مداحی

مداحی؛ خواندن اشعاری در مدح و ثنای ائمه (ع). مداح اشعاری در عزاداری یا اعیاد مرتبط با اهل بیت (ع) در مجالس می خواند. مداحی آداب و اصولی مانند استفاده از اشعار پرمضمون و منابع معتبر دارد. البته با آسیب هایی مثل مادی گرایی یا کاربست موسیقی نامناسب همراه است.

مداحی در لغت و اصطلاح

مداحی یکی از هنرهای نمایشی ملی و مذهبی ایرانیان همچون شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی، نقالی است. این مراسم غالباً در ایام محرم، صفر، نیمه شعبان، فاطمیه و تولد و وفات امامان شیعه برگزار می‌شود. مداحی در گذر زمان، با محتوای سیاسی همراه شد. هم‌اکنون، مداحی به عنوان یک پیشه حرفه‌ای در شیعیان ایران، عراق، پاکستان و سایر کشورهای شیعه‌نشین دنبال می‌شود.

تاریخچه مداحی

مداحی ریشه‌ای تاریخی در سیره محمد (ص) و اهل بیت او (ع) دارد. در زمان پیامبر، اشعار زیادی هم در مدح و ثنای خداوند و هم در مدح شخص او و هم در رابطه با وقایع تاریخی مثل غدیر خم سروده شده که عبدالحسین امینی در کتاب «الغدیر» بسیاری از این اشعار را آورده‌است. امامان شیعه، شاعران را به سرودن شعر درباره خداو پیامبر و اهل بیت تشویق می‌کردند و همین امر نشان دهنده جایگاه قابل توجه مداحی در اسلام است.

فضیلت مداحی

مداحى اهل بیت و نوحه خوانى در سوگ آنان، از جمله کارهایى است که حادثه ‌عاشورا را زنده نگه داشت. ائمه (ع) از مداحان و ذاکران، تقدیر و تشویق مى‌کردند، صله مى‌دادند، دعا مى‌کردند و براى این کار، فضیلت و ثواب بسیار مى‌شمردند.

اهمیت مداحی

مداحى، نوعى الگو برای جامعه ارزشی و مخاطبان و شخصیت پردازى اجتماعى، سنگرى براى پراکندن و نشر فضیلت ها در قالبى مؤثر و فراگیر نسبت به همه است. فلسفه اساسى مداحى، ترویج‌ خوبی ها و تبیین روحیه‌هاى والاى شهیدان کربلا و دمیدن روح تعهد و حماسه در شیعه است. مداحی عشق و ایمان است، نه یک حرفه و شغل. وظایف مداحان استفاده شایسته از عواطف پاک مردم و جهت دادن به آنها در مسیر پاکى و تهذیب و تقوا؛ تعمیق محبت ها و عشق هاى درونى به انسان هاى اسوه؛ روشنگرى افکار جامعه و هدایت به ارزش ها و خوبی ها، تقویت ایمان مردم؛ حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طریق یاد شهیدان، طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبرى و مسئولیت هاى ‌اجتماعى از جمله وظایف مداحان است.

آداب مداحی

از آداب مداحی آن است که مداح به خاطر مادیات و ریا نخواند بلکه برای رضایت خداوند بخواند، دین خود به دنیا نفروشد وغلو نکند. درک صحیح از جایگاه هیئت و هنر مداحی، لزوم آموزش صحیح مداحی، بهره‌گیری از اشعار پرمحتوا و خوش¬مضمون و متناسب با نیازهای روز، پرهیز از ایجاد اختلاف بین مسلمین، انتخاب آهنگ¬های غیرلهوی و .... از دیگر آداب مداحی است.

آسیب های مداحی

بزرگترین آسیب مداحی مادی‌گرایی است. امروزه مداحی سلیقه‌ای شده و هرکس فارغ از داشتن دانش و علم کافی، نظرات خود را اعمال می‌کند؛ مداحی از حرکت اصلی خود بازمانده و بسیاری از مداحان ‌سواد لازم دینی را ندارند. در واقع بدون توجه به اصول، قواعد و محتوای شعر و نوحه، صرفاً جملات و کلماتی را کنارهم می‌گذارند و آن را با شور می‌خوانند....مداحی افول کرده و سطح آن به شهرت و معروفیت و مادیات تنزل یافته است. یکی دیگر از آسیب‌ها، بی‌توجهی به مقتل مکتوب است. آن‌ها در سخنرانی و سخنان خود مکرراً می‌گویند: «صاحبدلی گفته است یا فلان شخص خواب دیده است»؛ روضه‌های دروغ و ساختگی سبب شده است بسیاری از ارزش‌های اصلی و معنوی را از دست بدهیم. یکی از معضلات امروزی جامعه ما، پاکت‌های نجومی مداحان خانم در مجالس زنانه است. علاوه بر این، دروغ بستن به واقعه عاشورا برای احساساتی کردن روضه خود و به هر قیمتی اشک درآوردن از مردم از دیگر آسیب‌های این حوزه است.... استفاده از اشعار سبک و بی‌محتوا از مشکلات مداحی است زیرا متأسفانه بعضی از مداحان، بدون مطالعه و آگاهی از تاریخ و سرگذشت انبیا و زندگی آنان مداحی را شغل خودشان قرار داده و به نقل شایعات و شنیده‌ها در مجالس می پردازند. در واقع، آسیب‌های حوزه مداحی ناشی از کم‌سوادی و کم‌اطلاعی برخی از مداحان است. همچنین، استفاده از منابع غیرمستند باعث ایجاد اختلاف بین مسلمانان و ورود خرافه و انحراف در دین خواهد شد. از دیگر آسیب مداحی آن است که، بسياری از مداحان برای جذب جوانان به مراسم عزاداری از موسيقی‌های نا‌مناسب استفاده می‌كنند و باعث ترویج فرهنگ غیردینی می شوند. یعنی، وقتی یک مداح نوحه‌ای را می‌خواند و مخاطب بعد از شنیدن سریع متوجه شود که این برای فلان آهنگ و ترانه است.

محتوای مداحی

شایسته اشعاری که مداحان در عزاداری عرضه می‌کنند باید حاوی پیام¬هایی مانند پاکی، مهربانی، صلح، دانش و حکمت باشد و مطالبی در مورد پیروی از حسنات، حریت و آزادگی، حب وطن و ...را ارائه و ما را به منشأ خوبی‌ها و خداوند رهنمون کند. در پشت اشعار، مداحی باید خدا حضور داشته باشد. شرایط مداحی خوب یک مداح خوب باید از یک مربی خوب بهره مند باشد زیرا استاد خوب، شاگردی خوب و نمونه تربیت خواهد کرد، اما در این بین فرد نیز خود باید راغب به یادگیری باشد. (مداح) باید شرایط اسلامی و آگاهی لازم درباره اسلام و زندگانی ائمه اطهار(ع) داشته باشد، آراسته باشد و از اشعار سالم استفاده کنند، نه اینکه با لباس و وضعیتی نامناسب مداحی کند و از اشعاری بهره ببرد که موجب وهن در دین و عاملی برای ضربه به اسلام باشد

منابع

دانشنامه اسلامی

ویکی‌پدیا

ایکنا