هدف زندگی
هدف زندگی؛ به معنای همان امر یا حقیقتی است که انسان به خاطر آن در زندگی به تلاش و کوشش می پردازد. دلیل وجود چنین حقیقتی در زندگی انسان این است که انسان بدون این دلیل یا حقیقت به زندگی بی معنا و پوچی می رسد. البته، این امر یا حقیقت خاص که انسان به دنبال آن است، در نزد هر فردی با توجه به جهان بینی و بینش وی متمایز است. در قرآن کریم به دو نوع بینش توحیدی و مادی گرایی اشاره شده است. در بینش توحیدی، زندگی انسان هدفمند است و هدف آن رسیدن به کمالات و قرب الهی است که با قرار گرفتن در مسیر عبودیت و بندگی به دست می آید؛ چرا که دنیا فانی است و باید برای زندگی آخرت خود برنامه داشت. در بینش مادی گرایی، تنها ملاک دست یابی به ثروت، قدرت و تکیه بر دنیا است که امر ناپسندی است و زندگی افراد را به سمت پوچی می برد؛ چرا که دنیا جاودانه نیست تا ثروت و قدرت برای انسان باقی بماند. از این رو، مادی گراها به بن بست و گمراهی عمیقی دچار می شوند که راهی برای برون رفت از آنها جز رجوع به معنویات و اعتقاد به آخرت ندارند.
هدف زندگی در اصطلاح
هدف زندگی به معنای این است که انسان به چه دلیلی زندگی می کند و قصد دارد در نهایت به چه حقیقتی دست پیدا کند.[۱] به بیان دیگر، انسان تمایل دارد که نهایت تلاش و کوشش خود را برای دست یابی به چه چیزی داشته باشد. ضرورت داشتن هدف برای زندگی مهم است؛ چرا که از یک سو، زندگی بدون هدف، معنا پیدا نمی کند و انسان را به سوی پوچی می فرستد و تلاش های روزمره زندگی انسان به صورت روزمرگی و تکرار درمی آید که هیچ سودی برای انسان نخواهد داشت. از سوی دیگر، هدف زندگی هر فردی تعیین کننده تأثیرات، محرک ها و ابزارهای مورد استفاده وی است. از این رو، هر اندازه این هدف با ارزشتر و والاتر باشد، به همان اندازه زندگی از ارزش و کیفیت عالیتری برخوردار خواهد شد.[۲]
هدف زندگی در قرآن
هدف زندگی در قرآن به نهایت مقصد انسان در زندگی گفته می شود که با استفاده از روش ها و ابزارهایی برای رسیدن به آن تلاش و کوشش می کند. در قرآن نیز به دو نوع جهان بینی اشاره شده است که انسان تحت آن هدف زندگی خود را انتخاب می-کند.[۳] در قرآن، دو نوع جهان بینی مادی گرا و توحیدی وجود دارد. در جهان بینی مادی گرا، هدف زندگی تنها به دستیابی امکانات مادی، ثروت بسیار و مقام عالی ختم می شود؛ اگر انسان به عنوان هدف به این دنیا نگاه کند، جذب دنیا شده و دنیا او را فریب می دهد. از این رو، دل خوش كردن به لذّتها و نعمت‌های دنيا در مقابل لذّتها و نعمت‌های بی‌پايان و متنوّع آخرت، كاری عاقلانه[۴] نیست؛ چرا که دنیا و لذت های[۵] آن فانی[۶] است و زندگی محدود به این دنیا نبوده، بلکه زندگی اصلی و جاودانی[۷] در آخرت است؛ اما در جهان بینی توحیدی، دنیا محل زندگی پایدار نیست؛ بلکه اين جهان مادی، فناء پذیر و نابود می شود؛ ولی انسان می تواند به نحوی زندگی کند تا ذات پاکش جاودانگی و ابدی شود و به کمالات و قرب الهی[۸] دست یابد؛ حتی اگر جسمش نابود شود.