غم

غم؛ حزن و اندوه. احساس درونی که در بسیاری از موارد با اشک همراه است وباعث افسردگی و اختلال در روابط اجتماعی می گردد.

معنای غم

غم، نوعی احساس است که در نتیجه ازدست دادن توانایی یا بعد از احساس ضرر ایجاد می‌شود و معمولاً با اشک، کم شدن انرژی و انزوا همراه است.

غم در قرآن

کلمه حزن با مشتقاتش در قرآن 42 مرتبه به کار رفته که در اکثر این آیات، خداوند حزن را به صورت منفی بیان نموده است. خداوند در قرآن می‌فرماید:

أ‌. وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلاَّ بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ لا تَكُ في‏ ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُون؛ صبر کن و صبر تو فقط برای خدا و به توفیق خدا باشد وبخاطر (کارهای) آنها اندوهگین و دلسرد نشو و از توطئه‌های آنها در تنگنا قرار مگیر. (سوره نحل، آیه 127).

ب‌. درباره غم و اندوه مادر حضرت موسی (ع)، خداوند خطاب به ایشان می‌فرماید: إِذْ تَمْشىِ أُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّكمُ‏ْ عَلىَ‏ مَن يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ إِلىَ أُمِّكَ كىَ‏ْ تَقَرَّ عَيْنهَُا وَ لَا تحَْزَنَ...؛ «تو را به مادرت بر می‌گردانیم تا مادرت محزون نباشد و چشمش روشن شود.»(طه، ۴۰)، در آیه دیگر خطاب به مادر آن حضرت می‌فرماید: ...فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فىِ الْيَمّ‏ِ وَ لَا تخََافىِ وَ لَا تحَْزَنىِ ...؛ «نترس و اندوهگین مباش و موسی را در دریا رها کن»(قصص ۷).

ت‌. وَ لَا عَلىَ الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّواْ وَّ أَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يجَِدُواْ مَا يُنفِقُون؛... و [نیز] گناهى نیست بر کسانى که چون پیش تو آمدند تا سوارشان کنى [و] گفتى چیزى پیدا نمى‏کنم تا برآن سوارتان کنم برگشتندو دراثراندوه ازچشمانشان اشک فرومى ‏ریخت که [چرا] چیزى نمى‏ یابندتا [درراه جهاد] خرج کنند. (سوره توبه،آیه ۹۲) این گروه از یاران پیامبر به قدری شیفته و دلباخته و عاشق جهاد بودند که نه تنها از معاف شدن خوشحال نشدند بلکه همچون کسی که بهترین عزیزانش را از دست داده بودند در غم این محرومیت اشک می‌ریختند؛ به این غم و اندوه با ارزش و گریستن مخلصانه، غم مثبت گفته می‌شود. بنابراین، غم بر اساس آیات قرآن به دو جنبه مثبت و منفی تقسیم شد.

غم در روایات

حضرت علی (ع) فرمود: «هر کس لباسش را پاکیزه کند، غم و اندوه اوکم می شود». پیامبر(ص) فرمود: «هر کس اندوهش فراوان باشد، بدنش پیوسته بیمار است». امامکاظم(ع) فرمود: «غم و اندوه فراوان، آدمی را زود پیر می-کند». البته حزن در لسان روایات بر دو پایه مذموم و ممدوح است. حزن ممدوح ویژه مؤمنان است ولی حزن مذموم یعنی اندوهی که یأس و ناامیدی را در انسان ایجاد کند. این اندوه در مؤمن وجود ندارد. اندوه و حزن مومن در سوگواری معصومان (ع) از مصادیق حزن ممدوح به شمار می آید. اندوهی که از دلبستگی دنیوی ناشی شود، ناپسند است.

عوامل ایجاد غم از دیدگاه اسلام

برخی از عوامل اساسی بروز غم در نگاه اسلام، عبارتند از: ترس از عذاب الهی، وحشت از مرگ و ناامنی، ترس از آزار و اذیت، همنشینی با افراد بد، پیری و ضعف و ناداری. همچنین، گناه و خروج از دایره عبودیت خداوند، دل‌بستگی به دنیا، کوتاهی در عمل، جزع و فزع، شهوت‌رانی و منفی‌نگری از دیگر عوامل بروز غم هستند. این عوامل، از اصلی ترین عوامل بروز مشکلات و ناراحتی‌های روحی و معنوی انسان محسوب می شوند

راهکارهای رفع غم

قرآن کریم راهکارهایی را برای ایمنی از خوف و حُزن و رسیدن به مقام ولایت‌اللهی ارائه داده که از جمله آنها، ایمان و تقوا است؛ همانطورکه در آیه ۶۳ سوره یونس آمده: آنان که اهل ایمان و خداترسند». درآیه۱۱۲ سوره بقره، انفاق را عامل رفع غم شمرده شده و خداوند می‌فرماید: کسانی‌‌که اهل انفاق هستند نه خوفی دارند و نه حزنی. خداوند در آیه ۳۰ سوره فصلت، راهکار رسیدن به آرامش را استقامت ورزیدن می‌داند و می فرماید: «آنان که گفتند: محققا پروردگار ما خدای یکتاست و بر این ایمان پایدار ماندند فرشتگان رحمت بر آنها نازل شوند (و مژده دهند) که دیگر هیچ ترسی (از وقایع آینده) و حزن و اندوهی (از گذشته خود) نداشته باشید و شما را به همان بهشتی که (انبیا) وعده دادند بشارت باد». پروردگار در آیه ۵۵ سوره نور شرط رسیدن به امنیت از خوف را ایمان و عمل صالح و در آیه سه و چهار سوره قریش بنده بودن را شرط رهایی از خوف می-داند. همچنین، توبه، موجب كاهش و رفع احساس گناه و درماندگی و ناكارآمدی در انسان، ايمان به قضا و قدر الهی، توجه به (عزت، توانايی مطلق،علم، امداد غیبی) خداوند، توجه به معاد، دوستی خدا، سنت‌های الهی از راهکارهای رهایی از اندوه است. راهکارهای حضرت علی (ع) برای ايجاد شادی و دفع اندوه عبارتند از: توشه آخرت را مبنای خوشحالی و اندوه خود قراردادن، توجه به فناپذيری دنيا، توجه به پاداش‌های اخروی،تکلم با خداوند، نماز، جستجوی لذت‌های حلال،صله ارحام، اطمينان به وعده‌های الهی، يقين.

منابع

ایکنا

دانشنامه پژوهه.

از بین بردن غم و اندوه. (دانشنامه حوزه)

ویکی پدیا