قدح (ریشه)
ریشه «قدح» (QDḤ)؛ برافروختن آتش، التهاب، جرقه زدن. این ریشه تنها یک بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
قدح: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً. فَالْمُورِياتِ قَدْحاً عاديات: 1 و 2. قدح بمعنى زدن است مثل زدن آهن بسنگ براى بيرون آمدن آتش «قَدَحَ بالزّند: رام الايراء به» بنظر ميايد «قَدْحاً» منصوب بنزع الخافض و تقدير «بالقدح» باشد يعنى قسم بدوندگان با حمحمه و بآتش افروزان با زدن سم بسنگ (قاموس قرآن، ج5، ص244).
ساخت‌های صرفی در قرآن
قَدح (اسم): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | قَدح | قَدح | قَدح | قدح بمعنى زدن است مثل زدن آهن بسنگ براى بيرون آمدن آتش- قدح: وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً. فَالْمُورِياتِ قَدْحاً عاديات: 1 و 2. قدح بمعنى زدن است مثل زدن آهن بسنگ براى بيرون آمدن آتش «قَدَحَ بالزّند: رام الايراء | قاموس قرآن، ج5، ص: 244 | |
| آفروآسیایی | *ḳadiḥ- | قدح | burn, set fire | سوزاندن، آتش زدن | 2- مرتبط با اوقد | |
| آفروآسیایی | *ḳudVḥ- (?) | قدح | be painful | دردناک بودند | ||
| سامی | *ḳVdVḥ- | قدح | 'set on fire' | روی آتش گذاشتن | 2- مرتبط با اوقد | |
| سامی | *ḳdḥ | قدح | to have inflammation | داشتن التهاب | ||
| اکدی | qâdu | قَدُ | ||||
| اکدی | ḳidh_u, ḳudh_u | قِدخُ\ قُدخُ | 'Entzündung' SB | التهاب | [AHw 921]. | |
| عبری | ḳdḥ | قدح | ||||
| عبری | ḳaddaḥat | قَددَحَت | 'inflammation, fever' | "التهاب، تب" | [KB 1067] | |
| آرامی یهودی | ḳidḥā | قِدحَ | 'inflammation (of the eyes)' 'fever, inflammation of the eye', ḳǝdīḥūtā | "التهاب (چشم ها)" «تب، ورم چشم» | [Ja 1315], ḳadḥūtā, ḳaddaḥtā | |
| سریانی | ḳǝdiḥtā | قدِحتَ | 'morbus oculi' | بیماری چشم | [Brock 645] | |
| مندایی | ḲDA | ق | 'to inflame' | ملتهب شدن | [DM 404], ḲHD do. [ibid. 405] (metathesis); ḳudha | |
| گعز | ḳadḥa | قَدحَ | 'to be sick, perspire, have diarrhea' | "بیمار بودن، تعریق، اسهال" | [LGz 421] | |
| عربی | qadḥ-at- | قَدح-َت- | ||||
| عربی | ḳdḥ (II) | قدح (II) | 's'enfoncer dans l'orbite (se dit de l'oeil); amaigrir exprès (son cheval)' | فرو رفتن در مدار (چشم)؛ کاهش وزن عمدی (اسب) | [BK 2 684] | |
نیز رجوع کنید: وقد (ریشه) - أوقد