[۹] برای رسیدن به جاودانگی روح و طی کردن کمالات باید سختی ها و مشکلات مسیر دنیایی را طی کند تا در آخرت منزلگاه خوبی برای خود تدارک بیند؛ چرا که سرانجام، انسان باید به سوی خدا بازگردد. از این رو، لازم است که انسان برای رسیدن به این هدف بزرگ مورد آزمایش و امتحان قرار می گیرد[۱۰]و سختی ها را تحمل نماید.[۱۱]
برای رسیدن به کمالات و طی کردن سختی ها باید از مسیر عبادت و بندگی[۱۲] عبور کند[۱۳] و از اوامر خداوند اطاعت نماید[۱۴]. علت اطاعت از اوامر خداوند این است که خداوند متعال زندگی دنیا را بیهوده[۱۵] نیافریده است. [۱۶] همه امتحانات الهی برای هدایت و رشد و زدودن ناخالصی‌ها[۱۷] و برای طی درجات بالاتر است که با نگاهی به زندگی اولیاء و پیامبران الهی می‌توان انواع این آزمایش‌ها و زودودن این ناخالصی ها در آیات قرآن مشاهده کرد.[۱۸] [۱۹] این آزمایش های دنیا با استفاده از ظرفیت انسان و با توجه به استعدادها و قابليت‌های خاصی هر فرد انجام می گیرد؛ اما اين استعدادها نياز به پرورش و ايجاد زمينه شکوفايی دارد و اراده و اختيار انسان در ايجاد اين زمينه نقش اصلی دارد. به بیان دیگر، انتخاب هدف زندگی کاملا انتخابی و از روی اختیار است که با توجه به آن زندگی انسان معنا می-گیرد.[۲۰]
مؤمنان اهل ذكر كسانی هستند كه كار و فعاليت‌های دنيوی آنها را از ياد خداوند غافل نساخته و در همه حال به ياد خداوند و آخرت خويش بوده[۲۱] و تكاليف دينی و عبادی خويش را به قصد قرب الهی انجام می‌دهند.[۲۲] البته، داشتن دین و دنیا کار سختی است؛ اما اين يك امتحان الهی است تا مؤمنان با زندگی كردن در دنيا و انجام فعاليت‌های عادی و روزانه خويش رضايت الهی را كسب کنند. در مقابل؛ زندگی دنياپرستان، زندگی توأم با لهو و لعب[۲۳] است؛ به طوريكه كه با كوچكترين عاملی از ياد وذكر خدا غافل شده و به كارهای فاقد ارزش می‌پردازند كه نتيجه‌ای جز ضرر برای آنها ندارند.[۲۴] دنياگرايی انسان‌ها باعث می‌شود که انسان از مسير الهی دور شده و پند و اندرزهای الهی در وجود انسان بی تاثير شده و عاقبت سخت ودردناكی در انتظار وی بوده است.[۲۵]
منابع
شیخ الاسلامی، زیبا، مسعودی، عبدالهادی (1394)، هدف صحیح زندگی از منظر قرآن و حدیث، فصلنامه کتاب و سنت، ش6، صص28-7.
عباس نژاد، محسن،(1384)، قرآن، روان شناسی و علوم تربیتی، پژوهشگران:حسينى، ابوالقاسم، بهادرخان، جواد، واعظ موسوى، مهدى، شريعتى، محمدكاظم، افروغى، جواد، فغفور مغربى، حميد، مشهد مقدس: ناشر: بنياد پژوهشهاى قرآنى حوزه و دانشگاه.
هدف زندگی در قرآن؛ پرتال جامع علوم و معارف قرآن
ارجاعات
- ↑ .شیخ الاسلامی و دیگران، 1394، ص9.
- ↑ هدف زندگی در قرآن؛ پرتال جامع علوم و معارف قرآن؛ عباس نژاد، 1385، ص259.
