فلسفه‌های گوناگون حج تعبير كرد: شكی نيست كه حج در بعد اخلاقی انسان حضور دارد، زيرا از يك سو يادآور الگوی تربيتی مطلوب چون ابراهيم، اسماعيل، هاجر، محمد و علی است، و می‌تواند به زائران درس از خودگذشتگی، ايثار، شجاعت و تحمل مشكلات بياموزد. از سوی ديگر نفس به جای آوردن حج صحيح تا بدان‌جا تأثيرگذار است، كه انسان آلوده به انواع گناهان را به يك انسان معصوم تبديل می‌كند، چنان‌كه در روايتی از امام صادق(ع) می‌خوانيم كه فرمود: «كَانَ أَبِی یَقُولُ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَیْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِ رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ».<ref>[https://iqna.ir/007lDb بررسی فلسفه و منافع حج در آيه ۲۸ سوره حج]</ref><ref>[https://iqna.ir/00H3V8 حج؛ مظهر همزیستی برادرانه مؤمنان و جدال با دشمنان]</ref> | ||
با توجه به منافع عديده‌ای كه در حج وجود دارد می‌توان از آن به ابعاد مختلف حج و يا به ديگر سخن فلسفه‌های گوناگون حج تعبير كرد: شكی نيست كه حج در بعد اخلاقی انسان حضور دارد، زيرا از يك سو يادآور الگوی تربيتی مطلوب چون ابراهيم، اسماعيل، هاجر، محمد و علی است، و می‌تواند به زائران درس از خودگذشتگی، ايثار، شجاعت و تحمل مشكلات بياموزد. از سوی ديگر نفس به جای آوردن حج صحيح تا بدان‌جا تأثيرگذار است، كه انسان آلوده به انواع گناهان را به يك انسان معصوم تبديل می‌كند، چنان‌كه در روايتی از امام صادق(ع) می‌خوانيم كه فرمود: «كَانَ أَبِی یَقُولُ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَیْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِ رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ».<ref>[https://iqna.ir/007lDb بررسی فلسفه و منافع حج در آيه ۲۸ سوره حج]</ref> | |||
== آموزه های فرهنگی سوره حج == | == آموزه های فرهنگی سوره حج == | ||