- ↑ هدف زندگی در قرآن؛ پرتال جامع علوم و معارف قرآن؛ اعمال اختیاری به زندگی انسان معنا می‌دهند نه امور جبری
- ↑ . حکمت زندگی دنیوی در قرآن
- ↑ . وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ؛ «اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست، و زندگى حقيقى همانا [در] سراى آخرت است؛ اى كاش مىدانستند». (عنکبوت/64)
- ↑ . اعتقاد به هدف و امید داشتن به آینده زندگی‌‌ساز است؛ آخرت؛ غایت و هدف انسان در زندگی
- ↑ . زندگی از منظر قرآن؛ اهداف خلقت انسان از دیدگاه قرآن؛دشمن با ایجاد شبهه به دنبال کمرنگ کردن اعتقادات مردم است
- ↑ . قرآن مهم‌ترین هدف انسان در دنیا را رسیدن به کرامت می‌داند
- ↑ . حکمت زندگی دنیوی در قرآن
- ↑ . آيه «لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» نماياندن جوهره انسانی را هدف خلقت می‌داند
- ↑ . الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ؛ «همان¬كه مرگ و زندگى را پديد آورد تا شما را بيازمايدكه كدامتان نيكوكارتريد و اوست ارجمند آمرزنده» (ملك/۲)
- ↑ . وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ؛ «جنّ و انس را نيافريدم جز براى آنكه پرستش کنند» (ذاریات/ ۵۶)
- ↑ . غفلت از هدف آفرینش، انسان را به تباهی می‌کشاند؛آفرینش انسان از منظر قرآن/ آزمایش و عبادت، هدف آفرینش انسان است؛رئيس‌جمهور: هدف از زندگی در دنيا كسب فضائلی چون اخلاق و ايمان است؛اهداف مرگ و زندگی؛ دانشنامه پژوهه
- ↑ . معنای زندگی در گرو واقع‌گرایانه بودن آن است؛دشمن با ایجاد شبهه به دنبال کمرنگ کردن اعتقادات مردم است
- ↑ . الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ؛ همانان كه خدا را [در همه احوال] ايستاده و نشسته، و به پهلو آرميده ياد مىكنند، و در آفرينش آسمانها و زمين مىانديشند [كه:] پروردگارا، اينها را بيهوده نيافريدهاى؛ منزهى تو! پس ما را از عذابِ آتش دوزخ در امان بدار». (آل عمران/191)؛ وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلًا ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ؛ «و آسمان و زمين و آنچه را كه ميان اين دو است به باطل نيافريديم، اين گمان كسانى است كه كافر شده [و حقپوشى كرده] اند، پس واى از آتش بر كسانى كه كافر شدهاند». (ص/27)؛ أفَحَسِبتُم أنَّما خَلَقناكُم عَبَثاً وَ أنَّكُم اِلَينا لاتُرجَعُونَ؛ آيا پنداشتيدكه شما را بيهوده آفريدهايم و اينكه شما به سوى ما بازگردانيده نمىشويد؟ (مؤمنون /115)
- ↑ . هدف از خلقت انسان بندگی و ثمره آن مغفرت دائمی است؛ «اهداف خلقت و زندگی از منظر قرآن» بررسی شد؛پاسخ قرآن به یک پرسش اساسی؛ هدف زندگی چیست؟؛ معادباوری به زندگی انسان هدف می‌دهد؛گام دوم انقلاب نباید به کلمات محدود شود؛ فلسفه آفرينش جهان و انسان از ديدگاه قرآن؛اهداف زندگی را بر مبنای آیات قرآن تبیین کنیممعلم باید هدف زندگی اسلامی را به دانش‌آموزان آموزش دهد؛ هدف زندگی انسان بندگی و عبوديت به درگاه الهی است؛ سبک زندگی اسلامی تضمین‌کننده هدف هدایتی انسان است؛ اهداف خلقت انسان از دیدگاه قرآن؛ پاسخ دین اسلام درباره معنای زندگی؛ دستیابی به معنای زندگی در گرو هدفمندکردن آن است
- ↑ . إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛ «در حقيقت، ما آنچه را كه بر زمين است زيورى براى آن قرار داديم تا آنان را بيازماييم كه كدام يک از ايشان نيكوكارترند» (کهف7)
- ↑ . وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُور؛ «و [اينها] براى اين است كه خداوند آنچه را در دل‌هاى شماست [در عمل] بيازمايد و آنچه را در قلب‌هاى شماست پاک گرداند و خدا به راز دل‌ها آگاه است» (آل عمران/154)
- ↑ . فلسفه آفرینش از دیدگاه قرآن / هدف از امتحان الهی چیست؛تضادهای سبک زندگی قرآنی و انسان مدرن.
- ↑ . آخرت؛ معنابخش زندگی / تعادل در زندگی راه رسیدن به معناست؛بشر بدون قرآن ظرفیت ندارد تا به زندگی خود معنا دهد؛اهداف انسان ناشی از نیازهای طبیعی تغییر پیدا می‌کند؛ رسیدن به معنای زندگی در گرو فهم هدفمندی خلقت است؛ رضایت خدا مهم‌ترین عامل موفقیت در زندگی است؛ آخرت؛ غایت و هدف انسان در زندگی؛ هدف قرآن و فلسفه مشترک است/ حکمت چیست و حکیم کیست؟. کمال اختیاری؛ هدف آفرینش انسان
- ↑ . رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ؛ «مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمىدارد و از روزى كه دل‌ها و ديدهها در آن زيرورو مىشود مىهراسند» (نور/37) فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَاسِکَکُمْ فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَذِکْرِکُمْ آبَاءکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْرًا فَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ؛ «و چون آداب ویژه خود را به جاى آوردید همان‌گونه که پدران خود را به یاد میآورید یا با یادکردنى بیشتر خدا را به یاد آورید و از مردم کسى است که میگوید پروردگارا به ما در همین دنیا عطا کن و حال آنکه براى او در آخرت نصیبى نیست».
- ↑ وَعَدَ اللّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَكْبَرُ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛ خداوند به مردان و زنان با ايمان، باغهایى وعده داده است كه از زير [درختان] آن نهرها جارى است در آن جاودانه خواهند بود و [نيز] سراهایى پاكيزه در بهشتهاى جاودان [به آنان وعده داده است] و خشنودى خدا بزرگتر و اين همان كاميابى بزرگ است»(توبه/72)
- ↑ . وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَیْرُ الرَّازِقِينَ؛ «و چون داد و ستد يا سرگرمیى ببينند به سوى آن روىآور مىشوند و تو را در حالى كه ايستادهاى ترك مىكنند بگو آنچه نزد خداست از سرگرمى و از داد و ستد بهتر است و خدا بهترين روزى دهندگان است»(جمعه/11) وَ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَها فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلًا وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِينَ؛ «و چه بسيار شهرها كه هلاكش كرديم، [زيرا] زندگى خوش، آنها را سرمست كرده بود. اين است سراهايشان كه پس از آنان- جز براى عدّه كمى- مورد سكونت قرار نگرفته، و ماييم كه وارث آنان بوديم». (قصص/58)
- ↑ . ذَرْهُمْ یَأْكُلُواْ وَیَتَمَتَّعُواْ وَیُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ؛ «بگذارشان تا بخورند و برخوردار شوند و آرزو[ها] سرگرمشان كند پس به زودى خواهند دانست»(حجر/3)؛ وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَذَكِّرْ بِهِ أَن تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمَا كَسَبَتْ لَیْسَ لَهَا مِن دُونِ اللّهِ وَلِیٌّ وَلاَ شَفِيعٌ وَإِن تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لاَّ یُؤْخَذْ مِنْهَا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ أُبْسِلُواْ بِمَا كَسَبُواْ لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُواْ یَكْفُرُونَ؛ «و كسانى را كه دين خود را به بازى و سرگرمى گرفتند و زندگى دنيا آنان را فريفته است رها كن و [مردم را] به وسيله اين [قرآن] اندرز ده مبادا كسى به [كيفر] آنچه كسب كرده به هلاكت افتد در حالى كه براى او در برابر خدا يارى و شفاعتگرى نباشد و اگر [براى رهایى خود] هر گونه فديهاى دهد از او پذيرفته نگردد اينانند كه به [سزاى] آنچه كسب كردهاند به هلاكت افتادهاند و به [كيفر] آنكه كفر مىورزيدند شرابى از آب جوشان و عذابى پر درد خواهند داشت»(انعام/70) وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ یَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِی أُذُنَیْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛ و چون آيات ما بر او خوانده شود با نخوت روى برمىگرداند چنانكه گویى آن را نشنيده [يا] گویى در گوش‌هايش سنگينى است پس او را از عذابى پر درد خبر ده»(لقمان/7)
- ↑ . دست‌يابی به رضای الهی باید والاترين هدف انسان در زندگی باشد؛هدف زندگی انسان در قرآن / قرآن را از مهجوریت خارج کنیم؛هدف زندگی انسان بندگی و عبودیت به درگاه الهی است